10 năm, Nghệ An ghi nhận hơn 2.000 trường hợp tảo hôn

Thực trạng đáng lo ngại

Vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi tỉnh Nghệ An chiếm tới 36% dân số, tương đương hơn 1,2 triệu người. Trước ngày 1/7/2025, vùng dân tộc thiểu số và miền núi có 131 xã và 588 thôn, bản thuộc diện khó khăn. Từ sau ngày 1/7/2025, khu vực dân tộc thiểu số và miền núi có 62 xã, trong đó, có 21 xã biên giới với 305 thôn, bản. Những năm qua, tình trạng tảo hôn trên địa bàn tỉnh vẫn tiềm ẩn nhiều phức tạp.

Lượng Minh (thuộc huyện Tương Dương cũ) là xã vùng sâu, vùng xa, đặc biệt khó khăn, nằm bên dòng Nậm Nơn. Toàn xã có 10 bản, 1.169 hộ, 5.310 khẩu, trong đó, chủ yếu là đồng bào Thái, Khơ Mú, Ơ Đu. Do địa hình có nhiều đồi núi, sông, suối nên việc đi lại giữa các bản rất khó khăn, trong đó, có 2 bản Cà Moong và Xốp Cháo nằm trên những ngọn đồi nhô lên giữa lòng hồ thủy điện Bản Vẽ.

Bà Nguyễn Thị Hải Yến - Phó Chủ tịch UBND xã Lượng Minh cho biết: Mặc dù công tác tuyên truyền, giáo dục, phổ biến pháp luật cho người dân luôn được các cấp, ngành thực hiện thường xuyên. Tuy nhiên, do giao thông đi lại cách trở, đời sống của nhân dân còn gặp nhiều khó khăn, trình độ dân trí thấp nên vấn nạn tảo hôn vẫn luôn diễn biến phức tạp.

Xã Tam Quang được sáp nhập từ xã Tam Quang và Tam Đình của huyện Tương Dương (cũ). Xã có 18 bản, trong đó, chủ yếu là người Thái, Khơ Mú, Tày Pọng, Đan Lai, nguy cơ tảo hôn vẫn luôn thường trực diễn ra.

Bà Lô Thị Huyền - Công chức tư pháp xã Tam Quang cho biết: Có những trường hợp các cháu còn nhỏ, gia đình biết rõ là chưa đủ tuổi kết hôn nhưng vẫn tổ chức cưới, làm vía, đưa về sống chung. Đến khi đủ tuổi mới đi đăng ký kết hôn chính thức.

Theo bà Huyền, mặc dù số liệu kiểm tra không cho thấy có trường hợp tảo hôn, nhưng trên thực tế trên địa bàn vẫn có khoảng 6-7 trường hợp mẹ khai sinh cho con khi chưa đủ 18 tuổi.

Tại xã Tri Lễ (địa phương được sáp nhập từ xã Tri Lễ và Nậm Nhoóng của huyện Quế Phong cũ), từ lâu, nạn tảo hôn cũng đã trở thành vấn đề được quan tâm. Bởi, nhiều cặp "vợ chồng trẻ con" cưới nhau xong thì lên đường vào miền Nam làm ăn, sau khi sinh con thì gửi về cho bố mẹ ở quê chăm sóc.

Nhiều hệ lụy pháp lý liên quan

Việc tảo hôn không chỉ để lại hệ quả xã hội mà còn dẫn đến nhiều hệ lụy pháp lý liên quan. Đặc biệt, khi những cặp đôi tảo hôn sinh con, dù có được che giấu nhưng khi đi khai sinh cho đứa trẻ, vi phạm sẽ bộc lộ.

Đại úy Nguyễn Văn Hùng - Trưởng Công an xã Lượng Minh chia sẻ: Một số trường hợp, người dân vẫn nắm rõ các quy định của pháp luật liên quan đến độ tuổi kết hôn, nhưng do tâm lý muốn dựng vợ gả chồng sớm cho con nên họ vẫn vi phạm. Để lách luật, họ cho con cái về chung một nhà, nhưng không hiểu được rằng, nếu như sinh con, người con trai rất có nguy cơ phải đối diện với việc bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội “giao cấu với trẻ vị thành niên”...

Không chỉ vậy, việc khai sinh cho những đứa trẻ sinh ra từ các cuộc hôn nhân tảo hôn thường gặp nhiều rắc rối hơn. Mặc dù theo quy định của pháp luật, cha mẹ chưa đủ tuổi kết hôn thì khi đứa trẻ sinh ra vẫn có quyền được khai sinh. Tuy nhiên, trên giấy khai sinh của con sẽ chỉ ghi tên người mẹ, bỏ trống tên cha và xác định họ, dân tộc, quê quán, quốc tịch theo họ, dân tộc, quê quán, quốc tịch của mẹ.

Trường hợp nếu muốn có tên cha trong giấy khai sinh thì cha, mẹ phải cùng lúc phải thực hiện một số thủ tục (nộp tờ khai; chứng cứ chứng minh quan hệ cha, mẹ, con; hoặc bản cam đoan về mối quan hệ cha, mẹ, con...). Đây là quy trình phức tạp, tốn kém và có thể gây tổn thương tinh thần cho cả cha mẹ lẫn con trẻ.

Luật Hôn nhân và Gia đình đã quy định: Nam từ đủ 20 tuổi, nữ từ đủ 18 tuổi mới được kết hôn. Đồng thời, tảo hôn là hành vi bị nghiêm cấm theo luật này. Nếu vi phạm có thể bị xử phạt hành chính, thậm chí bị truy cứu trách nhiệm hình sự...

Tuy nhiên, trên thực tế, số vụ xử lý nghiêm khắc còn rất ít, điều này khiến nhiều gia đình vẫn "lách luật" bằng cách tổ chức cưới, làm vía, đưa con dâu, con rể về sống chung, coi như đã thành vợ chồng, chỉ chờ đến tuổi mới đi đăng ký chính thức.

Ông Nguyễn Mạnh Hùng - Trưởng phòng Chính sách, Sở Dân tộc và Tôn giáo cho biết: Những năm qua, các cấp, ngành, địa phương đã thực hiện nhiều giải pháp nhằm giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Trong đó, đã tổ chức được 14 mô hình điểm tại các xã, trường học. Tuy vậy, tình trạng này vẫn còn diễn biến phức tạp.

Theo ông Hùng, để hạn chế đến mức thấp nhất tình trạng tảo hôn thì cần phải có những giải pháp quyết liệt, hạn chế tình trạng nể nang trong xử lý vi phạm. Những trường hợp tảo hôn sinh con, vi phạm pháp luật cần được giải quyết minh bạch. Bên cạnh đó, việc đầu tư phát triển kinh tế; mở rộng các mô hình điểm; ký cam kết không tảo hôn; nâng cao dân trí, tạo cơ hội học tập cho con em vùng cao cũng là giải pháp gốc rễ của tình trạng tảo hôn.

Có thể thấy, tảo hôn không chỉ là câu chuyện tập quán, hủ tục mà còn là vấn đề pháp lý, xã hội, để lại những hệ lụy lâu dài. Chỉ khi, đời sống được nâng cao, con em được học tập đầy đủ và pháp luật được thực thi nghiêm minh, thì mới hy vọng tảo hôn bị xóa bỏ, mở ra tương lai tốt đẹp hơn cho thế hệ trẻ vùng đồng bào dân tộc thiểu số.