Theo chị Đặng Thị Thanh Hiền (hộ dân sống tại Khu đô thị sinh thái Vinh Tân), liên tục trong khoảng 15 ngày trước Tết Nguyên đán 2023, nước trong hồ sinh thái Vinh Tân bỗng dưng chuyển màu sánh đen như dầu nhớt đã qua sử dụng, bốc mùi hết sức khó chịu.
Nhà ở của chị Hiền nằm bên đường Vạn Tuế, sát với khu vực có cống bao, giếng tách nước thải và hồ sinh thái Vinh Tân. Vị trí này rất đẹp, vì có đường giao thông, hồ nước và rất nhiều cây xanh. Vì vậy, khi nghe chủ dự án thuyết minh hồ Vinh Tân là hồ sinh thái nên chị đã quyết định mua đất để làm nhà ở. Thế nhưng thực tế hiện nay hồ không những không có chức năng sinh thái, mà còn ô nhiễm nặng, đe dọa sức khỏe dân cư sinh sống trong khu vực. “Tôi đi làm cả ngày còn đỡ. Thế nhưng người già và trẻ nhỏ thì phải hít thở không khí ô nhiễm ngày này sang ngày khác. Mùi hôi đến mức độ mẹ tôi dù ở trong nhà nhưng suốt ngày phải mang khẩu trang. Vì không thể chịu nổi, tôi phải chuyển bà sang ở tạm nhà anh trai cách đó một đoạn khá xa, nhưng vẫn có hiện tượng ô nhiễm mùi…” – chị Hiền nói.
Về nguyên nhân ô nhiễm, theo chị Hiền thì ở giai đoạn này hệ thống mương dẫn nước thải chảy tràn tự do vào hồ sinh thái. “Có chiều tối, chúng tôi phát hiện nước tràn từ cống vào hồ; có những đêm khuya, ở trong nhà cũng nghe rõ tiếng nước chảy. Những ngày ấy, bề mặt hồ đen kịt, sủi bọt, đóng váng từng lớp dày. Tình trạng này rất đáng lo. Mùa Đông còn vậy thì mùa Hè làm sao đây…”.
Cũng có nhà ở trên đường Vạn Tuế và phải chịu đựng cái mùi hôi “khủng khiếp” từ hồ sinh thái Vinh Tân, chị Nguyễn Thị Thương đã nói rằng “Về nơi này tưởng sẽ được sống trong khu đô thị sinh thái nhưng chúng tôi đã nhầm. Nơi đây không đúng với tên gọi sinh thái…”. Theo chị Thương, trước Tết Nguyên đán 2023 khoảng một tháng thì nước hồ bình thường, người dân dạo bộ thể dục rất khoan khoái. Thế nhưng sau đó mặt nước hồ bỗng chuyển màu đen, bốc mùi hôi không thể chịu nổi. Vì quá hôi, chị Thương đã phải đưa con chuyển đến sống tạm ở nơi khác một thời gian. “Là người dân, tôi không thể đánh giá nguyên nhân từ đâu, cũng không biết đơn vị nào sẽ có trách nhiệm xử lý. Nhưng thực trạng là vậy, nên chúng tôi có ý kiến đến chủ đầu tư. Từ Tết cho đến nay, mùi không còn khủng khiếp nữa, nhưng vẫn còn hôi. Rất mong báo chí thông tin để cơ quan chức năng làm rõ nguyên nhân và có giải pháp xử lý để môi trường được đảm bảo…” – chị Thương kiến nghị.
