Cách truy vết dòng tiền số trên giao dịch blockchain

Blockchain thường được xem là “vùng đất ẩn danh” - người dùng chỉ cần tạo một địa chỉ ví và tự do mua bán mà không phải cung cấp thông tin cá nhân.

Thực tế, mỗi ví trên blockchain chỉ là một chuỗi ký tự ngẫu nhiên, không liên kết trực tiếp với danh tính ngoài đời. Chính đặc điểm trên khiến nhiều người lầm tưởng rằng giao dịch tiền mã hóa hoàn toàn vô danh.

Trên thực tế, mọi giao dịch trên blockchain đều được ghi lại công khai trên sổ cái phân tán. Mỗi lần chuyển tiền, dữ liệu về địa chỉ ví gửi, ví nhận, số lượng tiền và thời điểm giao dịch đều hiển thị rõ ràng trên mạng lưới.

Như vậy, chuỗi hành trình của một đồng tiền số đều để lại dấu vết trong hệ thống. Điểm mấu chốt là tuy biết được tiền đã chuyển đi đâu và khi nào, nhưng hệ thống blockchain không tiết lộ ai là người đứng sau mỗi địa chỉ ví đó.

Lần theo dấu vết giao dịch tiền số trên blockchain như thế nào?

Việc truy vết dòng tiền số thực chất là lần theo chuỗi các giao dịch được ghi nhận trên blockchain. Các chuyên gia phân tích sẽ sử dụng dữ liệu công khai từ sổ cái blockchain để theo dõi tiền di chuyển qua từng ví liên quan.

Nhờ các công cụ hỗ trợ, họ có thể dựng lên bản đồ dòng tiền, mô tả đồng tiền đã đi qua những ví nào, theo thứ tự thời gian ra sao. Quá trình này giúp khoanh vùng được nhóm ví đáng ngờ, phục vụ cho điều tra sâu hơn.

Đặc biệt, mỗi chuỗi giao dịch thường có điểm đầu và điểm cuối. Điểm đầu là nơi đồng tiền được đưa vào hệ thống, chẳng hạn khi người dùng nạp tiền từ tài khoản ngân hàng để mua tiền mã hóa. Điểm cuối là khi tiền mã hóa được rút khỏi hệ thống blockchain - thường là lúc người dùng bán tiền mã hóa để lấy tiền thật qua một sàn giao dịch tập trung.

Tại các sàn giao dịch tiền số tập trung, người dùng bắt buộc phải xác minh danh tính (KYC) khi mở tài khoản. Vì vậy, khi dòng tiền số chảy đến một sàn giao dịch có KYC, danh tính thực sự của người sở hữu tiền có thể được lật mở.

Cơ quan điều tra sẽ phối hợp với sàn giao dịch để xác định ai là chủ tài khoản đã nhận số tiền mã hóa đó và họ đã làm gì với số tiền này. Từ thông tin do sàn cung cấp, nhà chức trách có thể lần ra danh tính người thực hiện giao dịch trên blockchain tưởng như ẩn danh kia.

Nói cách khác, dù blockchain cho phép giao dịch mà không cần tên tuổi, dấu vết vẫn lộ diện khi tiền bước vào các hệ thống tài chính có liên kết với danh tính ngoài đời.

Trở ngại trong quá trình truy vết giao dịch blockchain

Truy vết giao dịch blockchain là công việc phức tạp và không phải lúc nào cũng thành công. Nhiều kẻ gian trong thế giới tiền số tìm cách che giấu dấu vết bằng những thủ đoạn tinh vi, gây khó khăn cho các nhà điều tra. Các trở ngại chính trong quá trình truy vết tiền số bao gồm:

Dịch vụ “trộn” tiền mã hóa: Tội phạm mạng có thể sử dụng các công cụ gọi là máy trộn (cryptocurrency mixer) để xóa dấu vết giao dịch. Công cụ này trộn lẫn tiền từ nhiều nguồn khác nhau rồi tạo ra hàng loạt giao dịch nhỏ, làm cho việc lần theo một dòng tiền cụ thể gần như không thể. Khi dòng tiền đã bị “trộn”, rất khó xác định tiền gốc đã đi về đâu nếu thiếu sự hỗ trợ đặc biệt.

