Cần sớm trang bị "vaccine số" cho học sinh, sinh viên

Phụ huynh bất an

Những ngày qua, dư luận khá bất ngờ trước thông tin gia đình một sinh viên người Nghệ An đang theo học tại Hà Nội bị lừa mất gần 1,2 tỷ đồng bởi chiêu trò “bắt cóc online”. Trước đó, vào ngày 23/9, sau khi không liên hệ được với con gái là L.V.D.L (SN 2007, là sinh viên một trường đại học ở Hà Nội) trong nhiều giờ liền, gia đình đã báo cơ quan Công an để được hỗ trợ.

Sau khi vào cuộc xác minh, cơ quan Công an xác định, nạn nhân vẫn ở nhà trọ tại phường Đại Mỗ, không liên hệ, tiếp xúc với ai, và có dấu hiệu hoảng loạn do bị các đối tượng lừa đảo khống chế online, thao túng tâm lý trong suốt 4 ngày.

Tại cơ quan chức năng, L. trình bày rằng, bị một đối tượng giả mạo là shipper giao hàng và kiện hàng đó lại là hàng phi pháp. Sau đó, lợi dụng tâm lý lo sợ, hoảng loạn của L. các đối tượng lừa đảo đã dựng ra màn kịch hoàn hảo, buộc L. phải gọi điện về nhà nói dối bố mẹ cần gửi tiền vào tài khoản để chứng minh tài chính cho chương trình trao đổi sinh viên với nước ngoài. Sau khi nhận được gần 1,2 tỷ đồng từ gia đình, do bị các đối tượng lừa đảo đe doạ nên L. đã chuyển hết số tiền nói trên vào tài khoản của chúng.

Điều đáng nói, L.V.D.L, không phải là nạn nhân duy nhất. Thời gian qua, cơ quan chức năng thông tin về việc đã có nhiều học sinh, sinh viên từng rơi vào các bẫy lừa đảo tương tự.

Không chỉ dừng lại ở lừa đảo online, những mặt trái khác của mạng xã hội cũng đang khiến nhiều phụ huynh thực sự bất an. Nhất là việc học sinh, sinh viên tham gia các hội, nhóm tiêu cực trên mạng xã hội; Các vụ việc học sinh đánh bạn hoặc có hành vi thiếu chuẩn mực với giáo viên rồi quay clip tung lên mạng gây bức xúc dư luận; hay những biểu hiện vô cảm, thích “gây bão” bằng cách xúc phạm, miệt thị người khác trên không gian ảo…

Chị T.L.C. (trú tại phường Vinh Phú), hiện có 2 đứa con đang theo học THCS và THPT cho rằng: Việc các con tiếp xúc sớm với mạng xã hội, trong khi chưa được trang bị đầy đủ các kiến thức về xã hội thực sự là điều đáng ngại. Thế giới ảo nhiều cám dỗ, tôi không biết lúc nào con có thể trở thành nạn nhân của một trò lừa đảo hay bị ảnh hưởng bởi những hành vi xấu lan tràn như hiện nay".

Chị N.T.V (trú tại phường Trường Vinh), có con vừa bước vào đại học năm thứ nhất tại Hà Nội, sau khi nghe được câu chuyện nữ sinh viên bị "bắt cóc online", cũng đã rất lo lắng. Theo chị V: Việc các đối tượng lừa đảo nhắm đến các em học sinh, sinh viên, nhất là khi các em chưa có đủ tâm lý vững vàng để đương đầu với những chiếc bẫy tinh vi ấy là điều rất đáng báo động. Chị V. cũng mong rằng, cơ quan chức năng cần sớm có giải pháp trong việc đấu tranh với tội phạm lừa đảo, đồng thời, ngăn chặn các thông tin xấu, độc trên không gian mạng để con em mình thực sự có được một môi trường trong sạch phục vụ cho việc học tập và phát triển.

Sớm trang bị "vaccine số"

Trên thực tế, thời gian gần đây, các cơ quan chức năng đã thường xuyên tuyên truyền, thông tin về các dấu hiệu lừa đảo trên không gian mạng. Trong đó, các đối tượng lừa đảo đã giả danh lực lượng Công an, Viện Kiểm sát, Tòa án gọi điện đe dọa, thao túng tâm lý đối với trẻ em, học sinh, thông báo bị liên quan đến vụ án đang được điều tra. Từ đó, yêu cầu thông báo cho gia đình chuyển tiền chuộc người, thủ đoạn này được xem là “bắt cóc online”.