Vào ngày 13/1/2023, trước tình trạng nước hồ ô nhiễm cùng sự bức xúc của người dân, Công ty CP Đầu tư và Phát triển đô thị Handico – Vinh Tân (đơn vị quản lý Dự án Khu đô thị sinh thái Vinh Tân) có Công văn số 05/CV-CT gửi Công ty cổ phần Quản lý và Phát triển hạ tầng đô thị Vinh. Tại đây, thực trạng ô nhiễm được phản ánh: “Căn cứ tình hình ô nhiễm thực tế tại hồ Vinh Tân và đơn thư phản ánh, kêu cứu của các hộ dân sinh sống tại Dự án khu đô thị sinh thái Vinh Tân. Qua kiểm tra, khảo sát hiện trạng, nguyên nhân dẫn đến ô nhiễm hồ điều hòa tại khu đô thị sinh thái Vinh Tân là do nước bẩn sinh hoạt chảy từ hệ thống mương Hồng Bàng và tuyến mương dọc đường Nguyễn Sơn qua cửa xả, tràn vào hồ điều hòa thuộc dự án Khu đô thị sinh thái Vinh Tân làm nước hồ đổi màu đen đục, bốc mùi hôi thối nồng nặc, gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến cuộc sống và sức khỏe của các hộ dân xung quanh khu vực, nhất là ảnh hưởng trực tiếp đến trẻ em và người già”.
Và Công ty CP Đầu tư và Phát triển đô thị Handico – Vinh Tân có ý kiến: “Để giảm bớt tối thiểu ô nhiễm cho bà con đón Tết cổ truyền tránh bức xúc cho các cư dân sống trong Dự án khu đô thị sinh thái Vinh Tân và các hộ dân xung quanh khu vực, Công ty CP Đầu tư Phát triển đô thị sinh thái Vinh Tân, kính đề nghị Công ty CP Quản lý và Phát triển Hạ tầng đô thị Vinh xem xét phương án cho vận hành hệ thống máy bơm trung chuyển tại phường Trung Đô thường xuyên để tránh nước tràn qua vách ngăn chảy vào hồ sinh thái Vinh Tân và có phương án hạ giảm bớt lượng nước bẩn tù đọng trong hồ sinh Thái Vinh Tân, đồng thời mở bara để nước sông chảy tràn vào nhằm làm pha loãng nước bẩn trong hồ”.
Liên hệ Công ty CP Đầu tư Phát triển đô thị sinh thái Vinh Tân hỏi căn cứ nào để khẳng định nguyên nhân ô nhiễm là từ “nước bẩn sinh hoạt” tràn vào hồ? Vị đại diện công ty này đưa ra một loạt clip, hình ảnh nước thải từ các hệ thống mương đang tràn qua cửa xả vào hồ sinh thái Vinh Tân. Theo ông, clip và hình ảnh do người dân chuyển đến, của nhân viên công ty trực tiếp quay chụp và trích từ camera công ty lắp đặt dịp gần Tết. “Clip và hình ảnh đều được ghi ở thời điểm đêm khuya. Người dân rất bức xúc nên họ thức trắng đêm để ghi lại làm bằng chứng. Nhận được phản ánh, chúng tôi cũng tổ chức kiểm tra, ghi nhận. Dù đã chuyển hình ảnh, clip và có công văn đề nghị xử lý nhưng phải đến khi chúng tôi lắp đặt camera theo dõi thì mới chấm dứt được tình trạng nước thải tràn vào hồ. Phải đến ngày 29/12 âm lịch thì mới ổn định trở lại…”.
Có mặt tại hồ sinh thái Vinh Tân chiều ngày 30/1/2023, được cán bộ thành phố Vinh giới thiệu hệ thống cống bao, giếng tách của tuyến mương Hồng Bàng và tuyến mương dọc đường Nguyễn Sơn. Quan sát, mương và hồ cách nhau một vách ngăn bê tông. Được giải thích, khi thời tiết khô ráo, nước thải sẽ qua giếng tách xuống mương tự chảy về trạm bơm trung chuyển số 2 tại phường Trung Đô (cách đó gần 1km). Trạm bơm này hoạt động liên tục để thực hiện nhiệm vụ chuyển nước thải về âu chứa trạm bơm chính (đặt tại xã Hưng Hòa), từ đó chuyển tiếp nước thải về nhà máy xử lý nước thải tập trung để xử lý. Chỉ khi có mưa lớn, trạm bơm số 2 mới không hoạt động, để nước mặt theo mương dâng qua vách ngăn tự chảy vào hồ, rồi theo kênh dẫn dòng dẫn ra âu chứa trạm bơm Tây Nam chuyển ra sông để chống ngập lụt cho thành phố.
