(Baonghean) - Dân bản Xiềng Líp (xã Yên Hòa - huyện Tương Dương) vẫn gọi ông tổ của họ Lương là "tướng". Người già nhất bản cũng không nhớ được tên húy hay tên gọi trên giấy tờ của vị tướng này nữa. Người ta còn nhớ, cụ có công trạng trong việc cầm quân đánh giặc Xá quấy, phá bảo vệ bản mường...
Họ Lương mường Xiềng Men thuộc nhóm Thái Tay Mương. Họ nhận thức cộng đồng của mình vốn là dân tộc bản địa, đã cư trú từ lâu đời trên địa bàn này. Mường Xiêng Men xưa là một mường nhỏ gồm bản Xiềng Líp ngày nay và một số bản lân cận gồm bản Pom, bản Cang, bản Lủm. Ngày ấy, họ Lương không phải thế lực nhất mường nhưng lại được nắm quyền cầm quân ngăn giặc giã xâm lấn mường. Tuy nhiên, quyền lực này không cao như những dòng họ nắm binh quyền. Quyền lực lớn nhất vẫn thuộc về chủ mường.
Công trạng nổi bật nhất của ông tổ dòng họ Lương được làng bản lưu truyền là chuyện ông cầm quân chống lại một tên bạo chúa từ nơi khác đến cướp quyền cai quản của chủ mường, gọi là Hán tư mương. Thấy trong bản có người vợ nào trẻ đẹp liền chiếm đoạt bằng cách bắt người chồng phải ngủ gian ngoài vốn dành cho khách, còn hắn ngủ buồng trong. Hành động vô đạo này khiến dân tình bất bình, trong đó có ông tướng quân họ Lương. Ông tuyên bố dù có phải mất bản mất mường cũng phải chống lại. Trong một trận quyết chiến, vị tướng họ Lương đã chém chết tên bạo chúa. Về sau, ông được con cháu lập đền thờ trên ngọn đồi cao trong bản Xiềng Líp.
Sau công trạng đó, tướng quân được chủ mường giao cho cầm quân đánh đuổi giặc Xá. Theo một số tư liệu thì cộng đồng Xá vốn có gốc gác từ miền núi phía bắc. Họ vốn là một cộng đồng khá hiếu chiến do chạy trốn nghĩa quân của Lê Lợi nên tìm đến những miền đất phía nam cướp phá nên bị người Thái đánh đuổi.
Vị trí ngôi đền ngày nay chỉ còn lại là một vườn cây.
Tuy nhiên, huyền tích Hán tư mương khá phổ biến trong cộng đồng người Thái dọc Quốc lộ 7A. Người Thái ở Con Cuông gọi là "xấc hò, xấc Hán tư mương" nghĩa là giặc hò, giắc Hán chiếm mường. Đây có thể là ký ức xa xưa về những thế lực xâm lược phương bắc từng gây ít nhiều ảnh hưởng đến vùng đất miền Tây Nghệ An. Chất huyền thoại đậm đặc hơn ở câu chuyện tướng quân họ Lương đánh thuồng luồng vì linh vật này vốn chỉ có trong huyền thoại.
Ông Lo Xiêng Ín (88 tuổi), trú bản Xiềng Líp (Yên Hòa - Tương Dương) kể về dòng họ Lương của mẹ mình rằng: Trước đây, bản còn có các chủ mường ngoài việc được cầm quân đi dẹp giặc cướp quấy nhiễu, người họ Lương còn giữ nhiệm vụ làm "chàu đằm". Đó là những thầy mo chuyện việc ma chay cưới hỏi, lễ hội. Họ Lương ngày ấy chỉ có vài hộ gia đình nhưng lại là dòng họ uy tín bởi họ là những người đầu tiên đến sinh cơ lập nghiệp. Mới đầu bản ở trên đồi cao, sau 2 lần hỏa hoạn vào năm 1950 và 1966, dòng họ Lương chuyển xuống chân đồi dựng nhà. Từ đó "bà hỏa" không ghé thăm bản Xiềng Líp lần nào nữa.
Ông Xiêng Ín, dân bản vẫn thường gọi bằng cái tên thân mật là May Đanh, kể rằng: Trước năm 1950, ở trên ngọn đồi đầu bản có một ngôi đền ngoảnh mặt về phía bản ngày nay. Ngôi đền bằng gỗ, mỗi gian dài 2 sải tay, chiều rộng cũng gần 6 sải. Cuối năm âm lịch, khi lúa đã thu hoạch về, bản mở hội đền. Sau 2 mùa hội, mùa thứ 3 thì mổ trâu tế thần gọi 4 vị thờ ở 4 gian trong ngôi đền về hưởng lộc.
