Khu vực giáp biên của tỉnh Nghệ An với 3 tỉnh nước bạn Lào có nhiều đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống, thường xuyên qua lại làm ăn, thăm thân… Hệ thống chính trị cơ sở còn nhiều bất cập, nhất là ở cấp thôn, bản. Năng lực quản lý, điều hành của cấp ủy, chính quyền cũng như đời sống của nhân dân còn gặp nhiều khó khăn; trình độ dân trí không đều, nhận thức của nhân dân về quốc gia, quốc giới còn hạn chế, một số tập tục lạc hậu chưa được xóa bỏ; tình trạng vi phạm các hiệp định, hiệp nghị, quy chế biên giới vẫn còn xảy ra. Nhiều người dân do hoàn cảnh khó khăn, nhận thức hạn chế đã bị rủ rê, lôi kéo vào các hoạt động vi phạm pháp luật trong đó có việc vận chuyển, mua bán ma túy xuyên quốc gia; mua bán người, buôn lậu, gian lận thương mại, vận chuyển hàng hóa trái phép qua biên giới… gây nhiều khó khăn cho cấp ủy, chính quyền địa phương và lực lượng chức năng.
Với thực tế như vậy, ngoài giao lưu, hợp tác về chính trị, kinh tế, văn hóa… thì công tác quản lý, bảo vệ an ninh biên giới và phòng, chống các loại tội phạm luôn được tỉnh Nghệ An và các tỉnh giáp biên của Lào chú trọng hợp tác thường xuyên. Đặc biệt, với đặc thù có 27 xã biên giới, trong đó có nhiều xã trọng điểm phức tạp về ma túy; số người nghiện ma túy còn nhiều; hoạt động của tội phạm liên quan đến các điểm, tụ điểm phức tạp về ma túy tiềm ẩn nguy cơ cao; các đối tượng phạm tội về ma túy thường trung chuyển ma túy từ Lào vào địa bàn Nghệ An, đi các địa phương khác tiêu thụ (qua theo dõi, 80% lượng ma túy thu giữ được trên địa bàn tỉnh có nguồn gốc thẩm lậu qua biên giới Việt – Lào).
Bởi vậy, những năm qua, tỉnh Nghệ An đã chỉ đạo các địa phương, các lực lượng Công an, Biên phòng, Hải quan chủ động phối hợp với các lực lượng chức năng nước CHDCND Lào triển khai các giải pháp phòng, chống tội phạm tại địa bàn tuyến biên giới. Điển hình như phối hợp triển khai các kế hoạch về giải quyết tình hình phức tạp về ma túy giữa huyện Quế Phong với hai huyện Sầm Tớ, Mường Quắn; huyện Kỳ Sơn với huyện Noọng Hét của nước bạn Lào. Qua đó, tuyên truyền về tác hại của ma túy, tổ chức cho nhân dân ký kết không tàng trữ, sử dụng, vận chuyển, mua bán các chất ma túy; tổ chức tấn công chính trị đối với các đối tượng liên quan đến ma túy… góp phần răn đe các đối tượng và nâng cao nhận thức cho nhân dân trong đấu tranh với tội phạm và tệ nạn ma túy.
Trong các địa phương ở miền Tây Nghệ An có đường biên giới tiếp giáp với nước bạn Lào thì Kỳ Sơn là huyện có đường biên giới dài nhất (203,409km) trong đó có 91,983km đường biên giới trên đất liền và 111,426km đường biên giới trên sông suối) tiếp giáp với 4 huyện, 3 tỉnh của nước bạn Lào nên huyện gặp không ít khó khăn trong việc quản lý người ra vào địa bàn biên giới. Bên cạnh đó, dân cư sống rải rác, không tập trung; khoảng cách giữa các bản xa xôi cách trở; giao thông đi lại khó khăn; đời sống nhân dân còn nghèo và lạc hậu. Các loại tội phạm, nhất là tội phạm ma túy, các hoạt động khai thác, vận chuyển lâm sản, hoạt động truyền đạo tin lành vẫn tiềm ẩn nhiều phức tạp. Vì vậy, để ngăn chặn việc lợi dụng địa hình hiểm trở vận chuyển, buôn bán, tàng trữ trái phép chất ma túy, Công an huyện Kỳ Sơn cùng các lực lượng Bộ đội Biên phòng, Hải quan đã thường xuyên trao đổi thông tin, phối hợp với các lực lượng của nước bạn Lào triển khai các phương án đấu tranh. Trong năm 2021 và quý I năm 2022, Công an huyện Kỳ Sơn đã chủ trì, phối hợp các lực lượng chức năng bắt giữ, xử lý 101 vụ, 129 đối tượng phạm tội về ma túy. Trong đó đã xác lập, khám phá thành công 18 chuyên án lớn, triệt xóa 3 đường dây vận chuyển ma túy từ Lào về Kỳ Sơn đi vào các tỉnh miền xuôi tiêu thụ, triệt xóa 1 tụ điểm, 7 điểm bán lẻ ma túy.
