Làm sao để mọi người khởi nghiệp?

Khởi nghiệp (gọi là start-up) là khi một cá nhân có ý định tự mình có một công việc kinh doanh riêng, không nhất thiết phải là các công ty hoành tráng hay những ý tưởng ghê gớm mà có khi chỉ đơn giản là bạn muốn tự mình quản lý, trả lương cho mình.

Tại sao khởi nghiệp lại quan trọng?

Ngắn gọn, xin trích dẫn lời cụ Lương Văn Can nói cách đây gần một thế kỷ rằng: Các đại quốc do thông thương mà làm được phú cường, các nhà đại tư bản do kinh doanh mà phú gia địch quốc, thế thì sự buôn bán cũng không nên câu nệ như xưa mà chẳng lưu tâm nghiên cứu. Nhưng vì nước ta ngày trước chỉ chí tại thi đỗ để ra làm quan, ngày nay học tây chỉ chí tại tốt nghiệp, ít người có chí thực nghiệp. Là một chí sĩ nho học, thật ngạc nhiên khi cụ đã chỉ ra được 10 điểm yếu của người Việt Nam khi làm nghề buôn. Người mình không có thương phẩm, không biết trọng nghề, không có thương học là 3 trong 10 ý đó. Đến bây giờ, nhiều người vẫn nghĩ thương hiệu chỉ gắn với sản phẩm, nào ngờ cách đây 100 năm, có một người Việt đã chỉ ra rằng, con người cần có thương phẩm, thật chí lý, sâu sắc vô cùng.

Ở các quốc gia phát triển, những người đóng thuế nhiều nhất thuộc vào nhóm người được xã hội trọng thị - tôn vinh nhiều nhất. Đất nước Israel có khẩu hiệu "phổ biến vi khuẩn khởi nghiệp", theo đó mỗi sinh viên năm thứ hai phải lập một doanh nghiệp để vận dụng kiến thức đã được học tại đại học. Vì thế mà, từ một quốc gia nhỏ bé, không có tài nguyên thiên nhiên, Israel đã vươn lên trong chuỗi giá trị toàn cầu và trở thành một quốc gia hùng mạnh về kinh tế.

Trong khi đó, chúng ta còn thiếu tinh thần khởi nghiệp, tinh thần thực nghiệp. Tinh thần trở thành doanh nhân chưa trở thành phần lõi tinh hoa nhất của cuộc sống, chưa được nuôi dưỡng, bồi đắp từ thế hệ này qua thế hệ khác, chưa được trân trọng đúng mức. Phải làm sao để tinh thần khởi nghiệp, tinh thần kinh doanh ngấm vào máu của từng người, rồi sự học cũng phải cụ thể, phải hữu ích để giúp kinh doanh được, để sống tốt, để bao dung và để hạnh phúc.

Tại thời điểm này của đất nước, khi mà vận hội rất lớn đi cùng thách thức không hề nhỏ, chính sách của chúng ta trong giáo dục, trong kinh tế cần phải đặt vai trò quan trọng của tinh thần doanh nhân, tinh thần khởi nghiệp.

Làm sao để mọi người khởi nghiệp?

Nhà nước cần phải làm gì, từng con người Việt Nam phải làm gì để mọi người đều muốn thực nghiệp là một bài toán khó và lớn. Khó bởi không chỉ là vấn đề kinh tế mà còn là vấn đề của văn hóa, của lịch sử, của thể chế, của cách học tầm chương, trích cú, của tư duy học để làm quan đã ngấm từ hàng ngàn đời nay.

Vì bài toán khó và quá lớn, có nhiều hợp phần nên không có một lời giải nào là thỏa mãn được tất cả mà phải là sự tổng hợp của nhiều lời giải.

Chính sách, pháp luật thực sự vì dân, vì doanh nghiệp, rõ ràng, minh bạch, ổn định; được tuân thủ, thực thi nghiêm túc; môi trường kinh doanh thông thoáng nhưng lại an toàn; tâm lý xã hội thoải mái, chấp nhận sự thành bại, mạo hiểm, rủi ro là lẽ thường; tâm thế, vị thế của doanh nhân ngày càng được trọng thị; các hội, hiệp hội thực sự mạnh, giúp nhau trong kinh doanh được nhiều hơn...

Và còn nhiều vấn đề nữa, rất cụ thể, như phải xác định được thế nào là doanh nghiệp khởi nghiệp, có phải cứ mới thành lập là doanh nghiệp khởi nghiệp hay còn thêm tiêu chí gì? Rồi doanh nghiệp đã trưởng thành "dìu dắt" đàn em nhỏ mới "bỡ ngỡ" gia nhập thị trường ra sao? Ở một khu phố có rất nhiều cửa hàng nọ, có một cửa hàng mới mở, thế là các cửa hàng khác trong phố tạm thời dóng cửa một thời gian, để cho đàn em nhập cuộc. Có lẽ tinh thần khởi nghiệp cần phải được khởi động từ những việc tưởng nhỏ mà chẳng nhỏ chút nào như thế, lớn hơn điều đó được nâng lên thành văn hóa kinh doanh, thành đạo đức kinh doanh, v.v…

Câu chuyện hoan nghênh sự thất bại

Ở tất cả những quốc gia đi đầu thế giới, nơi mà cứ vài người là có một doanh nghiệp, người ta hết sức quan tâm đến khởi nghiệp. Mặc dù có thể đăng ký 10 doanh nghiệp, trong vòng 5 năm, "chết" đến 7, 8 doanh nghiệp nhưng đó là điều bình thường. Tại các quốc gia này, câu nói của Samuel Beckett“Đã từng thử. Đã từng thất bại. Không sao cả. Hãy thử lại. Lại thất bại. Thất bại tốt hơn” chắc là được nhắc đến và áp dụng nhiều nhất.