Tuy nhiên, sau hỏa hoạn ngôi đền bị thiêu rụi, từ đó việc cúng tế và hội đề cũng ngừng từ khoảng sau năm 1950 đến nay. Hiện tại vị trí ngôi đền chỉ còn lại một vườn xoan do con cháu họ Lương trồng lên để dân bản không xâm phạm đến phần đất thờ tự tổ tiên của họ ngày trước.
Cũng như những dòng họ Lương khác, họ Lương ở mường Xiềng Men cũng kiêng ăn thịt hổ. Họ coi hổ là tổ tiên của mình. Mâm cúng ngày tết của họ ngoài những mâm cúng chính trên bàn thở tổ tiên, ngày tết còn có mâm cúng ở chân cầu thang. Đây không phải mâm cúng thổ địa, hay long mạch như một số cộng đồng khác mà là cúng cho những vong hồn không nơi nương tựa, để họ có được một cái tết yên ấm.
Ngày nay, nhiều người trong dòng họ Lương mường Xiềng Men xưa đã tìm đến tại nhiều nơi khác nhau. Những huyền tích về dòng họ chỉ còn lưu lại trong trí nhớ của những người cao tuổi như cụ Xiêng Ín...
(Baonghean.vn) - Cơn lũ quét lịch sử vào tháng 10/2022 đã khiến hàng trăm hộ dân Kỳ Sơn bị mất nhà cửa. Sau gần 1 năm chờ đợi, người dân vùng lũ vẫn chưa có nơi ở mới, nhiều hộ buộc phải dựng nhà tạm để sống trong khi mùa mưa lũ lại sắp cận kề.
(Baonghean.vn) - Những ngày này, nhiều hộ dân ở xã Tây Sơn (huyện Kỳ Sơn) đang vào mùa thu hái mắc coọc (lê rừng). Đây là một loại cây ăn quả đặc trưng của đồng bào người Mông nên rất được người mua ưa chuộng.
(Baonghean.vn) - Sáng 14/7, đồng chí Hoàng Nghĩa Hiếu - Phó Bí thư Tỉnh ủy tới dự Lễ khánh thành cầu dân sinh bản Phà Mựt và khởi công cầu dân sinh bản Nhôn Mai, xã Nhôn Mai, huyện Tương Dương. Đây là các công trình do lực lượng Bộ đội Biên phòng Nghệ An kêu gọi, xây dựng hỗ trợ người dân vùng biên.
(Baonghean.vn) - Giữa những ngày nắng gắt, 35 hộ đồng bào Đan Lai ở bản Bá Hạ, xã Thạch Ngàn, huyện Con Cuông bất ngờ đón niềm vui khi được nhận quà tặng từ đoàn công tác chính quyền các cấp và tấm lòng hảo tâm của Nhóm thiện nguyện Niềm tin.
(Baonghean.vn) - Gừng là một trong những loại cây trồng chủ lực ở Na Ngoi (Kỳ Sơn). Trong mùa thu hoạch gừng, lao động trên địa bàn chủ yếu đi làm ăn xa, nhiều hộ đồng bào Mông đã thuê người Thái, Khơ Mú ở các địa bàn lân cận để "bế" (thồ - PV) gừng từ nương rẫy, vận chuyển về bãi tập kết.
(Baonghean.vn) - Những ngày này, nền nhiệt ngoài trời lên đến 40 độ C, nhưng bà con nông dân bản Phương Tiến 1, xã Tiền Phong (Quế Phong) vẫn cùng nhau vượt sông thu hoạch lúa.
(Baonghean.vn) - Được đưa vào khai thác từ năm 2022, điểm du lịch Hội Nguyên ở xã Yên Thắng, huyện Tương Dương có sức hút đối với nhiều người. Về đây, du khách được hòa mình vào sông nước, núi rừng và có được những giờ phút thư giãn, trải nghiệm thú vị.
(Baonghean.vn) - Sáng 03/3, tại xã Na Ngoi, huyện Kỳ Sơn (Nghệ An), Ngân hàng Thương mại cổ phần Sài Gòn Thương tín (Sacombank) phối hợp với huyện Kỳ Sơn tổ chức khánh thành và bàn giao cầu dân sinh và trao quà cho các hộ nghèo xã Na Ngoi.