Phân tán qua nhiều ví trung gian: Để đánh lạc hướng, kẻ xấu thường chuyển tiền qua rất nhiều ví trung gian và chia nhỏ thành nhiều giao dịch khác nhau. Chuỗi hành trình phức tạp với hàng chục bước chuyển như vậy khiến việc phân tích thủ công tốn rất nhiều thời gian và công sức. Tuy nhiên, cũng chính mỗi bước trung gian này có thể vô tình tạo thêm manh mối, nhất là nếu xuất hiện sai sót hoặc mẫu hình giao dịch bất thường trong quá trình chuyển tiền.

Thiếu hợp tác từ sàn giao dịch: Không ít sàn giao dịch tiền mã hóa ở nước ngoài không sẵn sàng hợp tác với cơ quan điều tra. Một số sàn không có đại diện pháp lý tại địa phương, và họ từ chối cung cấp dữ liệu người dùng cho bên thứ ba nếu không có yêu cầu chính thức từ cơ quan thực thi pháp luật. Sự chần chừ hoặc bất hợp tác từ phía sàn giao dịch làm chậm quá trình truy tìm danh tính thật sự đứng sau các ví tiền.

Trong những trường hợp tội phạm sử dụng kỹ thuật xóa dấu vết tinh vi, cơ quan chức năng buộc phải kết hợp thêm nhiều biện pháp nghiệp vụ truyền thống, chứ không chỉ dựa vào dữ liệu trên blockchain.

Ví dụ, điều tra viên có thể phải thu thập chứng cứ ngoài đời thực, theo dõi hoạt động của nghi phạm, hoặc phối hợp với lực lượng chức năng quốc tế để lần tìm tung tích thủ phạm.

Công nghệ truy vết hỗ trợ điều tra hiệu quả

Trước sự gia tăng của tội phạm tiền số, các giải pháp công nghệ truy vết dòng tiền mã hóa ngày càng tỏ ra hữu ích. Nhiều chuyên gia công nghệ tại Việt Nam đã phát triển công cụ phân tích blockchain chuyên sâu, cho phép lần theo hành trình của tiền số một cách tự động và chính xác hơn.

Khi phân tích một vụ việc, các chuyên gia thường tập trung vào dữ liệu tại điểm đầu và điểm cuối của dòng tiền mã hóa để mô hình hóa hành trình giao dịch.

Bằng cách này, họ có thể phác họa bức tranh tổng thể về đường đi của tiền và khoanh vùng được đối tượng nghi vấn. Sau khi hoàn thiện việc phân tích và vẽ ra bản đồ dòng tiền, nhóm truy vết sẽ chuyển kết quả cho cơ quan điều tra.

Từ đó, lực lượng chức năng kết hợp giữa dữ liệu công nghệ và các biện pháp điều tra truyền thống nhằm xác định danh tính cuối cùng của kẻ chủ mưu.

Công nghệ truy vết tiền mã hóa còn góp phần xây dựng môi trường giao dịch tài sản số minh bạch và an toàn hơn. Việc biết rằng mọi giao dịch đều có thể bị lần ra đến cùng sẽ phần nào răn đe những ai có ý định phạm pháp trên không gian mạng.

Cảnh báo rủi ro cho nhà đầu tư tiền số

Dù các công cụ và kỹ thuật truy vết ngày càng phát triển để bảo vệ người dùng, bản thân thị trường tiền mã hóa vẫn tiềm ẩn rất nhiều rủi ro. Các chuyên gia cảnh báo rằng mọi khoản đầu tư vào tiền mã hóa đều có độ rủi ro rất cao. Nếu không có hiểu biết chuyên sâu và kinh nghiệm, nhà đầu tư tốt nhất không nên tham gia một cách mù quáng bởi đầu tư tiền số chẳng khác gì một canh bạc may rủi.

Trong trường hợp vẫn muốn thử sức với loại tài sản này, mỗi người chỉ nên sử dụng khoản vốn nằm trong khả năng chấp nhận được và ưu tiên chọn các đồng tiền số uy tín, đã tồn tại lâu năm, có giá trị vốn hóa thị trường lớn.