Nhọc nhằn nghề câu cá bống trên sông Lam

(Baonghean.vn) - Khi nắng hè bắt đầu gay gắt cũng là lúc người dân vạn chài trên sông Lam dong thuyền đi câu cá bống.

Thuyền câu bống trên sông Lam. Ảnh: Huy Thư

Những ngày này, đi trên Quốc lộ 46, nhìn xuống vực núi Nguộc, thấy nhiều chiếc thuyền con đang chòng chành trên sông Lam, thì đó là những chiếc thuyền câu bống.

Cá bống có nhiều loại, sống ở cả nước mặn, nước lợ và nước ngọt. Người dân vạn chài trên sông Lam phân biệt và gọi tên các loại cá bống dựa theo màu sắc, hình thù trên da cá: bống đen, bống nâu, bống trắng, bống hoa, bống sọc dưa…

Cá bống thường sống ở những hang đá ngầm, vỉa đá, những nơi có nguồn nước sạch. Trên sông Lam, bống sinh sống từ thượng nguồn cho tới cửa sông, nhưng tập trung nhất vẫn là ở các khúc sông chảy quanh núi - nơi có các vực sâu, lặng nước như núi Già (Đô Lương), núi Nguộc, núi Rồng (Thanh Chương), nún Đụn (Nam Đàn)…

Vực núi Nguộc có vị trí hiểm yếu, nước sâu với nhiều vách chạy dài từ bờ xuống lòng sông là môi trường sinh sống thuận lợi của các loại bống và từ lâu cũng là địa bàn câu bống tập trung của người dân vạn chài các xã ven sông như: Đồng Văn, Ngọc Sơn, Võ Liệt, Thanh Hà (Thanh Chương)…

Mồi câu bống là những con tôm sông đang nhảy tanh tách. Ảnh: Huy Thư

Mùa câu bống trên sông Lam bắt đầu từ cuối Xuân kéo dài suốt mùa Hè và kết thúc khi những trận lũ lớn tràn về. Theo người dân làng chài, phương tiện của nghề câu bống có lẽ là đơn giản nhất trong các nghề đánh bắt trên sông, ngoài thuyền câu, chỉ cần một chiếc cần câu nhỏ là có thể hành nghề.

Cần câu là một nhành tre lớn bằng ngón tay cái, dài khoảng 1 m, đầu cần cột một cái móc thép bẻ cong. Dây câu là sợi cước dài khoảng 5 - 7 có gắn lưỡi câu và trì, được luồn vào móc thép đầu cần câu và được quấn bằng một cái ống nhựa.

Bống là một loài cá dữ, thường tấn công các loài tôm, cá nhỏ hơn ở dưới sông làm thức ăn. Do đó mồi câu bống chuẩn nhất chính là những con tôm sông nhỏ bé. Đêm trước khi đi câu, người dân chài thường đặt “đó” để bắt những con tôm này.

Khi câu, tôm được móc ngược vào lưỡi câu từ đuôi đến đầu, theo những “tay câu” làm như vậy lúc rê câu sẽ thấy con tôm đang chạy giật lùi, khéo nhử bống ra đớp và ít mắc vào các vật cản hơn.

Đội nắng câu bống ngày hè. Ảnh: Huy Thư

Thường thì mỗi người đi câu sẽ ngồi trên 1 chiếc thuyền con, ít khi có 2 người ngồi chung thuyền vì khó điều khiển. Thuyền đơn, chân đạp mái chèo, tay rải câu, qua lại, lui tới dễ dàng. Sau khi buông câu, người câu sẽ rê, kéo, lướt, giật con mồi lên cạn, xuống sâu, nhanh, chậm tùy thích. Khi thấy cần câu rung, lắc, nghi là cá đã mớm mồi, “tay câu” sẽ giật mạnh để cá mắc câu, sau đó quấn dây kéo cá lên thuyền.

Anh Ngũ Văn Tuấn (24 tuổi) ở xóm Luân Phượng xã Đồng Văn, một người câu bống thường xuyên ở vực núi Nguộc, cho biết: “Tùy vào thời tiết, vào hên xui của từng người mà được cá nhiều hay ít. Kinh nghiệm cho thấy trời nắng càng to, người câu bống càng trúng vì bống hay ăn mồi”.

Câu bống là phải biết kiên trì chờ đợi. Ảnh: Huy Thư

Nghề câu bống đòi hỏi tính kiên trì, chịu khó. Ai nóng vội thì không thể đi câu bống được. Cả ngày phơi nắng, “số hên” thì được một vài cân bống, “số xui” thì không được con nào. Số cá này sau khi câu về, được “truống” sống để đưa đi các chợ quê hoặc lái buôn sẽ đến lấy sỉ tận nhà với giá 100 nghìn đồng/kg.

Cá bống có thể chế biến thành nhiều món ăn ngon, bổ dưỡng như bống kho tiêu, bống nấu canh lá lốt… được nhiều người ưa thích, là thực phẩm ngon, sạch đang được săn lùng trên thị trường.

Do việc sinh sản của cá bống không như các loài cá khác, cùng với việc đánh bắt tận diệt của các loại phương tiện hiện đại như lưới bát quái, kích điện…nên cá bống trên sông Lam đang ngày càng cạn kiệt, người sống bằng nghề câu bống cũng trở nên khó khăn hơn.

Kết quả sau nửa ngày câu bống của một dân chài. Ảnh: Huy Thư

Anh Tuấn tâm sự: “Dân chài, nhà nào có thuyền lớn, thì họ đi làm cát, còn nhà em thuyền nhỏ nên phải đi bắt cá, ngày đi câu, đêm về thả lưới. Thu nhập từ nghề câu bống khá thất thường nhưng không có nghề chi hơn nên phải làm thôi”.

Huy Thư