Thị trường tài chính: Những thách thức

(Baonghean) - Năm 2015 là năm bản lề cho việc hình thành Cộng đồng kinh tế ASEAN (AEC). Báo Nghệ An trân trọng giới thiệu với bạn đọc bài trao đổi của TS. Nguyễn Viết Lợi, Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách tài chính (Bộ Tài chính) xung quanh những thách thức trên thị trường tài chính (TTTC). Dưới đây là bài lược trích từ nội dung cuộc trao đổi.

Tăng nguy cơ đảo chiều đột ngột rút vốn

Báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho thấy, có tới 76% DN không biết gì về Cộng đồng kinh tế ASEAN (AEC), 94% không hiểu rõ nội dung cam kết trong AEC, 63% không hiểu về những cơ hội và thách thức trong AEC. Trong khi chúng ta chứng kiến làn sóng các DN khối ASEAN, đặc biệt là Thái Lan, đã rất chủ động tiến vào nước ta thông qua cả mở rộng trực tiếp lẫn gián tiếp mua các DN tại Việt Nam.

Giao dịch tại Ngân hàng BIDV chi nhánh Nghệ An. Ảnh: Hoàng Vĩnh.

Tham gia cộng đồng AEC là cơ hội để TTTC Việt Nam phát triển và hoàn thiện, tuy nhiên AEC cũng đem lại không ít thách thức. Thứ nhất, khi AEC đi vào hoạt động, sự tham gia của các định chế tài chính, các tập đoàn tài chính lớn sẽ làm gia tăng áp lực cạnh tranh cho TTTC trong nước. Tự do hóa TTTC trong điều kiện chuẩn mực quản lý còn yếu kém, làm cho vấn đề bất đối xứng về thông tin (rủi ro đạo đức) trên TTTC trở nên trầm trọng hơn, làm tăng khả năng tổn thương của hệ thống tài chính. Đây là thách thức không nhỏ đối với hệ thống tài chính cũng như nền kinh tế Việt Nam do khả năng chống đỡ các cú sốc của DN Việt rất kém, thiếu chiến lược dài hạn.

Thứ hai, tự do hóa dịch vụ tài chính có thể làm gia tăng bất ổn cho thị trường và hệ thống tài chính. Sự gia tăng dòng vốn, đặc biệt từ nước ngoài vào cũng làm gia tăng mối lo về bong bóng giá tài sản và cũng như việc điều hành chính sách tiền tệ độc lập. Bên cạnh đó, dòng vốn được tự do luân chuyển sẽ làm tăng nguy cơ đảo chiều rút vốn đột ngột, đặc biệt với quy mô lớn sẽ là nguyên nhân mất ổn định đối với TTTC. Thứ ba, đó là những thách thức đối với năng lực của hệ thống giám sát. Với một thị trường chung cho toàn khu vực ASEAN, việc nhận diện và giám sát rủi ro hệ thống tài chính là yêu cầu thiết yếu ở mọi quốc gia, nhất là các nước mới phát triển thể chế tài chính thị trường. Tại Việt Nam, giám sát dựa trên rủi ro còn chưa được chú trọng, công cụ phục vụ giám sát vẫn còn chưa đầy đủ. Bản thân các cơ quan thanh tra giám sát tài chính cũng còn nhiều bất cập về nhân lực, phương tiện kỹ thuật và công nghệ thu thập, xử lý thông tin; các mô hình phân tích định lượng, cảnh báo, kiểm định rủi ro cho cả hệ thống tài chính và cho từng định chế tài chính còn ít được ứng dụng phục vụ cho hoạt động giám sát từ xa... Do vậy, giám sát TTTC và hệ thống tài chính trong bối cảnh hội nhập sẽ là thách thức không nhỏ đối với hệ thống giám sát của Việt Nam.

Liên thông với thị trường tài chính AEC

Ảnh minh họa.

Hội nhập tài chính AEC sẽ giúp các DN trong lĩnh vực ngân hàng, bảo hiểm, chứng khoán của Việt Nam có cơ hội mở rộng thị phần và tiếp cận với công nghệ quản trị tiên tiến, hiện đại. Theo lộ trình đã cam kết, đến năm 2015, Việt Nam sẽ phải mở cửa, xóa bỏ các hạn chế trong ngành ngân hàng, bảo hiểm và thị trường vốn. Với việc thực hiện lộ trình cam kết AEC trong lĩnh vực tài chính, TTTC Việt Nam sẽ liên thông với thị trường các nước AEC.

Với việc tự do hóa hàng hóa, dịch vụ, đầu tư và dòng vốn, AEC được kỳ vọng sẽ đem lại cơ hội cho sự phát triển mạnh mẽ của TTTC và kinh tế của các nước AEC nói chung và Việt Nam nói riêng. Chúng tôi cho rằng, để đón đầu cơ hội từ AEC, nhiều ngân hàng thương mại của các nước ASEAN như Kasikom của Thái Lan, Ngân hàng Phát triển Singapore, Maybank của Malaysia... đã thành lập văn phòng đại diện tại Việt Nam. Không chỉ có các ngân hàng, mà sẽ có thêm nhiều tập đoàn, công ty bảo hiểm, chứng khoán cũng sẽ mở rộng kinh doanh tại thị trường Việt Nam khi AEC đi vào hoạt động.

