Vụ bùn thải 'bức tử' hồ điều hòa: Lai lịch đáng ngờ của chiếc cống ngầm!

Truy tìm bản thiết kế

Sáng 22/10/2019 trở lại hồ điều hòa Cửa Nam, nơi đây, tình trạng nước hồ ô nhiễm đã hiển hiện rõ ràng với việc từng đàn cá nổi lên mặt nước; quanh bờ hồ, có nhiều cá chết. Tại điểm xả bùn, cán bộ, công nhân Công ty CP Cấp nước Nghệ An đang vận hành thiết bị máy móc hút bùn.

Cán bộ trật tự đô thị phường Cửa Nam cùng phóng viên Báo Nghệ An thực hiện đo miệng cống ngầm; miệng chiếc cống ngầm đấu nối hố lắng bùn thải vào hồ điều hòa Cửa Nam. Ảnh: Nhật Lân

Cùng cán bộ trật tự đô thị phường Cửa Nam thực hiện đo đạc cống xả bùn thải, xác định có chiều dài 1,5m, chiều rộng gần 1m; tiết diện cửa xả thải của cống trên 0,4m² (dài 0,9m, rộng 0,47m); cống ngầm được đặt sâu 1,7m dưới mặt tuyến đường bao quanh hồ điều hòa. Ước lượng bằng mắt thường, độ sâu của cống ngầm (phía hồ điều hòa) tương đương hoặc sâu hơn các hố lắng bùn của Nhà máy nước Hưng Vĩnh.

Bởi trong biên bản do Tổ công tác Phòng Cảnh sát môi trường lập (có xác nhận của đại diện lãnh đạo Nhà máy nước Hưng Vĩnh) đã xác định nước thải hố lắng bùn được nhà máy sử dụng trở lại, vì vậy, chúng tôi đã hỏi một cán bộ có trách nhiệm đang cùng người lao động Công ty CP Cấp nước Nghệ An thực hiện hút bùn rằng: Tại sao Công ty CP Cấp nước Nghệ An xây dựng cống ngầm nối thông hố lắng bùn ra hồ điều hòa. Người này trả lời: “Cái đó có trong thiết kế, tôi cũng không rõ lắm…”. Nói xong, thì trở đi nơi khác.

Cá trong hồ điều hòa đã bị ngạt, chết nổi quanh bờ. Ảnh: Nhật Lân

Tìm gặp một số người dân ở nơi này, họ cho biết, khoảng chục năm trước, toàn bộ khu vực này là đất sản xuất nông nghiệp của người dân P. Đông Vĩnh (tên thường gọi là bàu Làng Vang) chứ không phải là nơi đặt hệ thống chứa nước thải và bùn thải của Nhà máy nước Hưng Vĩnh. Thời kỳ đó, bùn thải của nhà máy nước chảy vào khu vực sản xuất nông nghiệp, làm ảnh hưởng xấu đến hoạt động sản xuất của người dân, và gây ô nhiễm môi trường. Trước tình trạng như vậy, người dân có kiến nghị, cơ quan chức năng đã kiểm tra xử lý, thế rồi Nhà máy nước Hưng Vĩnh đã xây dựng hệ thống hố lắng này.

Công ty CP Cấp nước Nghệ An tổ chức hút bùn thải khỏi hồ điều hòa trở lại hố lắng trong ngày 22/10/2019. Ảnh: Nhật Lân

Xác minh thông tin người dân cung cấp, chúng tôi được một cán bộ ngành môi trường cho biết, năm 2010, báo chí nêu việc Nhà máy nước Đông Vĩnh xả bùn thải tràn vào khu vực bàu Làng Vang, phường Đông Vĩnh, TP.Vinh làm ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất của người dân địa phương. Vì vậy, UBND tỉnh đã chỉ đạo các cơ quan chức năng thực hiện kiểm tra. Qua xác minh thì có tình trạng này, nguyên nhân là do Nhà máy nước Hưng Vĩnh chưa có hệ thống thu hồi và xử lý bùn. Từ đó, UBND tỉnh yêu cầu Công ty TNHH một thành viên cấp nước Nghệ An (nay là Công ty CP Cấp nước Nghệ An) khẩn trương thực hiện Dự án xây dựng hố thu gom xử lý bùn lắng; lập cam kết bảo vệ môi trường… Khoảng năm 2013, hệ thống hố lắng bùn mới được đưa vào sử dụng.

