Các quốc gia bạn - thù trong mắt Donald Trump

Khi cam kết theo đuổi chính sách "nước Mỹ trước tiên", Tổng thống Donald Trump đã định hình một danh sách các nước thù địch, bạn bè hoặc vừa là bạn, vừa là thù.

Tổng thống Mỹ Donald Trump bắt tay Thủ tướng Anh Theresa May tại Phòng Bầu dục ở Nhà Trắng hôm 27/1. Ảnh: AP.

1. Các nước bạn bè

Israel: Israel là đồng minh lâu đời với Mỹ nhưng trong nhiệm kỳ của mình, Tổng thống Barack Obama đã trải qua một mối quan hệ đầy sóng gió với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu.

Giờ đây, ông Trump đang đặt mục tiêu khôi phục mối quan hệ gần gũi với chính quyền Israel, ủng hộ quan điểm của ông Netanyahu về Iran và cân nhắc chuyển đại sứ quán Mỹ tại Israel từ thủ đô Tel Aviv đến thành phố Jerusalem, bất chấp phản đối từ Palestine. Trump cũng lên án Obama vì công khai phản đối các khu định cư của người Isarel ở khu vực đất đai có thể thuộc về nhà nước Palestine trong tương lai.

Chính quyền mới chỉ trích nhẹ nhàng Israel vì đẩy nhanh tiến độ xây dựng những khu định cư này kể từ khi Trump nhậm chức nhưng "không đưa ra lập trường chính thức về hoạt động xây dựng khu định cư", một động thái khác với các chính quyền Mỹ trước đây.

Nga: Các tổng thống Mỹ từ sau Chiến tranh Lạnh đều cố gắng tỏ ra thân thiện trong giai đoạn đầu của nhiệm kỳ, để rồi mối quan hệ đôi bên sau đó dần trở nên xấu đi. Điều này đặc biệt đúng với ông Obama, người theo đuổi quyết tâm "tái thiết lập" quan hệ với Nga trước khi trừng phạt nước này vì sáp nhập bán đảo Crimea và cáo buộc Moscow can thiệp bầu cử Mỹ.

Tuy nhiên, Trump dường như thực sự muốn làm bạn với Nga vì những lý do chưa hoàn toàn rõ ràng, giới quan sát nhận định. Ông khâm phục và ca ngợi Putin là một lãnh đạo "mạnh mẽ", đồng thời muốn hợp tác với Nga để tiêu diệt phiến quân Nhà nước Hồi giáo (IS).

Ông luôn thể hiện lập trường nghiêng về Nga, nghi ngờ giá trị của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), từ chối công nhận cáo buộc tin tặc Nga đứng sau cuộc tấn công mạng nhắm vào đảng Dân chủ trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ và gợi ý rằng ông có thể nới lỏng các biện pháp trừng phạt áp đặt lên Moscow.

Đại sứ của Trump tại Liên Hợp Quốc đã lên án Nga vì sáp nhập lãnh thổ Crimea và không tác động để phe ly khai miền đông Ukaraine chấm dứt bạo lực. Song bản thân ông không đả động gì đến Nga trước các vụ việc này. Thay vì thế, gần đây, ông công khai bày tỏ sự tôn trọng đối với người đồng cấp Nga.

Anh: Chính quyền Mỹ dưới thời Trump vẫn giữ quan hệ đồng minh đặc biệt. Thủ tướng Anh Theresa May là lãnh đạo nước ngoài đầu tiên đến thăm tân Tổng thống Mỹ ở Washington, còn Trump là người đã hoan nghênh Anh bỏ phiếu rời Liên minh châu Âu (EU). Trump xem phong trào bài EU là cuộc vận động mang tính chủ nghĩa dân túy nhằm khôi phục chủ quyền quốc gia, giống với cuộc vận động ông thực hiện ở Mỹ.

Tuy nhiên, việc ông Trump ban hành lệnh cấm nhập cảnh đối với người người tị nạn và công dân từ 7 nước Hồi giáo chiếm đa số lại không được ủng hộ tại London, đến mức chủ tịch Hạ viện Anh đã lên tiếng phản đối Trump phát biểu trước Quốc hội trong chuyến thăm cấp nhà nước Anh tới đây bởi người dân Anh chống "chủ nghĩa phân biệt chủng tộc" cũng như ủng hộ "tính bình đẳng trước luật pháp và một bộ máy tư pháp độc lập".