Các lực lượng chức năng khác cũng đã chủ động phối hợp với các lực lượng của nước bạn trong xây dựng các kế hoạch, triệt phá các đường dây, ổ nhóm tội phạm liên quan đến ma túy. Điển hình như Công an tỉnh Nghệ An đã phối hợp với lực lượng chức năng nước CHDCND Lào tổ chức bắt giữ thành công 4 đối tượng truy nã lẩn trốn tại Lào. Trong số đó có 2 đối tượng truy nã về ma túy đặc biệt nguy hiểm. Song song phối hợp với nước bạn, Công an tỉnh cũng thực hiện xây dựng, triển khai Đề án “Xã biên giới sạch về ma túy” ở các huyện biên giới nhằm từng bước kìm hãm, đẩy lùi loại tội phạm này. Đến nay, đã triệt xóa thành công 4 tụ điểm, 14 điểm phức tạp về ma túy, làm “sạch” 9 xã có ma túy và giữ sạch 74 xã không có ma túy.
Cùng với Công an, lực lượng Bộ đội Biên phòng cũng thường xuyên trao đổi, hợp tác với các đơn vị bảo vệ biên giới nước bạn Lào, phối hợp triệt xóa các đường dây buôn bán ma túy. Lãnh đạo Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng Nghệ An cho biết, riêng trong tháng 6/2022, các đơn vị Biên phòng đã chủ trì, phối hợp với các lực lượng chức năng phát hiện, bắt giữ tổng số 58 vụ, 66 đối tượng, 14 phương tiện. Trong số đó, có 30 vụ, 31 đối tượng phạm tội về ma túy.
Tính từ năm 2012 đến nay, lực lượng BĐBP Nghệ An đã phối hợp với Công an 3 tỉnh Hủa Phăn, Xiêng Khoảng, Bôlykhămxay có chung đường biên giới với Nghệ An thu thập, nghiên cứu, xử lý hơn 5.200 tin tức liên quan đến an ninh quốc gia; chủ trì và phối hợp lực lượng Công an 3 tỉnh bạn Lào có chung đường biên giới đấu tranh thành công 6 chuyên án, bắt giữ 8 đối tượng liên quan đến tội phạm ma túy, thu giữ 52 bánh heroin, 15kg thuốc phiện, 48 nghìn viên ma túy tổng hợp, 7kg ma túy dạng đá và nhiều tang vật liên quan khác.
Bên cạnh đó, những năm gần đây, trước diễn biến phức tạp về tình hình hoạt động tuyên truyền phát triển đạo Tin lành trái pháp luật ở một số địa bàn miền núi, lực lượng chức năng đã phối hợp với cấp ủy, chính quyền và nhân dân các bản hai bên biên giới nắm chắc hoạt động của các đối tượng, kịp thời cung cấp thông tin cho các cơ quan chức năng để phối hợp đấu tranh, đồng thời tuyên truyền vận động quần chúng nhân dân không tin, không nghe, không theo sự mua chuộc lôi kéo theo đạo. Nhờ vậy thực hiện đấu tranh ngăn chặn có hiệu quả hoạt động tuyên truyền phát triển đạo Tin lành trái pháp luật vào địa bàn khu vực biên giới.
Tăng cường hỗ trợ và hợp tác quốc tế trong phòng, chống tội phạm là một trong những nội dung trọng tâm của kế hoạch đảm bảo an ninh trật tự được UBND tỉnh Nghệ An quan tâm chỉ đạo thường xuyên. Trong đó có việc duy trì và nâng cao hiệu quả hoạt động của Văn phòng Liên lạc phòng, chống ma túy qua biên giới (BLO) đặt tại Công an huyện Quế Phong, tỉnh Nghệ An và huyện Sầm Tớ, tỉnh Hủa Phăn, Lào. Việc duy trì văn phòng này đã phát huy hiệu quả tích cực trong phòng, chống tội phạm ma túy, nhất là trong bối cảnh diễn biến phức tạp của tình hình dịch Covid-19 thời gian qua…
Bên cạnh hợp tác quốc tế về phòng, chống ma tuý, lực lượng chức năng của Nghệ An và nước bạn Lào còn tích cực trao đổi thông tin, hợp tác trong ngăn chặn nạn buôn bán người, di cư tự do và buôn lậu, gian lận thương mại qua biên giới. Đặc biệt, 2 bên đấu tranh, ngăn chặn các hoạt động phá hoại an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội; phối hợp tổ chức tuần tra song phương bảo vệ biên giới, quản lý và kiểm soát tốt các hoạt động tại cặp Cửa khẩu Quốc tế Nậm Cắn và các cửa khẩu chính, cửa khẩu phụ trên địa bàn nhằm đảm bảo tạo thuận lợi cho nhân dân hai bên biên giới qua lại, giao thương.