Lấy mẫu bùn thải thực hiện công tác giám định. Ảnh: Nhật Lân

Bản thiết kế hệ thống hố lắng và những cam kết bảo vệ môi trường có thể tìm được ở những nơi nào? Cán bộ này cho hay: Theo quy định thì các chính quyền nơi Công ty CP Cấp nước Nghệ An đặt hệ thống hố lắng bùn phải có hồ sơ để thực hiện công tác giám sát... Vậy nhưng hỏi đến UBND phường Cửa Nam và UBND phường Đông Vĩnh, câu trả lời mà phóng viên Báo Nghệ An nhận được là: Chưa bao giờ tiếp nhận được hồ sơ thiết kế hệ thống hố lắng bùn thải của Nhà máy nước Hưng Vĩnh, hoặc tài liệu cam kết bảo vệ môi trường của Công ty CP Cấp nước Nghệ An?

Dự án Hố thu gom xử lý bùn lắng đọng của Nhà máy nước Hưng Vĩnh, thuộc Công ty TNHH MTV Cấp nước Nghệ An được UBND tỉnh phê duyệt điều chỉnh tổng mức đầu tư tại Quyết định 3681/QĐ.UBND-CNXD ngày 18/8/2010. Theo quyết định này, tổng mức đầu tư của dự án là 5.704 triệu đồng. Trong đó, chi phí giải phóng mặt bằng (tạm tính) là 1.071 triệu đồng; chi phí xây dựng là 3.983 triệu đồng.

Bản vẽ quy hoạch chi tiết mặt bằng tổng thể khu lắng bùn và sơ đồ quan trắc đều không thể hiện có cống ngầm đấu nối ra phía hồ điều hòa Cửa Nam. Ảnh: Nhật Lân

Cống ngầm có lai lịch đáng ngờ!

Mất khá nhiều thời gian, rốt cuộc chúng tôi cũng tiếp cận được với các hồ sơ, tài liệu Dự án đầu tư xây dựng hố thu gom xử lý bùn lắng đọng của Nhà máy nước Hưng Vĩnh, cùng bản cam kết bảo vệ môi trường của Công ty TNHH MTV Cấp nước Nghệ An.

Tại Giấy xác nhận đăng ký bản cam kết bảo vệ môi trường số 05/GXN-UBND ngày 26/11/2011 của UBND TP. Vinh cấp cho Công ty TNHH MTV Cấp nước Nghệ An, chủ dự án “Đầu tư xây dựng Hố thu gom xử lý bùn lắng đọng của Nhà máy nước Hưng Vĩnh”, UBND TP. Vinh có đề ra những yêu cầu rất cụ thể: Chủ dự án có trách nhiệm thực hiện đúng và đầy đủ những nội dung về bảo vệ môi trường nêu trong cam kết, gồm: Nước thải được thu gom 100%, phải đảm bảo đạt QCVN 24:2009/BTNMT (cột B) - Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về nước thải công nghiệp mới được thoát vào hệ thống mương thoát nước chung của phường Đông Vĩnh;

Cam kết bảo vệ môi trường của Công ty TNHH MTV Cấp nước Nghệ An khi thực hiện dự án Hố thu gom xử lý bùn lắng đọng của Nhà máy nước Hưng Vĩnh. Ảnh: Nhật Lân

Về bùn thải: Công ty ký hợp đồng với Công ty TNHH MTV Môi trường đô thị tỉnh Nghệ An định kỳ thu gom và vận chuyển về bãi tập kết rác thải xây dựng của thành phố tại xã Hưng Đông hoặc tại những nơi được sự cho phép của cấp thẩm quyền (UBND thành phố Vinh), đạt tỷ lệ 100%; chịu trách nhiệm trước pháp luật nếu vi phạm Luật Bảo vệ môi trường...