(Baonghean.vn) - Những ngày Tết Nguyên đán, người Thái ở miền Tây xứ Nghệ lại quây quần để chuẩn bị nhiều món ăn hấp dẫn cúng tổ tiên và thết đãi khách, họ hàng, con cháu. Trong đó, phải kể đến là những món ăn từ cá rất bổ dưỡng và cũng rất dân dã.
(Baonghean.vn) - Là tộc người đã định cư ở Việt Nam hơn 400 năm, với số dân gần 1,4 triệu người, đông thứ 8 trong các dân tộc ở Việt Nam, nhưng tộc danh của người Mông vẫn chưa được công chúng hiểu và đọc , viết cho đúng. Ở Việt Nam, người Mông thường được gọi là “Hơ-Mông” hoặc “Mèo” ; còn trên các văn bản viết, người ta có khi viết “H’mông”, HMông, có khi lại viết Mông, Mèo. Như vậy, đâu mới là cái tên đúng nhất về dân tộc này và vì sao lại có những cách gọi , đọc, viết khác nhau như vậy? Bài viết dưới đây của một người Mông giải thích rõ về điều này.
(Baonghean.vn) - Thời điểm này đang vào mùa nước đổ ở Puxailaileng. Bà con bước vào vụ sản xuất mới trên những thửa ruộng bậc thang. Cuộc sống, sinh hoạt và cảnh sắc dưới “nóc nhà” miền Tây xứ Nghệ hiện lên như tranh vẽ, làm xao xuyến bất cứ ai khi ghé thăm.
(Baonghean.vn) - Cũng như các đồng bào dân tộc thiểu số khác, đồng bào dân tộc Mông ở miền Tây Nghệ An cũng có nhiều trò chơi dân gian hấp dẫn, cuốn hút trong những ngày Tết.
(Baonghean.vn) - Thủ tướng Chính phủ vừa có ý kiến về việc điều chỉnh, bổ sung hạng mục và gia hạn thời gian thực hiện Dự án khẩn cấp xử lý sự cố sạt lở đất tại khu vực khối 4 thị trấn Mường Xén, huyện Kỳ Sơn, tỉnh Nghệ An.
(Baonghean.vn) - Dòng sông Giăng xanh mát, thác nước Khe Kèm như mát xa vào thân người tắm ở giữa vùng rừng Con Cuông (Nghệ An) là những điểm đến lý thú để du khách "trốn nắng" hiệu quả trong mùa Hè. Đến đây du khách còn được thưởng thức nhiều món ăn đặc sắc do đồng bào chế biến và hòa mình vào tiếng khèn, khắc luống cùng điệu múa sạp sôi động.
(Baonghean) - Động lực mới với chính quyền và người dân nơi miền Tây Nghệ An khi Quốc hội phê duyệt Nghị quyết về “Đề án tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030” và Chính phủ cũng đã ban hành nghị quyết triển khai thực hiện.
(Baonghean) - Họ là những người thợ thủ công khéo tay với các nghề dệt may, thêu thùa, tạo ra những sản phẩm đặc sắc như áo váy, đồ thổ cẩm... Và họ cũng là những nghệ nhân không chuyên của những điệu múa nổi tiếng như nhảy sạp, múa xòe, hay hát những bài dân ca truyền thống.
(Baonghean) - Từ nhiều đời nay, rêu đá ở dưới đáy các sông, suối trên thượng nguồn sông Lam được người dân miền núi xứ Nghệ xem như một loại thực phẩm phục vụ đời sống hằng ngày. Đặc biệt đối với đồng bào người Thái, rêu đá còn được dùng để chế biến ra nhiều món ăn truyền thống, ngon và đặc sắc trong dịp lễ, Tết.
(Baonghean) - Vừa qua, tại kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XIV đã thông qua Nghị quyết phê duyệt Đề án tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030.
(Baonghean.vn) - Kỳ Sơn là huyện miền núi nằm ở phía Tây tỉnh Nghệ An, có đường biên giới với nước bạn Lào dài 203 km. Nơi đây được nhiều người đi phượt xem là điểm đến lý thú, với không gian núi rừng khoáng đạt, cảnh sắc thiên nhiên kỳ vĩ và nhiều góc check-in đẹp mê hồn.
(Baonghean.vn) - Những người có uy tín trong đồng bào các dân tộc thiểu số đã phát huy vai trò tích cực, có nhiều đóng góp cho công cuộc xây dựng hệ thống chính trị, phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo an ninh, quốc phòng của tỉnh nói chung và các huyện miền núi nói riêng. Họ chính là cầu nối giữa Đảng, chính quyền với đồng bào các DTTS, nhân dân vùng miền núi.
