Ấm lại nơi yên nghỉ

(Baonghean) - Không để Nghĩa trang miền Nam ở phường Hưng Dũng, TP. Vinh mãi chìm trong quên lãng, trước dịp kỷ niệm Ngày Thương binh - Liệt sỹ, Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Xuân Đường đã có Công văn số 4469/UBND-ĐTXD chỉ đạo Sở LĐ-TB&XH, UBND Thành phố Vinh và UBND phường Hưng Dũng phối hợp, giúp đỡ Tổng Công ty xây dựng công trình giao thông 4 tu bổ, tôn tạo, chăm sóc nơi cán bộ. chiến sỹ miền Nam yên nghỉ...

Mộ phần các liệt sỹ miền Nam đã được chăm sóc chu đáo.

7 năm cô quạnh

Đầu tháng 5/2014, theo chân ông Nguyễn Sỹ Giáp - Trưởng ban Nghĩa trang phường Hưng Dũng, chúng tôi tìm về "Nghĩa trang miền Nam", nơi những cán bộ, chiến sỹ miền Nam tập kết đang an nghỉ. Nếu không có sự chỉ dẫn nhiệt tình của ông Giáp chắc phải mất nhiều thời gian chúng tôi mới tìm được "Nghĩa trang miền Nam". Bên cạnh những ngôi mộ của nhân dân trong vùng được xây cất to đẹp thì những ngôi mộ của cán bộ, chiến sỹ tập kết được xây cất bằng gạch thấp lè tè, sứt sẹo, đầy rêu mốc. Nhiều ngôi mộ cỏ cây phủ kín, khuất lấp những dòng chữ ghi vài thông tin đơn sơ về người nằm dưới mộ. Ngoài một am thờ nhỏ có dòng chữ "Nghĩa trang cán bộ, chiến sỹ miền Nam, sống anh dũng, chết vẻ vang", và đôi câu đối "Đất nước đời đời ghi nghĩa nặng/Quê hương mãi mãi nhớ ơn sâu" do Ban Liên lạc hội đồng hương miền Nam xây cất thì không còn gì khác biệt. Ông Giáp cho biết Hội Cựu chiến binh phường Hưng Dũng có danh sách đầy đủ về các ngôi mộ ở "Nghĩa trang miền Nam".

Theo bản danh sách được UBND phường Hưng Dũng lập tháng 6/1995, "Nghĩa trang miền Nam" có gần 300 ngôi mộ. Cũng qua bản danh sách này, những người nằm dưới mộ có cả nam và nữ, từ nhiều miền quê khác nhau. Quảng Trị 19 người, Thừa Thiên 58 người, Quảng Nam 29 người, Quảng Ngãi 16 người, Bình Định 15 người, Phú Yên 3 người, Khánh Hòa 4 người, Bình Thuận 2 người, Mỹ Tho 3 người, Cần Thơ 1 người, Trà Vinh 1 người, Sa Đéc 2 người, Bạc Liêu 1 người, Nam bộ 1 người, Lào 1 người, Cămpuchia 1 người, quê miền Bắc công tác ở miền Nam 4 người, không rõ quê 20 người, vô danh 91 người.

Lật tìm những thông tin lịch sử thì sau chiến thắng "vang dội địa cầu" Điện Biên Phủ của quân và dân ta, ngày 21/7/1954, Chính phủ Pháp buộc phải ký Hiệp định Giơ-ne-vơ lập lại hòa bình, công nhận quyền độc lập của nước Việt Nam dân chủ cộng hòa. Một trong những nội dung của Hiệp định là lấy vĩ tuyến 17 làm ranh giới tạm thời chia nước Việt Nam làm hai miền Bắc - Nam. Hai năm sau sẽ tổ chức tổng tuyển cử. Hiệp định cũng quy định các bên có 300 ngày để đưa người của mình ra khỏi vùng quản lý của bên kia. Thực hiện quy định đó, Đảng và Chính phủ ta đã tổ chức cho khoảng 140.000 người tập kết từ miền Nam ra miền Bắc.

