Ngày 16/3, chủ trì hội nghị tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy phát triển nhà ở xã hội, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã nêu rõ quan điểm nhà ở xã hội là nhà ở bình thường như các loại nhà ở khác, giúp người dân an cư lạc nghiệp. Nhưng điểm khác là có cơ chế, chính sách phải phù hợp cho người mua và người bán. Do đó, các chủ thể có liên quan đều phải vào cuộc, đặt mình vào địa vị của những người chưa có chỗ ở để hành động.
Nhà ở xã hội còn ít so với cầu
Yêu cầu của Thủ tướng nêu ra khi thực tế phát triển nhà ở xã hội chưa đạt được yêu cầu đề ra. Bộ Xây dựng cho hay việc đầu tư nhà ở xã hội còn hạn chế. Trong đó, Hà Nội chỉ có ba dự án với 1.700 căn, đáp ứng 9%; TP.HCM có bảy dự án, 4.996 căn, đáp ứng 19%; Đà Nẵng có năm dự án, 2.750 căn, đáp ứng 43%...
Theo báo cáo của Bộ Xây dựng, trong giai đoạn từ năm 2021 đến hết năm 2023 cả nước có 499 dự án nhà ở xã hội được triển khai với quy mô 411.250 căn. Nhiều địa phương đã tích cực trong đầu tư, khởi công xây dựng nhà ở xã hội với hàng chục nghìn căn hộ.
Tuy nhiên, bộ này đánh giá một số địa phương trọng điểm mặc dù có nhu cầu về nhà ở xã hội rất lớn, nhưng việc xây dựng nhà ở xã hội còn hạn chế như Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng... Ngoài ra, đã có 28 địa phương công bố 68 dự án đủ điều kiện đáp ứng gói tín dụng 120.000 tỷ đồng với nhu cầu vay vốn hơn 30.000 tỷ đồng.
Các ngân hàng đã cam kết cấp tín dụng cho 15 dự án với số tiền khoảng 7.000 tỷ đồng; với 8 dự án nhà ở xã hội tại 7 địa phương được giải ngân với số vốn khoảng 640 tỷ đồng.
Tuy vậy, nhiều địa phương chưa quan tâm phát triển nhà ở xã hội, nhà ở công nhân như chưa xác định rõ quỹ đất, lựa chọn nhà đầu tư, dự án triển khai thi công chậm tiến độ. Bằng chứng là chỉ có 28 địa phương công bố danh mục 68 dự án, còn 59 dự án đã khởi công nhưng chưa được đưa vào danh mục.
Hơn thế nữa, thực tế triển khai các dự án nhà ở xã hội được các doanh nghiệp chia sẻ là còn nhiều bất cập, khó khăn.
Ông Nguyễn Việt Quang - Phó Chủ tịch Tập đoàn VinGroup cho biết, mức lãi suất cho vay ưu đãi đầu tư xây dựng cũng như để thuê, mua nhà ở xã hội hiện nay còn cao, với chủ đầu tư là 8%/năm, khách hàng là 7,5%/năm. Thủ tục thực hiện dự án nhà ở xã hội kéo dài, nhiều hơn so với dự án nhà ở thương mại. Từ lúc bắt đầu triển khai đến khi khởi công thường khoảng hai năm.
Còn ông Nguyễn Việt Cường - Chủ tịch Tập đoàn Phú Cường cũng chia sẻ đã xây dựng hơn 1.000 căn hộ nhưng vướng thủ tục pháp lý, có dự án dù đã xin tới hai, ba chục con dấu vẫn không triển khai được.
"Tại sao Thủ tướng làm việc với cường độ lớn, tâm huyết và khát vọng phát triển, định hướng đúng đắn nhưng chúng ta không triển khai được như kế hoạch. Tình trạng trên trải thảm, dưới rải đinh khi vướng mắc thủ tục hành chính, hay vấn đề sợ sai, sợ trách nhiệm, không dám làm?" - ông Cường đặt vấn đề.
Lãi vay cao, thủ tục rườm rà
Dẫn chứng thêm, ông Cường nói có doanh nghiệp có năng lực tốt, triển khai dự án được 6 năm, mọi thứ gần như hoàn thiện thì tự nhiên có một công văn gửi đến yêu cầu phải rà soát dự án đó.
