Vết trượt của cử nhân từng là 'tấm gương vượt khó'

"Tôi đã cố vượt lên nghịch cảnh song cảm nhận đó chỉ là nỗ lực nửa vời", Phan Hợi, 40 tuổi, trú thôn Sông Con, xã Quang Diệm, bị cáo trong vụ Lừa đảo chiếm đoạt tài sản, nói tại phiên xử mở tại TAND huyện Hương Sơn, Hà Tĩnh vào giữa tháng 1.

Theo cáo trạng, ngày 6/10/2022, Hợi vờ mượn xe máy của anh Nguyễn Văn Quân, 24 tuổi, trú xã Quang Diệm để đi lại. Hợi sau đó lái xe từ huyện Hương Sơn xuống TP. Vinh, Nghệ An, đưa đến tiệm cầm đồ ở phường Bến Thủy cầm cố lấy 9 triệu đồng để trả nợ và chơi game.

Từ trình báo của nạn nhân, sau 2 ngày, Hợi bị Công an huyện Hương Sơn bắt. Nhà chức trách xác định, chiếc xe máy Hợi chiếm đoạt trị giá 13 triệu đồng.

Bị cáo Hợi tại phiên xét xử tại TAND huyện Hương Sơn hôm 16/1. Ảnh: Đức Hùng

Hợi là con út trong gia đình có ba anh em. Mẹ làm công nhân, hai lần đổ vỡ hôn nhân. Đến cuộc tình thứ ba bà sinh Hợi, bố bỏ đi khi anh chưa lọt lòng. Bốn mẹ con sống trong một căn nhà nhỏ lụp xụp ở thôn Sông Con, xã Quang Diệm. Dù thiếu thốn về kinh tế, song người mẹ vẫn cố gắng lo cho các con ăn học. Anh chị trưởng thành đã lập gia đình riêng Hợi tốt nghiệp phổ thông thì nhập ngũ.

Năm 2006, Hợi ra quân, vào Đồng Nai học nghề điện tại một trường cao đẳng ở TP Biên Hòa. Lúc này anh không giữ được mình, thường tụ tập giao lưu với đám bạn xấu, sa vào một số tệ nạn. Một năm sau, trong lúc làm bảo vệ cho một nhà hàng, Hợi đã đánh tráo xe máy cũ lấy xe máy mới tại bãi giữ xe đem đi bán và bị công an bắt, tòa phạt hai năm tù giam về tội Lừa đảo chiếm đoạt tài sản.

Vừa thụ án tù ở Tây Ninh, Hợi nhận hung tin mẹ ở quê bị ung thư giai đoạn cuối rồi qua đời. Anh suy sụp, những tháng đầu ở trong trại bị liệt, phải nằm một chỗ. Khi hồi phục sức khỏe, Hợi nỗ lực cải tạo tốt, được ra tù trước 3 tháng.

Trở về quê vào cuối năm 2008, Hợi dựng lều sống trên mảnh đất cũ do mẹ để lại, làm ruộng và đi rừng mưu sinh. Quãng thời gian này, anh mua sách vở về tự ôn thi, kết quả đã đậu vào ngành Sư phạm Lịch sử của Đại học Vinh với 19,5 điểm.

Trong 4 năm giảng đường, Hợi làm lớp trưởng, bí thư, tốt nghiệp với tấm bằng loại khá. Hợi từng xuất hiện nhiều trên truyền thông với tấm gương là một sinh viên nghèo, vượt lên hoàn cảnh để khẳng định mình. Lúc đó nhà trường cùng nhiều cá nhân, tổ chức đã tuyên dương, hỗ trợ anh về vật chất.

Tốt nghiệp đại học giữa năm 2013, Hợi không tìm được công việc đúng chuyên ngành Sư phạm, anh làm thuê nhiều nghề, sau đó lại dính vào con đường phạm pháp. Tháng 4/2020, Hợi tham gia vào một vụ trộm cắp tài sản, bị TAND tỉnh Nghệ An tuyên phạt 6 tháng tù. Chấp hành xong hình phạt tù vào tháng 10 cùng năm, chưa được xóa án tích thì Hợi lần thứ 3 vướng lao lý.

Chiều 16/1, khi được cảnh sát dẫn vào hội trường xét xử, Hợi nhìn xung quanh rồi lặng người đi vài chục giây khi chỉ thấy vài người họ hàng đến dự tòa.