2. Những nước thân thiện

Australia: Mối quan hệ với Australia, một trong những đồng minh thân cận của Mỹ, bất ngờ gặp sóng gió sau cuộc điện đàm gay gắt giữa Tổng thống Mỹ Trump với Thủ tướng Australia Malcolm Turnbull xung quanh thỏa thuận từ thời Obama về việc Mỹ sẽ tiếp nhận 1.250 người tị nạn từ các trung tâm tạm giữ ở Australia.

Theo lời Trump, thỏa thuận yêu cầu Mỹ tiếp nhận người tị nạn đến từ những nước nằm trong danh sách bị cấm nhập cảnh là "ngớ ngẩn". Tuy nhiên, Trump cũng nói rõ dù không tán thành thỏa thuận trên, ông có thể vẫn tôn trọng nó.

Nhật Bản: Các quan chức ở Tokyo từng bất bình với tuyên bố đòi san sẻ chi phí đảm bảo an ninh của Trump trong giai đoạn tranh cử. Ông Trump cáo buộc Nhật lợi dụng Mỹ về thương mại và không trả chi phí đủ để nhận bảo trợ quân sự của Washington mà Tokyo được hưởng kể từ khi ký kết hiệp ước phòng phủ chung với Mỹ sau Thế chiến II.

Sau khi Trump nhậm chức, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe đã có chuyến thăm khẩn cấp đến Tháp Trump ở New York để tìm kiếm cam kết an ninh từ Washington dành cho Tokyo.

Nhật Bản đã có những gì mình muốn từ tân Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ James Mattis, người vừa có chuyến thăm Tokyo nhằm khẳng định chính phủ Mỹ "cam kết 100%" tôn trọng hiệp ước liên minh quân sự Mỹ - Nhật. Dù vậy, ông chủ Nhà Trắng không công khai cam kết điều này.

Đức: Trumpca ngợi Thủ tướng Angela Merkel là một lãnh đạo mà ông ngưỡng mộ nhưng cũng chỉ trích gay gắt bà về việc tiếp nhận quá nhiều người tị nạn, đồng thời cho rằng EU giống như "phương tiện" để Đức kiểm soát quyền lực trong khu vực.

Về phần mình, bà Merkel nhấn mạnh không quốc gia châu Âu nào còn có thể dựa vào sự ủng hộ từ nước Mỹ do Trump dẫn dắt. Song bà cũng nổi lên như người bảo vệ hàng đầu cho hệ thống quốc tế tự do mà Mỹ góp công thiết lập sau Thế chiến II.

Sau khi ông Trump đắc cử tổng thống Mỹ, bà Merkel cam kết hợp tác với Mỹ dựa trên "những giá trị chung gồm dân chủ, tự do, tôn trọng pháp quyền cũng như phẩm giá mỗi con người, không phân biệt nguồn gốc, màu da, tín ngưỡng, giới tính, xu hướng tình dục hoặc quan điểm chính trị".

3. Những nước vừa là bạn, vừa là thù

Mexico: Ngay từ những ngày đầu vận động tranh cử, ông Trump đã miêu tả Mexico "không phải bạn của chúng ta" vì họ "cướp" việc làm từ người Mỹ, áp đảo Mỹ trong cán cân thương mại song phương và đẩy ma túy cùng người nhập cư trái phép qua biên giới Mỹ.

Ông cam kết đàm phán lại Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ (gồm 3 nước Mỹ, Canada và Mexico), đồng thời coi kế hoạch xây tường biên giới Mỹ - Mexico là một phần quan trọng trong nghị trình chính sách.

Việc Trump kiên quyết đòi Mexico phải trả chi phí xây tường biên giới khiến Tổng thống Mexico đột ngột hủy chuyến thăm đến Mỹ theo kế hoạch. Tuy nhiên, theo giới phân tích, hai quốc gia láng giềng này vẫn cần đến nhau để xử lý những vấn đề chung về thương mại, an ninh...