Câu chuyện hoan nghênh sự thất bại hay triết lý về thất bại không chỉ được nói ra từ trái tim như là một sự chia sẻ, đồng cảm, động viên mà còn là những chính sách trợ giúp thật sự để người "ngã" bước tiếp. Khi đi phỏng vấn xin việc, người ta hỏi anh (chị) đã từng thất bại những gì, tầm cỡ của thất bại ra sao để tuyển người, điều này có thể kỳ lạ với chúng ta khi thường hỏi thành tích đã có là gì? Để có được một người thợ càng giỏi số lượng sản phẩm mà người đó đã làm hỏng càng lớn, cái giá phải trả đương nhiên là như vậy. Mà đó mới là chỉ là trực tiếp sản xuất, dẫu sao vẫn là đơn giản hơn rất nhiều so với nghiệp kinh doanh, vậy thì, việc trả giá cho nghiệp kinh doanh cũng là chuyện đương nhiên.

Điều đáng mừng là tinh thần khởi nghiệp ở Việt Nam dù chậm chạp nhưng vẫn đang tăng lên từng ngày, từng giờ mà minh chứng là con số doanh nghiệp đăng ký không ngừng tăng, ấy là chưa kể đến đội ngũ hàng vạn người kinh doanh không đăng ký. Đã có cảm nhận rõ nét là ở đâu mà "nghiệp" kinh doanh trở thành sự lựa chọn đầu tiên, trở thành hấp dẫn, thu hút người tài đến mức nào thì nghề nghiệp cán bộ, công chức, viên chức hành chính sẽ trở nên kém hấp dẫn đến mức ấy. Và sự chia sẻ cũng nhiều hơn, chứ không chỉ dừng ở miệng thì hô khẩu hiệu nhưng mà tay thì cầm sẵn "gạch, đá" để vùi dập mỗi khi ai đó gặp thất bại. Và những nơi nào mà nghiệp kinh doanh phát triển thì ở nơi đó kinh tế sẽ rất phát triển. Điển hình có thể nhắc đến là Thành phố Hồ Chí Minh, nơi mà số lượng doanh nghiệp đang chiếm đến trên 1/3 tổng số doanh nghiệp toàn quốc.

Nhất định phải hành động, phải khởi nghiệp!

Cùng với các kỳ vọng vào TPP, AEC (cộng đồng kinh tế ASEAN) .v.v., với hàng loạt các giải pháp dài hạn, ngắn hạn chuẩn mực, căn cơ, có tầm nhìn đã, sẽ được ban hành và thực thi nghiêm túc, chúng ta có quyền hy vọng vào con số 2 triệu doanh nghiệp trong một vài năm sắp tới.

Số lượng doanh nghiệp tuy quan trọng, nhưng điều quan trọng hơn, mang tính sống còn hơn là làm sao để mọi người lao vào nghiệp kinh doanh, dấy lên được cái tinh thần hừng hực về khởi nghiệp, tự tin kinh doanh, tự hào về cái nghiệp mình đã chọn để rồi truyền cho con cháu và lan tỏa trong cộng đồng. Phải làm sao để mọi người dám chấp nhận, dám đánh đổi, dám thất bại, dám hành động dù chưa hoàn hảo để lao vào kinh doanh.

Xin khẳng định lại một lần nữa là đội ngũ doanh nghiệp của đất nước đang đông lên, đang mạnh lên từng ngày, từng giờ. Dù còn phải đối mặt với nhiều khó khăn nhưng chính họ đã và sẽ làm "thay da, đổi thịt" đất nước này, họ sẽ là xương sống của nền kinh tế. Đảng, Nhà nước cùng rất nhiều người đang nghĩ về họ, không chỉ là nghĩ mà còn ngày đêm đau đáu, trăn trở cùng doanh nghiệp, tháo gỡ khó khăn, giúp họ lớn lên. Nhiều người đã hiểu rằng thương hiệu doanh nghiệp chính là thương hiệu quốc gia, tài sản doanh nghiệp chính là tài sản quốc gia, vui buồn của doanh nghiệp chính là vui buồn của quốc gia, sự lớn mạnh của doanh nghiệp chính là sự lớn mạnh của quốc gia.

Dù vẫn còn đó ít nhiều những lời dè bỉu, thậm chí đến mức cay nghiệt mỗi khi doanh nghiệp gặp thất bại. Thế nhưng, “đầu tiên người ta không thèm để ý đến bạn, sau đó người ta chế nhạo bạn, tiếp đến người ta tấn công bạn, rồi cuối cùng thì bạn thắng”, Mahatma Gandhi, một tấm gương sáng về lòng kiên trì, đã nói như vậy.

Rồi cuối cùng thì bạn thắng, nhất định là như thế!

Lê Xuân Hiền/chinhphu.vn