Cũng tại Giấy xác nhận đăng ký bản cam kết bảo vệ môi trường số 05/GXN-UBND, UBND TP. Vinh còn những yêu cầu bắt buộc Công ty TNHH MTV Cấp nước Nghệ An phải thực hiện. Trong đó, phải báo cáo với UBND phường Đông Vĩnh và UBND phường Cửa Nam về nội dung của Bản cam kết bảo vệ môi trường của dự án.

Cán bộ Phòng Cảnh sát môi trường giải thích với đại diện Nhà máy nước Hưng Vĩnh quy định của pháp luật trong việc lấy mẫu bùn thải thực hiện công tác giám định. Ảnh: Nhật Lân

Điều đáng quan tâm nhất, đó là trong bản vẽ quy hoạch chi tiết mặt bằng tổng thể hố lắng bùn khu xử lý 6 vạn m3/ngày, bản vẽ vị trí quan trắc giám sát môi trường… ngoài các hố thu gom bùn lắng, hệ thống thoát nước đấu nối với mương thoát nước của đường Nguyễn Tiềm, không hề có bóng dáng của chiếc cống ngầm đấu nối hố lắng bùn ra hồ điều hòa Cửa Nam.

Điều này chứng tỏ, lai lịch chiếc cống ngầm đấu nối hố lắng bùn với hồ điều hòa là đáng ngờ. Và nhận định của không ít cán bộ, nhân dân hai phường Cửa Nam, Đông Vĩnh về việc Công ty CP Cấp nước Nghệ An nhân thời tiết có mưa lớn kéo dài đã xả bùn thải ra hồ điều hòa Cửa Nam là có cơ sở!.

Khu vực Thành cổ Vinh ngập băng trong nước (ảnh chụp ngày 16/10/2019). Ảnh: Nhật Lân

Làm việc với Công ty quản lý và phát triển hạ tầng đô thị Vinh (đơn vị quản lý hệ thống các hồ điều hòa trên địa bàn TP. Vinh), Phó Giám đốc Trần Văn Cẩm xác nhận có chứng kiến Tổ công tác Phòng Cảnh sát môi trường (Công an tỉnh) lập biên bản sự việc trong ngày 21/10/2019. Thời điểm đó, có nghe đại diện Nhà máy nước Hưng Vĩnh trình bày quy trình xử lý nước thải và bùn thải của nhà máy. Khi biết nước thải sau khi lắng được nhà máy thu hồi tái sử dụng thì đã có băn khoăn về mục đích sử dụng của chiếc cống ngầm. Ông Cẩm nói: “Sau sự việc này, nên xem xét bịt miệng cống ngầm. Trường hợp vẫn để cống ngầm tồn tại, Công ty CP Cấp nước Nghệ An phải cam kết chỉ được phép tiêu thoát nước đã qua xử lý trong các hố lắng xuống hồ điều hòa...”.

Theo anh Trần Văn Sửu – cán bộ trật tự đô thị UBND Phường Cửa Nam, việc xả bùn thải ra hồ điều hòa với khối lượng lớn sẽ có 2 nguy cơ xảy ra. Thứ nhất, gây ô nhiễm môi trường. Thứ hai, hồ điều hòa có chức năng tiêu nước, khi bùn thải tràn ra với khối lượng lớn, ngoài việc chiếm một phần thể tích của hồ thì gây nghẽn ở các cửa cống thoát nước, dẫn đến việc tiêu thoát nước chậm. Trận mưa lớn ngày 16/10 vừa qua, khu vực 4 khối của phường Cửa Nam trong Thành cổ Vinh có tình trạng ngập sâu, ngập lâu rất có thể bắt nguồn từ nguyên nhân này.