Trung Quốc: Việc Trung Quốc trỗi dậy nhanh chóng với tư cách một siêu cường đã biến nước này trở thành đối thủ của Mỹ. Tuy nhiên, trong nỗ lực nhằm thay đổi các chính sách thương mại Trung Quốc, ngăn hoạt động củng cố quân sự của Bắc Kinh ở Biển Đông và tranh thủ sự giúp đỡ từ Trung Quốc trong mục tiêu chống chương trình hạt nhân Triều Tiên, Trump đã có những bước đi quyết liệt hơn những người tiền nhiệm.

Ông đe dọa áp thuế cao hàng hóa Trung Quốc, một động thái có thể châm ngòi chiến tranh thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới. Ông cũng phá vỡ nghi thức ngoại giao lâu nay khi điện đàm với lãnh đạo Đài Loan Thái Anh Văn, khiến giới chức Trung Quốc rất bất bình.

Đến nay, các nhà ngoại giao Trung Quốc chỉ phản ứng một cách kiềm chế trước những phát ngôn từ Trump. Nhưng quân đội Trung Quốc có những động thái rõ ràng hơn, ví dụ như phóng thử tên lửa và tiến hành các cuộc tập trận vào ngay những tuần đầu tiên trong nhiệm kỳ tổng thống của Trump.

4. Những nước thù địch

6 nước Hồi giáo: Syria, Iraq, Libya, Somalia, Sudan, Yemen là 6 trong 7 nước có công dân bị cấm nhập cảnh vào Mỹ theo sắc lệnh hành pháp do ông Trump ký. Sắc lệnh này dù đã bị đình chỉ nhưng vẫn cho thấy Trump xem họ như kẻ thù tiềm tàng, chuyên gia đánh giá.

"Chúng ta phải đẩy lùi 'cái ác' khỏi đất nước chúng ta!", Trump viết trên Twitter, biện hộ cho sắc lệnh cấm nhập cảnh mà ông xem như biện pháp để ngăn chặn "những kẻ khủng bố tiềm tàng và những kẻ khác không thực sự quan tâm đến các lợi ích tốt nhất" của Mỹ.

Triều Tiên: Trước khi rời nhiệm sở, Obama được cho là đã khuyên Trump rằng chính quyền mới phải xem tiến bộ về chương trình vũ khí hạt nhânTriều Tiên là ưu tiên an ninh quốc gia.

Trump, lúc còn là ứng viên tổng thống, nói ông sẵn sàng trực tiếp gặp lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un. Tuy nhiên, ông bác bỏ ý kiến cho rằng Bình Nhưỡng sẽ sớm lắp đặt thành công đầu đạn hạt nhân lên một tên lửa đạn đạo tầm xa với tầm bắn có thể vươn đến Mỹ. "Điều đó sẽ không xảy ra!", Trump viết trên Twitter khi bình luận về nhận định Triều Tiên có thể sở hữu tên lửa hạt nhân tầm xa, song chưa nêu cụ thể bằng cách nào ông bảo đảm được tuyên bố này.

Iran: Obama đã chấm dứt chính sách cô lập Iran kéo dài nhiều thập kỷ trong một nỗ lực nhằm kiềm chế chương trình hạt nhân nước này. Tuy nhiên, Trump có lẽ đang tìm cách đảo ngược tiến trình trên. Dù chưa tỏ rõ ý muốn hủy bỏ thỏa thuận hạt nhân Mỹ - Iran, ông đã áp đặt các biện pháp trừng phạt, đồng thời ra lời cảnh báo sau khi Iran bắn thử tên lửa đạn đạo hồi cuối tháng một.

Ông cũng đặt Iran vào danh sách 7 nước có công dân bị cấm nhập cảnh vào Mỹ. Chính quyền Trump, từ Bộ trưởng Quốc phòng, chiến lược gia trưởng của tổng thống, đến bản thân ông cũng đồng thuận coi Iran là một mối đe dọa lớn và hiện hữu.

"Chúng tôi sẽ phải đối diện những ngày khó khăn phía trước", Ngoại trưởng Iran Mohammad Javad Zarif nhận định khi đề cập đến mối quan hệ giữa Washington và Tehran.

Theo VNE