Tuyển chọn giống đặc hữu trồng thâm canh, tiến tới xây dựng thương hiệu mít dai Nghệ An

Mít dai là đặc sản địa phương của nhiều vùng quê bán sơn địa Nghệ An với hương thơm đặc trưng, vị ngọt đậm, chất lượng vượt trội so với các giống mít khác, có tiềm năng kinh tế cao. Tuy nhiên, trong nhiều năm, diện tích mít dai bản địa ngày càng bị thu hẹp do bị đốn bỏ trồng thay thế cây mít ngoại, tập quán canh tác nhỏ lẻ và phương thức nhân giống bằng hạt kém hiệu quả.

Từ năm 2022 – 2024, tỉnh đã triển khai dự án "Ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ, xây dựng mô hình nhân giống và trồng thâm canh giống mít dai" với mục tiêu bảo tồn, nhân rộng và nâng cao giá trị kinh tế của mít địa phương.

Theo đó, nhóm nghiên cứu đã đi đến các làng quê ở khắp tỉnh để điều tra, khảo nghiệm các giống mít dai truyền thống mà người dân đang để lại để kinh doanh; kết quả đã lựa chọn được 34 cây mít lâu năm để bình tuyển cây ưu tú. Sau đó, sàng lọc 20 cây giống điển hình về mọi mặt, trong đó có 10 cây được Sở Nông nghiệp và Môi trường Nghệ An ban hành quyết định công nhận mít dai đầu dòng. Điển hình có giống mít dai Nghệ (6 cây), có độ tuổi từ 20 đến 65 năm; giống mít dai dừa (4 cây), có độ tuổi từ 25 đến 100 năm...

Các cây đầu dòng này là nguồn cung cấp mắt ghép để sản xuất cây giống có năng suất, chất lượng cao. Theo đó, đã ươm, ghép thành công 6.000 cây, xuất vườn gần 3.000 cây mít dai ta đạt tiêu chuẩn.

Trong 2 năm 2023 -2024, dự án đã trồng 4 ha mít dai ta từ bầu cây ghép, với 11 hộ tham gia xây dựng mô hình tại huyện Quỳnh Lưu (2,25ha) và huyện Thanh Chương (1,75ha).

Tham gia mô hình, các hộ được hỗ trợ giống, được tham gia tập huấn quy trình kỹ thuật trồng và thâm canh cây mít dai ta, được truyền đạt kỹ thuật ươm, vào bầu, chiết ghép mít giống…

Anh Trần Điển Vi, một trong những hộ tham gia mô hình ở xã Thanh Đức (Thanh Chương) cho biết: “Tham gia dự án, mong muốn của gia đình là tạo thành vùng trồng mít thâm canh theo hướng hàng hoá. Do đó, tôi được hỗ trợ trồng trên diện tích 1,4ha, 334 gốc. Sau 1,5 năm trồng, nhờ chăm sóc đúng kỹ thuật hướng dẫn, đầu tư phân bón, tưới tiêu nên hiện cây mít dai ta sinh trưởng tốt, tỷ lệ sống lên đến 90%. Trong thời gian từ khi trồng cho đến khi mít cho quả (7-8 năm), chúng tôi trồng xen dưới mít các loại đậu, lạc, bí đỏ… để "lấy ngắn nuôi dài”.

Theo đề án phát triển, mở rộng diện tích cây ăn quả gắn với công nghiệp chế biến tiêu thụ sản phẩm tỉnh Nghệ An giai đoạn 2021 - 2030, kế hoạch phát triển cây mít đến năm 2025 là 1.300 ha; năm 2030 tăng lên 2.700 ha (tăng 9,59%/năm giai đoạn 2021 - 2030). Trong đó, mít dai địa phương là giống mít chất lượng tốt, có tiềm năng phát triển nên việc bình chọn giống cây đầu dòng, nhân giống thành công và trồng thử nghiệm giống mít dai không chỉ giúp bảo tồn nguồn gen quý, mà còn tạo nền tảng để mít dai Nghệ An trở thành sản phẩm hàng hóa có giá trị kinh tế cao. Với ưu thế về chất lượng, mít dai hoàn toàn có thể cạnh tranh với các giống nhập ngoại.

Tuy nhiên, quả mít mới chủ yếu được sử dụng ăn tươi, việc chế biến và tiêu thụ chưa ổn định. Hạn chế lớn nhất hiện nay là khâu tổ chức sản xuất còn nhỏ lẻ, phân tán, gây khó khăn cho việc đầu tư cơ sở hạ tầng, kiểm soát chất lượng, tiêu thụ sản phẩm, tổ chức liên kết chế biến và xây dựng các chuỗi giá trị…

Để khắc phục những bất cập, hạn chế trên, cơ quan chuyên môn cần có định hướng cụ thể về vùng sản xuất tập trung gắn với chế biến mít chín, mít sấy dẻo và mít đông lạnh, xây dựng chuỗi liên kết từ sản xuất đến tiêu thụ và có chính sách hỗ trợ cụ thể về cơ sở hạ tầng.

Cùng với đó, tổ chức các lớp tập huấn, phổ biến, chuyển giao quy trình sản xuất tiên tiến cho người dân; xây dựng thương hiệu "Mít dai Nghệ An" nhằm bảo đảm các yêu cầu của thị trường về chất lượng, an toàn thực phẩm và hướng đến xuất khẩu.