(Baonghean.vn) - Người có uy tín vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) luôn tiên phong, đi đầu trong việc thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước; tuyên truyền, vận động đồng bào áp dụng các tiến bộ KHKT vào sản xuất, chăn nuôi; giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa tốt đẹp, xây dựng khối đại đoàn kết dân tộc. Về dự Hội nghị tuyên dương người có uy tín tiêu biểu trong vùng đồng bào DTTS tỉnh Nghệ An lần thứ 2, năm 2019 diễn ra vào chiều 15/10, các đại biểu gửi gắm nhiều tâm nguyện từ thực tiễn.
(Baonghean.vn) - Điểm Trường Tiểu học bản Khổi, thuộc Trường Tiểu học Tam Thái (Tương Dương - Nghệ An) chỉ có 2 phòng học, không có phòng chờ cho giáo viên và phòng đọc sách cho học sinh. Phụ huynh nơi đây đã cùng nhau góp tre, nứa, lá cọ để dựng lên những nhà chờ đẹp mắt, thân thiện.
(Baonghean.vn) - Việc đa dạng hóa các phương thức sinh kế thông qua việc nâng cao năng lực cộng đồng về du lịch di sản được JICA triển khai tại 2 huyện Nam Đàn và Con Cuông.
(Baonghean.vn) - Hơn 50 học sinh ở bản Tủng Hốc xã Hữu Khuông, huyện Tương Dương (Nghệ An) đang phải học dưới gầm nhà sàn của người dân. Trong khi ngôi trường của cộng đồng người Khơ mú này đang thi công dang dở không kịp cho năm học mới 2019 - 2020.
(Baonghean.vn) - Do ảnh hưởng của hoàn lưu cơn bão số 4, những ngày qua, trên địa bàn huyện Kỳ Sơn (Nghệ An) xảy ra mưa to khiến nhiều điểm trên tuyến Quốc lộ 7A bị sạt lở.
(Baonghean.vn) - Cuộc sống vất vả đã “cuốn” những đứa trẻ người Mông ở Tri Lễ (Quế Phong) sớm lên nương, vào rẫy... Tuy nhiên năm gần đây, nhận thức người dân được nâng lên, người Mông đã xem việc đưa trẻ xuống núi theo học là để tiếp thu kiến thức mới, góp phần nâng cao cuộc sống, xây dựng bản làng.
(Baonghean.vn) - Đã từ lâu người dân khắp nơi đều biết đến chợ phiên Tam Thái (Tương Dương) là phiên chợ chuyên bày bán rất nhiều loại rau, củ, quả do bà con tự trồng hoặc thu hái ở trên nương rẫy hay khe suối. Đây không chỉ là những loại nông sản "sạch" mà còn là những vị thuốc rất tốt cho sức khỏe, nên được người dân rất ưa chuộng.
(Baonghean.vn) - Đời sống xã hội ngày càng phát triển, trên các bản làng vùng cao người Thái, Mông, Khơ mú… hầu hết đã có máy xay lúa. Tuy vậy, nhiều gia đình vẫn còn giữ lại những chiếc cối giã gạo truyền thống.
(Baonghean.vn) - Sự đa dạng về địa hình đã tạo nên những hình thái khí hậu khác biệt ở huyện vùng cao Tương Dương. Vào cao điểm nắng nóng, nơi này được ví là "chảo lửa Đông Dương", thế nhưng nơi đây cũng không hiếm những điểm đến giải nhiệt thú vị.
(Baonghean.vn) - Trên địa bàn huyện Tương Dương (Nghệ An) hiện có 5 dự án thủy điện nhưng việc thu thuế lại không thuộc trách nhiệm của huyện. Do đó, huyện vùng cao này đề nghị có chính sách nhằm trích lại một phần kinh phí từ nguồn thu thuế các công trình thủy điện trên địa bàn cho địa phương.
(Baonghean.vn) - Phải lo cho dân là quan điểm chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ Trịnh Đình Dũng tại cuộc họp bàn giải quyết các tồn tại, vướng mắc trong công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư dự án Thủy điện Bản Vẽ.
(Baonghean.vn) - Lốc xoáy xảy ra vào 17h30 ngày 28/3, kéo dài trong vòng 15 phút đã gây thiệt hại cho một số hộ dân ở các bản Hoa Tiến 1 và Hoa Tiến 2, xã Châu Tiến.
