Bài học từ câu chuyện Nguyễn Phương Hằng: Mọi hành động trên mạng xã hội đều phải tuân thủ pháp luật

1. Sau đúng 1 năm (3/2021-3/2022) “lên sóng livestream” trên mạng xã hội với đủ cung bậc vung tay, múa miệng, nhảy, hát, khóc, cười, thì ngày 24/3/2022, bà Nguyễn Phương Hằng bị cơ quan chức năng khởi tố theo Quyết định số 190-01/QĐ về tội “Lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân” theo Điều 331, Bộ luật Hình sự.

Đó là hậu quả những hành động của bà Nguyễn Phương Hằng trong 1 năm, thông qua các tài khoản mạng xã hội phát ngôn trực tiếp, đưa nhiều thông tin chưa kiểm chứng, xúc phạm uy tín, danh dự của nhiều tổ chức, cá nhân; thậm chí còn sử dụng từ ngữ thiếu chuẩn mực, ngược với thuần phong mỹ tục, cổ xúy văn hóa chửi trên không gian mạng.

Bà Nguyễn Phương Hằng tại Cơ quan điều tra Công an TP.HCM. Ảnh: CACC

Phản ứng với hành động của bà Hằng trên mạng xã hội, cộng đồng mạng chia làm 2 luồng suy nghĩ khác nhau. Một luồng cho rằng, bà Hằng bị cơ quan chức năng xử lý là tất yếu, vì vi phạm pháp luật. Luồng khác lại luôn ủng hộ, cổ xúy, tuyên truyền, tung hô cho hành vi của bà Hằng và giờ đây khi bà Hằng bị cơ quan chức năng xử lý thì vẫn có người cố tình không hiểu pháp luật để ca tụng bà Hằng, mượn đó để xuyên tạc chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước Việt Nam.

Thậm chí, có người còn táo tợn xuyên tạc: “Việc áp dụng Điều 331 đối với bà Hằng là một sự việc rất khôi hài trong việc áp dụng luật pháp của Nhà nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam”, “vì làm gì có quyền tự do dân chủ ở Việt Nam mà lợi dụng” (?!). Từ đó, họ lấn sang bảo vệ hành vi sai trái của Tịnh Thất Bồng Lai và bảo vệ một số hành vi vi phạm pháp luật trên mạng xã hội.

2. Bạn đọc, cư dân mạng chắc cũng có cảm nhận: Lúc đầu, hành vi của bà Hằng “lên sóng livestream”, xét ở phương diện nào đó đã ít nhiều có ý nghĩa cảnh báo, răn đe để ngăn chặn hành động thiếu trung thực, không minh bạch trong việc huy động và chi nguồn từ thiện; cảnh báo hành vi lợi dụng lòng tin để trục lợi thông qua các hình thức quyên góp, từ thiện, chữa bệnh không có cơ sở khoa học. Nhưng, tiếc là bà Hằng đã đi quá giới hạn cả về lời nói, đạo đức, văn hóa và giới hạn về pháp luật. Chắc là bà Hằng và một số người đã nhầm lẫn, hoặc cố tình nhầm lẫn cách hiểu về “tự do ngôn luận” nên mới trượt quá đà đến mức bất chấp lời cảnh báo của cư dân mạng và sự nhắc nhở, răn đe của cơ quan chức năng.