Vậy là dự án "đóng băng" 3-4 năm nay, không triển khai được, gây thiệt hại 2.000 - 3.000 tỷ đồng, không đóng thuế được cho Nhà nước. Theo ông, nếu phát hiện cái sai cần chỉ rõ để doanh nghiệp làm cho đúng.
Cùng quan điểm, ông Trần Ngọc Anh - Phó Tổng giám đốc Tổng Công ty Viglacera cho hay, doanh nghiệp đang gặp một số khó khăn trong việc kinh doanh những căn hộ nhà ở xã hội. Cũng bởi các quy định còn hạn chế về đối tượng cũng như điều kiện thuê mua.
Vì vậy, ông Anh kiến nghị với Thủ tướng sớm cho áp dụng Luật Nhà ở sửa đổi và ban hành nghị định về nhà ở xã hội theo hướng tháo gỡ, mở rộng đối tượng được mua, được thuê với điều kiện đơn giản, dễ thực hiện để người nghèo sớm tiếp cận được với nhà ở.
TS Lê Xuân Nghĩa, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính tiền tệ quốc gia, cũng chỉ ra thực tế: Lâu nay người ta hay nói về chuyện chính quyền không muốn dành đất cho nhà ở xã hội vì không thu được thuế.
Thêm nữa là thủ tục hành chính gắn với tham nhũng vặt. Ông kể đã đi khảo sát một số tỉnh, thủ tục vô cùng rắc rối, đền bù giải phóng mặt bằng mỗi năm có tỉnh chỉ giải phóng được vài chục hecta đất. Trong khi có tỉnh đổi mới cách làm, diện tích đền bù giải phóng mặt bằng tăng lên cả trăm, nghìn ha.
Còn theo TS Hoàng Văn Cường - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế quốc dân, có những dự án nhà ở xã hội ở vị trí khá xa so với trung tâm, không có phương tiện đi lại, thời gian di chuyển.
Do đó, ông cho rằng cần quy hoạch những vị trí ở gần trung tâm nhưng lợi thế thương mại thấp để xây dựng quỹ nhà ở cho thuê, đáp ứng nhu cầu người thu nhập thấp về chỗ ở.
Các dự án này cần có nguồn vốn vay ưu đãi, đơn giản hóa tối đa điều kiện cho vay, cam kết cụ thể về mức lãi suất thấp. Gắn với đó là việc dùng ngân sách để hỗ trợ chương trình, tăng thời hạn cho vay, đảm bảo ít nhất đủ chu kỳ cho doanh nghiệp đầu tư, thu hồi vốn.
Với nhận định thị trường nhà ở xã hội đang nghẽn cả cung và cầu, TS Trần Du Lịch - ủy viên Hội đồng Tư vấn chính sách, tiền tệ quốc gia cho rằng, để tháo gỡ nguồn cung thì cần tạo ngay quỹ đất cho doanh nghiệp làm nhà ở, có chính sách ưu đãi thuế.
Còn về phía cầu, cần phải tháo gỡ thủ tục cho người mua như việc chứng nhận là người thu nhập thấp, chưa có chỗ ở.
Đồng tình quan điểm Nhà nước có trách nhiệm lo chỗ ở cho người dân chứ Nhà nước không có trách nhiệm lo sở hữu nhà ở cho mọi người, ông Lịch cho rằng cần có quỹ nhà ở cho thuê. Cùng với đó, phải có cơ chế hỗ trợ bằng ngân sách nhà nước với một tỷ lệ phù hợp, ví dụ bù lãi suất.
Mức lãi suất 8% ở gói 120.000 tỷ đồng đã lạc hậu, nên cần điều chỉnh cho phù hợp bằng với mức lãi suất bình quân là 6,9% với thời hạn 20 năm.
"Kiến nghị Chính phủ trình Quốc hội bố trí nguồn ngân sách nhà nước để cấp bù lãi suất cho bốn ngân hàng thương mại tham gia chính sách nhà ở xã hội và tái cấp vốn cho Ngân hàng Chính sách xã hội. Đồng thời, cho phép thế chấp bằng dự án nhà ở xã hội để vay vốn, sửa đổi quy định dự án nhà ở xã hội cho thuê thì được hưởng ưu đãi thuế đến 70%" - ông Lê Hoàng Châu - Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP.HCM, kiến nghị thêm./.