Hòa chung cùng miền Bắc, cán bộ, nhân dân Nghệ An lúc bấy giờ cũng đã làm tốt nhiệm vụ tiếp đón cán bộ, chiến sỹ từ các tỉnh phía Nam vĩ tuyến 17 ra Bắc tập kết. Con số cán bộ, chiến sỹ đi tập kết về với Nghệ An không nhỏ. Bằng chứng là năm 1954, đã có một bệnh viện mang tên "Bệnh viện miền Nam" ra đời để chăm sóc sức khỏe cho những thương, bệnh binh, cán bộ, chiến sỹ từ các tỉnh miền Nam tập kết ra miền Bắc. Bệnh viện miền Nam được xây dựng trên vùng đất có tên gọi Dăm Mụ Nuôi, thuộc Hưng Dũng (nay là phường Hưng Dũng, TP. Vinh). Và dù được đội ngũ bác sỹ, cán bộ, nhân viên của bệnh viện tận tình chăm sóc, nhưng do thương tích, bệnh tật quá hiểm nghèo nên nhiều người đã qua đời. Vì vậy, cũng tại mảnh đất Dăm Mụ Nuôi đã hình thành một khu mộ mà nhân dân trong vùng quen gọi là “Nghĩa trang miền Nam”.

Ông Nguyễn Sỹ Giáp, Trưởng ban Nghĩa trang phường Hưng Dũng, cho biết: "Trước đây "Nghĩa trang miền Nam" tuy chưa được xây hàng rào, nhưng có một vùng riêng với diện tích khoảng 5.000 m2, có cổng vào ra. Khi Dăm Mụ Nuôi được quy hoạch làm nghĩa trang của P. Hưng Dũng, vì không có quy định bảo vệ "Nghĩa trang miền Nam" nên người dân đã tận dụng tối đa những khoảng đất trống để đặt phần mộ người thân. Vì vậy, "Nghĩa trang miền Nam" không còn là một vùng riêng nữa mà chi chít các phần mộ của rất nhiều gia đình đan xen". Khi được hỏi về việc hương khói cho những người nằm trong "Nghĩa trang miền Nam", ông Giáp chia sẻ: "Một số ít được người thân cất bốc về quê, phần còn lại rất ít mộ được thăm viếng. Có lẽ người thân, bạn bè của họ phần lớn đã qua đời, nếu còn khỏe thì cũng đã về quê, Ban Liên lạc đồng hương miền Nam giờ chắc không còn nữa...". Tìm gặp ông Phạm Minh Tâm - Phó Chủ tịch Hội Cựu chiến binh phường Hưng Dũng thì được biết: "Đến trước năm 2007, mộ phần cán bộ, chiến sỹ tại Nghĩa trang miền Nam có Hội Đồng hương miền Nam chăm sóc chu đáo. Năm 1997, UBND tỉnh đã hỗ trợ cho Hội Đồng hương miền Nam 120 triệu đồng, phối hợp với Hội CCB phường quy tập nâng cấp và gắn bia mộ. Qua năm 2007, do Hội Đồng hương miền Nam giải tán vì các thành viên hoặc qua đời, hoặc chuyển về quê nên việc chăm sóc mộ phần cũng thưa vắng dần. Những năm sau đó, phường Hưng Dũng từng có tờ trình đề nghị trên cho tu bổ nhưng không rõ vì sao chưa được thực hiện. Giữa năm 2012, Hội Cựu chiến binh của phường kiến nghị lãnh đạo phường đã quyết định chi 32 triệu đồng, tuy nhiên, vì không bổ sung được vào kế hoạch nên dự định này đành ngưng trệ. Đầu năm 2014, trong một cuộc lãnh đạo thành phố về tiếp xúc cử tri, chúng tôi đã tiếp tục đề nghị về vấn đề này...".

