Bài 1: Cọc tiêu sống trên tọa độ lửa

(Baonghean) - Trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Truông Bồn (thuộc xã Mỹ Sơn, huyện Đô Lương) là một trong những trọng điểm bị địch đánh phá ác liệt. Truông Bồn huyền thoại đã ghi dấu ấn cống hiến của lực lượng TNXP, trong đó có những cô gái tuổi mười sáu, mười bảy đã đêm đêm mặc áo trắng, nguyện làm cọc tiêu sống dẫn xe bộ đội qua truông; và Truông Bồn “hóa thành bất tử” với sự hy sinh anh dũng của 13 chiến sỹ Đại đội 317 N65 TNXP Nghệ An ngày 31/10/1968.

Truông Bồn nằm trên đường chiến lược 15A, cách Thành phố Vinh khoảng 40km về phía Tây, cách Thị trấn Đô Lương (huyện Đô Lương) 10km về hướng Nam. Trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Truông Bồn có vị trí đặc biệt quan trọng, là yết hầu giao thông chi viện cho chiến trường miền Nam.



Tượng đài Truông Bồn chiến thắng.

“Cùng với cầu Cấm, cầu Phương Tích (huyện Nghi Lộc, Nghệ An), Ngã ba Đồng Lộc (huyện Can Lộc, Hà Tĩnh), Truông Bồn là “tọa độ lửa”, là trọng điểm đánh phá ác liệt của máy bay giặc Mỹ”, bà Phạm Thị Phòng - Phó Chủ tịch Hội cựu TNXP Nghệ An cho biết: Hồ sơ lưu giữ tại Hội cựu TNXP Nghệ An ghi nhận, từ tháng 6 đến tháng 10/1968, Truông Bồn hứng chịu 2.692 quả bom, hàng trăm quả rốc-két. Có những ngày cao điểm, địch huy động hàng trăm lượt máy bay oanh tạc Truông Bồn hòng cắt đứt giao thông trên tuyến đường 15A.

Dưới mưa bom bão đạn, bất chấp nguy hiểm, hàng ngàn TNXP, bộ đội, dân công hỏa tuyến vẫn ngày đêm bám trụ Truông Bồn với khẩu hiệu “Sống anh dũng bám cầu đường, chết kiên cường dũng cảm!”; “Tim có thể ngừng đập, đường không thể tắc!”. Tại đây, hơn 200 cán bộ, chiến sỹ bộ đội phòng không, bộ đội công binh QK IV và Đại đội 317 TNXP Nghệ An đã hy sinh, bị thương. Riêng xã Mỹ Sơn (Đô Lương) có 41 người thương vong. Đặc biệt, trận bom thù trút xuống Truông Bồn vào rạng sáng 31/10/1968, một ngày trước khi lệnh ngừng chiến có hiệu lực, đã cướp đi sinh mạng của 13 chiến sỹ TNXP.

“Nhiệm vụ của lực lượng TNXP Truông Bồn là giải phóng đường, bảo đảm giao thông trên tuyến đường 15A; Ứng cứu, bốc dỡ vũ khí và hàng hóa khi xe ô tô bị địch đánh phá; Rà phá bom mìn, trực chiến phòng không 24/24h tại Truông Bồn và vùng phụ cận!”, Cựu TNXP Phan Thị Minh (huyện Yên Thành) nói. Trong những ngày chiến đấu ở “tọa độ lửa” Truông Bồn, Đại đội 317 là đơn vị TNXP phải chịu đựng nhiều gian khổ, ác liệt nhất và chịu tổn thất lớn về quân số. Tại khu vực dốc Kỳ Lợn (nơi 13 TNXP hy sinh), trong một lần xuất quân cứu đoàn xe quân sự bốc cháy, 5 chiến sỹ TNXP do chị Liêm (quê xã Nghi Thái, huyện Nghi Lộc, Nghệ An) làm Chính trị viên chỉ huy đã anh dũng hy sinh. Năm 2008, tập thể 14 chiến sỹ TNXP Nghệ An thuộc Đại đội 317 Đội 65 (gồm 13 anh chị đã hy sinh và 1 chiến sỹ duy nhất sống sót trong trận bom ngày 31/10/1968) được phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVTND.

Những cô gái tuổi mười sáu đôi mươi một thời vào sinh ra tử nơi “tọa độ lửa” huyền thoại, ai còn? Ai mất? Những chuyện gì chưa kể ở Truông Bồn? Chúng tôi về Đô Lương, Yên Thành, đi tìm nhân chứng.

Từ Mỹ Sơn (Đô Lương), vượt eo Truông tôi về huyện Yên Thành tìm bà Lê Thị Hường, cựu TNXP Đại đội 317. Gần 70 tuổi, không chồng, không con, bà sống độc thân trong căn nhà tình nghĩa sau một thời gian dài tá túc trong căn lều ấp vịt ở Tăng Thành. Cứ mỗi lần nhắc đến Truông Bồn, nhắc đến đồng đội, nước mắt bà lại ứa ra.

“Năm 17 tuổi, tôi viết đơn xin gia nhập lực lượng TNXP nhưng bị từ chối. Tôi lên thẳng ủy ban, gặp anh Hoàng Đình Nhã Bí thư Đoàn xã hỏi lý do, anh Nhã gạt phắt: Mi con nít, chưa đủ tuổi, về lo đi học đi!”. Bà Hường bảo, hồi đó, cứ mỗi lần nhìn thấy áo màu xanh và chiếc mũ tai bèo là “ruột gan như đổ lửa”. Ngoài thôn, đầu ngõ tiếng trống giục giã, phong trào “Ba sẵn sàng” và hiệu lệnh tòng quân khiến cô thôn nữ nhiều đêm trằn trọc mất ăn mất ngủ.

Quang Long