Sự hiện diện của các nhà đầu tư nước ngoài tại Việt Nam mang lại cơ hội cho người tiêu dùng có sự lựa chọn đa dạng hóa hơn đối với các sản phẩm dịch vụ tài chính, chất lượng sản phẩm cũng được nâng cao do các DN phải cạnh tranh khốc liệt hơn, không chỉ với các đối thủ trong nước mà cả các đối thủ đến từ các nước thành viên AEC. Bên cạnh việc đáp ứng nhu cầu tài chính cho các hoạt động đầu tư kinh doanh của các DN nước ngoài, các DN hoạt động trong lĩnh vực dịch vụ tài chính (ngân hàng, bảo hiểm, chứng khoán) còn có thể thu hút khách hàng Việt Nam dựa trên uy tín thương hiệu, tiềm lực tài chính mạnh, sản phẩm đa dạng, chất lượng, bề dày kinh nghiệm... Ngoài ra, AEC sẽ giúp tăng cường phạm vi che phủ và mức độ phục vụ của ngành dịch vụ tài chính ở những vùng, những ngành mà mức độ thâm nhập và phục vụ của dịch vụ tài chính vẫn còn thấp. Hội nhập tài chính AEC sẽ giúp các DN trong lĩnh vực ngân hàng, bảo hiểm, chứng khoán của Việt Nam có cơ hội mở rộng thị phần và tiếp cận với công nghệ quản trị tiên tiến, hiện đại.

Ngành bảo hiểm sẽ được hưởng lợi đáng kể

Quy mô GDP của các nước ASEAN đạt trên 2,3 nghìn tỷ USD và tốc độ tăng trưởng bình quân trên 5% mỗi năm, dân số khoảng trên 625 triệu người, cơ cấu dân số trẻ, mức thu nhập bình quân đầu người đạt gần 4.000 USD/người/năm sẽ giúp khuyến khích các hoạt động kinh doanh và đầu tư của khu vực ASEAN bởi cam kết tự do hóa dịch chuyển hàng hóa, dịch vụ, lao động, đầu tư. Ngành bảo hiểm trong khu vực sẽ được hưởng lợi đáng kể từ dòng chảy lao động và dịch vụ logistics giữa các nước thành viên ASEAN, giữa ASEAN với Trung Quốc và Ấn Độ.

Đầu tư trực tiếp nước ngoài gia tăng và hoạt động kinh tế ở khu vực phát triển tất yếu sẽ kéo theo việc gia tăng nhu cầu đối với các dịch vụ bảo hiểm, ngân hàng, chứng khoán ở Đông Nam Á. Đây là cơ hội tốt để các DN Việt Nam nắm bắt thời cơ mở rộng thị trường, phát triển hoạt động đầu tư, SX-KD, cung cấp các sản phẩm dịch vụ cho các nước trong khu vực ASEAN, đồng thời tiếp cận với công nghệ quản trị tiên tiến. Trên thực tế, một số ngân hàng lớn của Việt Nam cũng đã mở văn phòng đại diện tại thị trường các nước ASEAN, nỗ lực mở rộng cơ hội đầu tư ra ngoài lãnh thổ. Xu hướng này sẽ tiếp tục tăng lên khi AEC chính thức đi vào hoạt động. Ngoài ra, tự do hóa đầu tư và dòng vốn sẽ tạo thuận lợi để phát triển TTTC ở bậc cao hơn.

Cạnh tranh khốc liệt trên thị trường khu vực

Sự tự do luân chuyển các dòng vốn đầu tư của AEC sẽ có tác động tích cực đến phát triển hệ thống tài chính của Việt Nam không chỉ theo chiều rộng mà còn theo chiều sâu. Đối với thị trường chứng khoán, sự có mặt của các nhà đầu tư nước ngoài, các quỹ đầu tư chứng khoán, các tập đoàn tài chính lớn sẽ góp phần làm chuyên nghiệp hóa thị trường chứng khoán Việt Nam, từ đó tăng cường kinh nghiệm và nâng cao tiêu chuẩn về quản trị công ty, quản trị rủi ro, kỹ năng phân tích, đầu tư cho các DN trong nước. Sự luân chuyển tự do của các dòng vốn cũng khiến cho quy mô của TTTC nói chung và thị trường chứng khoán nói riêng tăng lên đáng kể và trở thành kênh huy động vốn quan trọng của DN, đáp ứng các nhu cầu về vốn để phát triển kinh tế.

Về mặt thách thức, do có sự tham gia của các định chế tài chính, các tập đoàn tài chính lớn nên sẽ gia tăng áp lực cạnh tranh cho TTTC trong nước. Theo một số khảo sát gần đây, chỉ 30% doanh nghiệp của Việt Nam có nhận thức đầy đủ về AEC để lên kế hoạch nắm bắt cơ hội kinh doanh mới. Do vậy, để có lợi thế trong cạnh tranh, các DN Việt Nam cần xây dựng chiến lược kinh doanh dài hạn và thực hiện quản trị DN theo thông lệ quốc tế. Ngoài ra, sự gia tăng dòng vốn, đặc biệt từ nước ngoài vào cũng làm gia tăng mối lo về “bong bóng” giá tài sản và ảnh hưởng đến việc điều hành chính sách tiền tệ độc lập. Vì vậy, cần có các biện pháp ứng phó kịp thời để giảm thiểu tác động tiêu cực đối với TTTC khi dòng vốn đảo chiều đột ngột.

Với việc Việt Nam chính thức hội nhập AEC, năm 2015 được dự báo sẽ có nhiều tập đoàn, ngân hàng lớn của các nước ASEAN theo chân người Thái Lan không chỉ trong lĩnh vực sản xuất tiêu dùng mà ngay cả trong thị trường tài chính. Một số ngân hàng thương mại tại các nước ASEAN đang có kế hoạch nâng cao sự hiện diện của mình tại Việt Nam. Trước khi chính thức đón nhận sự hiện diện này, các DN Việt Nam, đặc biệt là các định chế tài chính phải sẵn sàng chuẩn bị sức vóc cho cuộc cạnh tranh khốc liệt.

Sông Hồng (Thực hiện)