Ở thời điểm này, nhận thấy nước thải từ hai tuyến mương chảy vào giếng tách, xuống mương tự chảy, không bị tràn qua vách ngăn chảy vào hồ sinh thái Vinh Tân. Màu nước trong hồ không quá đen, nhưng vẫn có mùi hôi nhẹ. Một điều dễ dàng nhận thấy là trong lòng hồ lưu cữu rất nhiều bùn thải; có những vị trí, bùn thải tạo thành những cồn khá lớn.
Đề nghị ghé đến một số trạm bơm trung chuyển, tại trạm bơm số 2 có vận hành máy, nhưng ở trạm bơm Đông Nam (trạm bơm tiêu úng Bến Thủy) thì không hoạt động. Tại đây, tình cờ chúng tôi phát hiện nước thải bốc mùi hôi nồng nặc đang tràn tự do vào hồ chứa nước. Đề nghị làm rõ nguyên nhân, theo vị cán bộ thành phố Vinh thì toàn thành phố có đặt 4 trạm bơm thực hiện nhiệm vụ trung chuyển nước thải về âu chứa của trạm bơm chính để từ đó chuyển đến nhà máy xử lý nước thải tập trung xử lý. Tuy nhiên, trong quá trình vận hành vẫn đang có những vấn đề. Ví như sự cố máy móc, hoặc khi âu chứa ở trạm bơm chính bị quá tải, ùn ứ rác thải… “Sức chứa của âu chứa nước trạm chính có hạn, trong khi đó vẫn còn tình trạng người dân xả rác thải vào các hệ thống mương. Khi âu chứa quá tải hoặc bị ùn ứ rác, nếu 4 trạm bơm trung chuyển vẫn cùng lúc hoạt động có thể sẽ dẫn đến phát tán nước thải ra đồng ruộng. Thời điểm đó, có thể đơn vị vận hành sẽ tạm dừng một trạm bơm trung chuyển, dẫn đến nước thải dâng qua vách ngăn tràn tự do vào hồ, âu chứa như ta đã thấy…” – vị cán bộ trao đổi.
Thực tế này cho thấy phản ánh ô nhiễm hồ sinh thái Vinh Tân do nước thải tràn vào là có cơ sở. Chúng tôi đặt câu hỏi: Có khi nào xảy ra tình huống vì người dân ở Khu đô thị sinh thái Vinh Tân phản ánh gay gắt nên người ta buộc phải vận hành trạm bơm số 2 nhưng dừng trạm bơm Đông Nam cho nước thải vào hồ chứa này để tránh quá tải? Vị cán bộ thành phố Vinh trả lời: “Tháng 12/2022, vấn đề ô nhiễm tại một số hồ, kênh được đưa ra chất vấn tại kỳ họp thứ 7 của HĐND thành phố. Trong báo cáo giải trình, UBND thành phố nêu rõ thực trạng, nguyên nhân, các bất cập, tồn tại cũng như các giải pháp xử lý. Về nguyên nhân gây ô nhiễm, có từ nước thải và bùn thải. Còn trong các bất cập, tồn tại, có từ công tác vận hành để nước thải tràn vào hồ, âu chứa… Sau kỳ họp, UBND thành phố đã giao nhiệm vụ cụ thể cho từng phòng, ban, đơn vị chức năng để tập trung xử lý. Còn việc nước thải chảy tràn tự do vào âu chứa nước trạm bơm Đông Nam, tôi cũng chỉ nêu một số tình huống có thể dẫn đến chứ không thể kết luận nguyên nhân…”.