5 mối nguy tiềm ẩn khi bạn cung cấp thông tin cá nhân cho các công cụ chatbot AI

Không ai còn nghi ngờ việc AI đang tạo nên một cuộc cách mạng toàn cầu. Sự bùng nổ của các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM), đặc biệt từ khi ChatGPT của OpenAI ra mắt vào cuối năm 2022, đã đưa AI trở thành công cụ quen thuộc với hàng trăm triệu người dùng.

Nhờ khả năng hỗ trợ, gợi ý và thậm chí đồng hành trong nhiều tình huống, chatbot AI nhanh chóng được sử dụng không chỉ để tìm kiếm thông tin hay làm việc, mà còn như một “người bạn đồng hành”.

Ngày càng nhiều người chia sẻ với AI những khía cạnh riêng tư trong cuộc sống, kể cả dữ liệu nhạy cảm. Tuy nhiên, giống như mạng xã hội, việc tiết lộ quá nhiều thông tin có thể dẫn đến hậu quả khó lường. Dưới đây là 5 lý do bạn cần thận trọng.

1. Rò rỉ dữ liệu gây ra mối đe dọa cho bảo mật

Rò rỉ dữ liệu không chỉ là một rủi ro công nghệ mà còn là mối đe dọa trực tiếp đến quyền riêng tư và an toàn cá nhân. Thực tế cho thấy an ninh mạng đang trở thành một trong những lĩnh vực phát triển nhanh nhất của nền kinh tế số, bởi mức độ thiệt hại ngày càng nghiêm trọng.

Theo số liệu của Cục Điều tra liên bang Mỹ (FBI), riêng trong năm 2024, những vụ việc liên quan đến tội phạm mạng đã gây tổn thất hơn 16 tỷ USD, tăng tới 33% so với năm trước. Trong đó, lừa đảo trực tuyến và vi phạm dữ liệu cá nhân nằm trong nhóm ba loại tội phạm phổ biến nhất.

Điều đáng lo ngại là chỉ có khoảng 24% sáng kiến AI tạo sinh được bảo vệ đầy đủ trước các cuộc tấn công mạng, đặt người dùng vào thế rủi ro cao nếu chia sẻ thông tin quá thoải mái.

Trong thực tế đã xảy ra nhiều vụ rò rỉ dữ liệu như ChatGPT từng vướng vào vụ rò rỉ dữ liệu tháng 5/2023, khiến thông tin nhạy cảm của gần 100.000 người dùng bị lộ và buộc nền tảng này phải tạm ngừng hoạt động.

Cũng trong năm đó, một nhóm phóng viên của tờ The New York Times đã phát hiện thông tin cá nhân của họ bị lộ trong quá trình thử nghiệm. Những sự cố này là lời cảnh tỉnh rõ ràng rằng, việc gửi dữ liệu nhận dạng cá nhân cho chatbot AI không bao giờ là lựa chọn an toàn.

2. Deepfake có thể trở thành công cụ tiếp tay cho những vụ lừa đảo mạo danh

Chia sẻ thông tin cá nhân với các công cụ AI không chỉ làm tăng nguy cơ rò rỉ dữ liệu, mà còn mở ra một hiểm họa tinh vi hơn đó là lừa đảo deepfake. Nhiều người ngày nay thường xuyên tải ảnh của mình lên các dịch vụ chỉnh sửa bằng AI, từ việc làm đẹp cho đến tạo ra hình ảnh hoàn toàn mới mà ít nghĩ đến hậu quả.

Sự tiện lợi ấy vô tình cung cấp nguyên liệu cho kẻ xấu tạo ra deepfake, những hình ảnh hay video bị thao túng kỹ thuật số, khiến nhân vật xuất hiện như đang làm hoặc nói điều chưa từng xảy ra.

Công nghệ này ngày càng khó bị phát hiện, đủ khả năng đánh lừa cả người dùng thông thường lẫn các hệ thống xác minh cơ bản. Hệ quả là tội phạm mạng có thể dễ dàng lợi dụng để mạo danh, lừa đảo, tống tiền hay làm tổn hại nghiêm trọng đến uy tín cá nhân.

Dù các trường hợp deepfake được xây dựng hoàn toàn từ dữ liệu nhận dạng cá nhân vẫn chưa phổ biến, nhưng khả năng tái tạo giọng nói và hình ảnh sống động từ dữ liệu bị rò rỉ đã trở thành mối đe dọa hiện hữu. Điều này đặc biệt nguy hiểm khi dữ liệu riêng tư của người dùng rơi vào tay kẻ xấu, tạo cơ hội cho những hành vi gian lận ngày càng khó kiểm soát.

3. Chatbot AI ghi nhớ nhiều hơn bạn tưởng

Một trong những nguyên tắc bất thành văn của kỷ nguyên số là “Internet không bao giờ quên”. Điều này không chỉ đúng với những tìm kiếm trên Google hay các bài đăng mạng xã hội, mà còn áp dụng cho cả các cuộc trò chuyện với chatbot AI.