Trả lời thẩm vấn, Hợi thừa nhận hành vi sai trái, cho hay những ngày bị tạm giam rất hối hận, giờ có biện hộ gì đi chăng nữa thì cũng đã quá muộn, vì chẳng ai có thể tha thứ cho mình được nữa. "Tôi quá thất vọng với bản thân", Hợi nói.

Hợi kể, tốt nghiệp đại học Vinh đã nộp hồ sơ nhiều nơi, song không có kết quả khả quan. Chờ đợi suốt hai năm, anh đành gác lại ước mơ trở thành thầy giáo, vào miền Nam rồi lại trở về Nghệ An làm các công việc trái nghề để kiếm tiền nuôi bản thân. Tiền làm ra không đủ chi tiêu, lâu dần chán nản, sa vào game và không thể dứt ra. Ba năm hai lần bị công an bắt về tội trộm cắp để lấy tiền chơi game là kết quả cho lối sống buông thả, luôn dựa vào "hào quang quá khứ", Hợi nói.

Bị cáo chia sẻ, lúc đỗ đại học anh được rất nhiều người ngưỡng mộ bởi đã vượt lên nghịch cảnh trớ trêu để trở thành "tấm gương sáng". Những kỳ nghỉ hè, trở về quê ở xã Quang Diệm, rất nhiều đàn em học các khóa dưới đã đến nhà chơi, nhờ chỉ cho cách ôn bài. Bản thân Hợi nảy sinh tính ỷ lại, tự mãn khi thấy các tổ chức, cá nhân đến tặng quà, hỗ trợ về kinh tế, xem mình là "điển hình".

"Lúc tốt nghiệp đại học, tôi nghĩ với hoàn cảnh và sự 'nổi tiếng' của mình thì sẽ có nhiều người giúp, kiếm cho công việc tốt. Nhưng thực tế chẳng nơi nào đoái hoài, bởi bản thân thiếu quá nhiều kỹ năng", Hợi nói.

Bị cáo kể lúc làm hồ sơ xin việc được anh em họ hàng hỗ trợ cho một ít lộ phí nhưng tiêu hết, khiến họ thất vọng. Anh bị xa lánh khi nhiều lần mượn tiền của người thân nhưng không trả.

Hợi nói ngày xưa quyết tâm đỗ đại học là để thực hiện lời hứa "trở thành người tốt" với người mẹ quá cố. Nhưng không hiểu sao qua thời gian động lực ấy mất đi, nhiều lúc sống vô định, mất phương hướng, chỉ biết thả mình vào game.

Một hội thẩm nhân dân hỏi: "Hoàn cảnh như bị cáo thì trong xã hội cũng không hiếm. Nhưng đa số khi đã vươn lên khẳng định mình rồi thì đều không lặp lại sai lầm của quá khứ, và trở thành những người có ích, truyền cảm hứng. Còn bị cáo, có cơ hội làm điều đó nhưng lại bỏ qua, có nhận ra mình đã sai điểm nào không?".

Hợi nghe xong cúi đầu, tay run bám vào bàn xét xử, nói "có lẽ bị cáo chưa cố gắng hết sức". Hợi cho hay nhiều lúc rất tủi thân khi bạn bè cùng trang lứa đã có công việc ổn định, yên bề gia thất, còn mình thì liên tục vào tù ra tội. "Bị cáo tự nhủ sẽ cố gắng nếu lần này được ra tù sớm, nhưng cũng không biết có thể phấn đấu như ngày xưa nữa không, vì cảm thấy hết động lực", Hợi nói lời sau cùng.

Một người thân chia sẻ tiếc cho Hợi khi không thể vượt qua các cám dỗ vật chất, để rồi hủy hoại cả tương lai và sự nghiệp. "Nếu nhìn rộng ra thì việc Hợi không thể thành công một phần cũng thiếu người định hướng. Giá như em ấy sống trong một gia đình êm ấm thì mọi chuyện chắc sẽ khác", người này nói.

HĐXX cho rằng Hợi có nhân thân xấu, hành vi trên là coi thường pháp luật, cần tuyên bản án nghiêm khắc để răn đe, phòng ngừa chung, phạt 1 năm 4 tháng tù.

Nhận mức án, bị cáo không nói lời nào, theo cảnh sát rảo bước nhanh ra xe thùng. Tuy nhiên, khi ra đến cổng, thấy dòng người phía ngoài tất bật đi sắm đồ đạc đón năm mới, Hợi lấy tay gạt nước mắt. Hôm đó là chiều 25 Tết.