Tự do ngôn luận (freedom of speech) là nguyên tắc đảm bảo cho một cá nhân hay một cộng đồng quyền tự do nói ra rõ ràng quan điểm và ý kiến của mình mà không sợ bị trả thù, kiểm duyệt, hay trừng phạt pháp lý. Còn quyền “tự do biểu đạt” (freedom of expression) đã được công nhận là quyền con người trong Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền (UDHR) và Luật Nhân quyền quốc tế của Liên hợp quốc. Điều 25 Hiến pháp nước CH XHCN Việt Nam (năm 2013) quy định: “Công dân có quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, tiếp cận thông tin, hội họp, lập hội, biểu tình. Việc thực hiện các quyền này do pháp luật quy định”. Điều đó được hiểu là quyền được tự do có quan điểm và giữ vững quan điểm của mình, được tự do tìm kiếm và tiếp nhận, chia sẻ thông tin nhưng phải nằm trong giới hạn mà pháp luật quy định, phù hợp với các giá trị đạo đức, văn hóa, truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam, không phải tùy tiện, vu khống, bôi nhọ, lừa bịp, xâm hại đến an ninh quốc gia, trật tự xã hội, quyền tự do của người khác.

Công dân có quyền tự do ngôn luận nhưng phải nằm trong giới hạn mà pháp luật quy định. Hình ảnh minh họa

Cá nhân, tổ chức phải chịu trách nhiệm về các hành vi, ứng xử trên mạng xã hội; phối hợp với các cơ quan chức năng để xử lý hành vi, nội dung thông tin vi phạm pháp luật. Điều 8, Luật An ninh mạng quy định những hành vi bị nghiêm cấm như: Xuyên tạc lịch sử, phủ nhận thành tựu cách mạng, phá hoại khối đại đoàn kết toàn dân tộc, xúc phạm tôn giáo, phân biệt đối xử về giới, phân biệt chủng tộc; thông tin sai sự thật; đăng tải thông tin dâm ô, đồi trụy, tội ác; phá hoại thuần phong, mỹ tục của dân tộc, đạo đức xã hội;…

Bộ quy tắc ứng xử trên mạng xã hội có hiệu lực từ ngày 17/6/2021 (do Bộ Thông tin và Truyền thông ban hành) cũng ghi nhận quy tắc ứng xử của tổ chức, cá nhân như không đăng tải nội dung vi phạm pháp luật, các thông tin xúc phạm danh dự, nhân phẩm ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của các tổ chức, cá nhân khác; sử dụng ngôn ngữ phản cảm, vi phạm thuần phong mỹ tục; tung tin giả, tin sai sự thật; quảng cáo, kinh doanh dịch vụ trái phép...

Như vậy, mọi hành vi tự do ngôn luận nhưng vi phạm điều cấm của pháp luật đều không được pháp luật bảo hộ và phải chịu trách nhiệm trước pháp luật. Theo đó, bà Nguyễn Phương Hằng đã vi phạm pháp luật và đang bị cơ quan chức năng xử lý theo pháp luật là tất yếu. Nếu người nào biết tôn trọng pháp luật, bảo vệ lẽ phải và công lý thì chắc chắn sẽ đồng tình, ủng hộ quyết định của cơ quan chức năng Việt Nam; tích cực tuyên truyền, giáo dục để không xuất hiện thêm một bà Nguyễn Phương Hằng trên mạng xã hội. Ngược lại, người nào còn tiếp tục cổ xúy, bảo vệ hành động vi phạm pháp luật của bà Hằng, đích thị là chống đối pháp luật và chắc chắn pháp luật sẽ không dung tha!

3. Mạng xã hội là sản phẩm của văn hóa, văn minh nhân loại, nên cư dân mạng tất yếu phải bảo đảm văn hóa mạng, không được hành động vi phạm Luật An ninh mạng và luật pháp Việt Nam nói chung. Câu chuyện bà Hằng là điển hình cho muôn vàn câu chuyện muôn màu sắc của cư dân mạng, trở thành một hiện tượng ứng xử với văn hóa mạng. Đây cũng là bài học cảnh tỉnh cho cư dân mạng: hãy tôn trọng văn hóa mạng và biết tự do ngôn luận trong khuôn khổ pháp luật; dù tiền bạc nhiều đến đâu, làm từ thiện nhiều mức nào, làm quản lý, lãnh đạo cao đến đâu cũng không thể vượt qua pháp luật!

Xem toàn văn Bộ quy tắc ứng xử trên mạng xã hội.