Ấm lại nơi yên nghỉ

Cận kề kỷ niệm Ngày Thương binh - Liệt sỹ, chúng tôi đã trở lại Dăm Mụ Nuôi để viếng thăm Nghĩa trang miền Nam. Vẻ quạnh hiu từng bắt gặp trong những ngày đầu tháng 5 đã không còn nữa. Qua tìm hiểu thì từ nhiều nguồn khác nhau, thông tin của Nghĩa trang miền Nam ở phường Hưng Dũng đã đến với lãnh đạo Tỉnh ủy, UBND tỉnh cùng không ít tổ chức, cá nhân. Ngày 27/6/2014, Tỉnh ủy có Công văn số 3192 - CV/ TU giao UBND tỉnh chỉ đạo các cấp, ngành có liên quan kiểm tra, đề xuất hướng xử lý và báo cáo kết quả kiểm tra về Tỉnh ủy trước ngày 22/7/2014. Trước đó, UBND phường Hưng Dũng đã khảo sát, thống kê, vẽ sơ đồ các ngôi mộ. Theo thống kê mới nhất của UBND phường Hưng Dũng, Nghĩa trang miền Nam còn 218 ngôi mộ, trong đó có 77 ngôi chưa rõ thông tin. Theo ông Phạm Minh Tâm - Phó Chủ tịch Hội Cựu chiến binh phường Hưng Dũng, đã có hai gia đình của liệt sỹ Nguyễn Đình Trung quê ở Tam Xuân, Tam Kỳ, Quảng Ngãi; gia đình bà Ngô Thị Phu ở Hòa Vang, Đà Nẵng đến thắp hương cho người thân của mình. Hội Cựu chiến binh P. Hưng Dũng đã gửi danh sách trên đến chương trình “Trở về từ ký ức” của Đài Truyền hình Việt Nam, sắp tới sẽ gửi đến thân nhân của những người nằm dưới mộ.

Với tinh thần "Uống nước nhớ nguồn", tri ân những người đã vì nước quên thân, lãnh đạo Tổng Công ty xây dựng công trình giao thông 4 đã cùng cán bộ, công nhân đến Nghĩa trang miền Nam dâng hương. Ngày 23/6/2014, Tổng Công ty xây dựng công trình giao thông 4 có Công văn số 11764/TCT-BTH gửi UBND tỉnh đề nghị được đăng ký tôn tạo, chăm sóc Nghĩa trang miền Nam. Đánh giá cao tinh thần của Tổng Công ty xây dựng công trình giao thông 4, Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An Nguyễn Xuân Đường có Công văn số 4469/UBND-ĐTXD ngày 27/6/2014 hồi đáp, trong đó nội dung nêu rõ: "UBND tỉnh đánh giá cao tấm lòng tri ân đối với các liệt sỹ và cán bộ miền Nam tập kết đã ngã xuống vì sự nghiệp đấu tranh, thống nhất Tổ quốc của Tổng Công ty xây dựng công trình giao thông 4 và đồng ý cho Tổng Công ty nhận trách nhiệm tu bổ, tôn tạo, chăm sóc Nghĩa trang liệt sỹ miền Nam…". Cũng tại Công văn số 4469, Chủ tịch UBND tỉnh chỉ đạo: "Giao UBND Thành phố Vinh, UBND phường Hưng Dũng và Sở LĐ-TB&XH phối hợp với Tổng Công ty xây dựng công trình giao thông 4 trong quá trình thực hiện nội dung trên". Liên lạc với ông Nguyễn Phan Huy Khôi - Phó Ban Thông tin truyền thông, Tổng công ty xây dựng công trình giao thông 4, chúng tôi được biết: Tới đây, Tổng Công ty xây dựng công trình giao thông 4 sẽ tu bổ, tôn tạo lại toàn bộ các phần mộ. Bên cạnh đó sẽ phối hợp cùng các cơ quan liên quan khớp nối hồ sơ từng liệt sỹ để gửi thông tin tới từng gia đình thân nhân, và cấp kinh phí để cán bộ quản trang chăm lo hương khói chu đáo cho các liệt sỹ trong ngày Rằm, mồng Một hàng tháng theo truyền thống...

Với sự vào cuộc của tỉnh, Thành phố Vinh, phường Hưng Dũng, và nhất là của tập thể cán bộ, công nhân viên Tổng Công ty xây dựng công trình giao thông 4, từ đây, nơi các chị, các anh yên nghỉ đang ấm lại.

Nhật Lân - Sỹ Lập