Nhiều người tin rằng, khi nhấn “xóa”, dữ liệu sẽ biến mất hoàn toàn. Tuy nhiên, thực tế phức tạp hơn nhiều. Chẳng hạn, OpenAI cho biết các cuộc trò chuyện trên ChatGPT chỉ được “xóa cứng” khỏi hệ thống trong vòng 30 ngày nếu người dùng xóa toàn bộ tài khoản. Với những ai tiếp tục sử dụng, các đoạn hội thoại cụ thể không thể bị loại bỏ vĩnh viễn khỏi lịch sử.

Một nghiên cứu của Đại học Bắc Carolina (Mỹ) chỉ ra rằng, việc xóa dữ liệu khỏi các mô hình ngôn ngữ lớn là có thể, nhưng gần như không thể xác minh một cách chắc chắn. Điều này đồng nghĩa với việc các chatbot có khả năng ghi nhớ nhiều hơn người dùng tưởng.

Khi thông tin cá nhân bị lưu trữ lâu dài, rủi ro sẽ tăng lên đáng kể nếu xảy ra rò rỉ dữ liệu, tấn công mạng có chủ đích hoặc chỉ đơn giản là sự thay đổi chính sách từ phía công ty cung cấp dịch vụ. Và trong những kịch bản như vậy, hậu quả đối với người dùng có thể vô cùng nghiêm trọng.

4. Việc cung cấp dữ liệu để chatbot AI học hỏi có thể gây tổn hại đến quyền sở hữu trí tuệ của bạn

Các hệ thống AI hiện đại được vận hành nhờ thuật toán học máy, vốn dựa trên hàng triệu tập dữ liệu để tìm mẫu và tạo phản hồi phù hợp. Điều đáng lưu ý là quá trình học hỏi này không dừng lại khi AI đã được triển khai và dữ liệu người dùng trong lúc trò chuyện, tương tác hay tải nội dung lên đều có thể trở thành “nguyên liệu” cho mô hình tiếp tục cải thiện.

Điều đó đồng nghĩa với việc mỗi thông tin bạn cung cấp, dù vô tình, đều có khả năng được dùng để huấn luyện AI. Cuối năm 2024, mạng xã hội LinkedIn đã vấp phải làn sóng chỉ trích dữ dội khi thừa nhận sử dụng dữ liệu người dùng để đào tạo công cụ AI. Sau phản ứng gay gắt, công ty buộc phải bổ sung tùy chọn cho phép người dùng từ chối, nhưng thực tế rất ít người biết đến hoặc chủ động điều chỉnh.

LinkedIn không phải ngoại lệ. Meta cũng khai thác dữ liệu từ Facebook và Instagram, trong khi Amazon tận dụng các cuộc trò chuyện với Alexa để phát triển mô hình của mình. Hệ quả có thể dẫn đến những vi phạm nghiêm trọng về sở hữu trí tuệ, các tác phẩm do AI tạo ra đôi khi mang dấu ấn quá giống với sáng tạo cá nhân của nhà văn, nghệ sĩ, khiến họ phải đối mặt với nguy cơ bị “sao chép” ngay trên chính nền tảng số. Đây là nguyên nhân đã châm ngòi nhiều vụ kiện tập thể và làn sóng phản đối từ giới sáng tạo.

5. Chatbot AI có thể sử dụng thông tin cá nhân của bạn để chống lại bạn

Rủi ro khi chia sẻ dữ liệu cá nhân với AI không chỉ dừng lại ở việc vi phạm sở hữu trí tuệ, mà còn nằm ở sự thiên vị tiềm ẩn trong các mô hình ngôn ngữ lớn. Do được huấn luyện trên khối lượng dữ liệu khổng lồ, những công cụ này dễ hấp thụ định kiến xã hội, từ đó đưa ra những quyết định hoặc gợi ý mang tính phân biệt đối xử.

Trung tâm Quyền riêng tư và Công nghệ của Đại học Georgetown (Mỹ) ước tính rằng, một nửa số người trưởng thành ở Mỹ có hình ảnh nằm trong cơ sở dữ liệu nhận dạng khuôn mặt của cơ quan thực thi pháp luật.

Cùng thời điểm đó, người Mỹ gốc Phi chiếm gần 40% dân số bị giam giữ. Khi những dữ liệu này được đưa vào hệ thống AI, thuật toán dễ tạo ra sai lệch trong việc nhận diện nghi phạm, hay khớp một gương mặt với mô tả văn bản hoặc hình ảnh.

Rủi ro không chỉ dừng ở lĩnh vực an ninh mà công nghệ AI còn được ứng dụng để sàng lọc ứng viên tuyển dụng, xét duyệt khoản vay hay thuê nhà, và hoàn toàn có thể phản ánh những thiên vị ẩn giấu.

Amazon từng buộc phải dừng hệ thống tuyển dụng tự động năm 2015 vì phát hiện thiên vị giới tính. Điều này cho thấy, dù cá nhân khó có thể kiểm soát dữ liệu huấn luyện AI, việc thận trọng trong chia sẻ thông tin vẫn là cách tự vệ cần thiết trước những định kiến công nghệ./.