UBND tỉnh Nghệ An cũng đã tổ chức hiệu quả các hoạt động đối ngoại nhằm tạo mối quan hệ thường xuyên gắn kết với cấp ủy, chính quyền và các ngành chức năng Lào, tạo thuận lợi cho các hoạt động phối hợp phòng, chống tội phạm. Nửa đầu năm 2022, các cấp ngành ở Nghệ An đã đón 7 đoàn công tác của Lào vào địa bàn và tổ chức 3 đoàn công tác sang Lào chúc Tết tại Công an các tỉnh Xiêng Khoảng, Bôlykhămxay và Hủa Phăn. Hoặc như thực hiện kế hoạch hợp tác bổ sung giữa Bộ Công an 2 nước Lào – Việt Nam, trong đó có chủ trương Bộ Công an Việt Nam giúp Bộ Công an Lào xây dựng 287 trụ sở làm việc của Công an các bản giáp biên giới. Tại Nghệ An, đến nay đã triển khai xây dựng, bàn giao 9 trụ sở cho Công an 9 bản giáp biên của Lào.
Cùng với hoạt động hỗ trợ, hàng năm Bộ Công an Việt Nam và Bộ Công an Lào còn tổ chức Hội nghị Hợp tác an ninh để đánh giá, nhìn nhận hiệu quả phối hợp công tác giữa hai bộ. Năm 2021, hội nghị này được tổ chức ở Nghệ An, hai bên đã thống nhất phương hướng hợp tác trong năm 2022, tập trung trao đổi thông tin, chia sẻ kinh nghiệm, thực hiện nhiệm vụ đảm bảo an ninh quốc gia; phòng chống tội phạm xuyên quốc gia, đặc biệt là tội phạm ma túy và nhiều nội dung công tác quan trọng khác.
Về phía BĐBP Nghệ An thời gian qua đã thành lập 67 tổ chốt phòng chống dịch Covid-19 tại các vị trí đường mòn, lối mở, phối hợp với lực lượng Quân sự, Công an của 3 tỉnh nước bạn Lào tuần tra, kiểm soát, ngăn chặn 145 vụ/324 người xuất nhập cảnh trái phép. Bên cạnh đó, tổ chức huấn luyện và dạy tiếng Việt 2 đợt cho 60 quân nhân thuộc Bộ Chỉ huy Quân sự 2 tỉnh Xiêng Khoảng và Bôlykhămxay nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý bảo vệ biên giới.
Đến nay, Nghệ An đã tổ chức ký, kết nghĩa 8 đồn biên phòng (Việt Nam) với 7 Đại đội Biên phòng và 1 đồn Công an cửa khẩu của các tỉnh chung đường biên của nước bạn Lào. Các hoạt động kết nghĩa đã thúc đẩy mối quan hệ đoàn kết giúp đỡ nhau khi gặp khó khăn, phối hợp bảo vệ vững chắc chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, giữ gìn an ninh trật tự hai bên biên giới. Gần đây nhất, ngày 22/7/2022, Bộ Chỉ huy BĐBP tỉnh Nghệ An đã hội đàm với Bộ Chỉ huy Quân sự, Ban Giám đốc Công an 3 tỉnh của nước bạn Lào tại TP .Vinh để thông báo, trao đổi về tình hình công tác quản lý, bảo vệ biên giới, công tác cửa khẩu, đấu tranh phòng, chống tội phạm, giữ gìn an ninh trật tự, an toàn xã hội ở hai bên khu vực biên giới trong thời gian vừa qua, thống nhất đề ra phương hướng, nội dung, biện pháp phối hợp trong thời gian tới.
Việc tăng cường hợp tác trong công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm nói riêng quản lý, bảo vệ biên giới nói chung giữa Nghệ An với các tỉnh Lào giáp biên nói riêng nhằm tạo tấm khiên vững chắc nơi tuyến đầu, góp phần giữ vững ổn định chính trị, quốc phòng và an ninh ở mỗi nước và góp phần xây dựng biên giới hòa bình hữu nghị, hợp tác và phát triển.