Trong quá trình thực hiện, các đối tượng sẽ thao túng tâm lý, yêu cầu nạn nhân giữ bí mật, không được kể với bất kỳ ai, ép buộc hoặc hướng dẫn nạn nhân rời khỏi nơi ở và thuê địa điểm (nhà nghỉ, khách sạn) để ở một mình. Sau đó, hướng dẫn cắt đứt liên lạc với người thân và chỉ liên lạc với các đối tượng (thay sim điện thoại, để điện thoại chế độ máy bay và sử dụng liên lạc với các đối tượng qua video call từ các ứng dụng khác). Ngoài ra, có trường hợp còn uy hiếp nạn nhân cung cấp những hình ảnh, clip nhạy cảm cho các đối tượng.

Sau khi đã lừa được nạn nhân, các đối tượng có thể nhắn tin, gọi điện trực tiếp cho gia đình thông báo về việc nạn nhân đang bị bắt cóc, đe dọa thủ tiêu hoặc đăng tải hình ảnh, clip nhạy cảm lên mạng... để yêu cầu chuyển tiền vào tài khoản của chúng.

Trước thực tế này, mới đây, thực hiện Công văn số 4642/BGDĐT-HSSV ngày 8/8/2025 của Bộ GD&ĐT về việc cảnh báo thủ đoạn tội phạm lợi dụng không gian mạng để dụ dỗ, lôi kéo học sinh, sinh viên, Sở GD&ĐT Nghệ An cũng đã có văn bản đề nghị UBND các phường, xã, các đơn vị trực thuộc cần tăng cường phối hợp với lực lượng Công an tại địa phương tổ chức tuyên truyền, phổ biến cho cán bộ, giáo viên, nhân viên, học sinh và gia đình học sinh biết về phương thức, thủ đoạn lừa đảo.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia, muốn bảo vệ thế hệ trẻ trước những rủi ro trên không gian mạng, không thể chỉ dựa vào sự kiểm soát của phụ huynh hay sự ngăn chặn từ cơ quan chức năng. Quan trọng hơn cả, học sinh, sinh viên cần được trang bị những kỹ năng thiết yếu như một dạng “vaccine số” để tự bảo vệ mình trước mọi tình huống.

Tiến sĩ Trần Hằng Ly - Khoa Tâm lý - Giáo dục, Trường Sư phạm, Trường Đại học Vinh cho rằng: Những sự việc đau lòng gần đây về học sinh, sinh viên không chỉ là lời cảnh tỉnh về mức độ nghiêm trọng của các vấn đề xã hội mà còn là dấu hiệu cho thấy có sự thiếu hụt trong giáo dục tâm lý, kỹ năng sống và kỹ năng ứng phó với những thử thách trong cuộc sống. Đây là một vấn đề rất quan trọng, được xã hội quan tâm và cần được thảo luận sâu rộng.

Tiến sĩ Trần Hằng Ly cũng cho rằng, đã đến lúc thực hiện các giải pháp đồng bộ trong việc bảo vệ giới trẻ trước những hiểm họa từ không gian mạng. Trong đó, cần tăng cường công tác giáo dục giá trị sống và kỹ năng sống, bằng việc lồng ghép giáo dục giá trị sống, lòng tự trọng, và kỹ năng giải quyết xung đột vào chương trình học. Tổ chức các lớp học về kỹ năng sống như quản lý cảm xúc, giao tiếp và làm việc nhóm.

“

Cần chú trọng công tác tư vấn tâm lý trong trường học. Xây dựng và triển khai các hoạt động tư vấn tâm lý trong trường học như chương trình phòng ngừa, phát hiện sớm các vấn đề tâm lý, tư vấn cá nhân, nhóm… một cách kịp thời, hiệu quả để hỗ trợ học sinh, sinh viên vượt qua căng thẳng, áp lực, các khó khăn tâm lý.

Tiến sĩ Trần Hằng Ly, Khoa Tâm lý - Giáo dục, Trường Sư phạm, Trường Đại học Vinh

Ngoài ra, cũng cần tăng cường bảo vệ an toàn trên không gian mạng. Giáo dục cho học sinh nhận diện các nguy cơ trên Internet, như lừa đảo và "bắt cóc online". Tổ chức các lớp học và chiến dịch tuyên truyền giúp học sinh bảo vệ bản thân khi sử dụng mạng.

Phối hợp chặt chẽ giữa gia đình và các tổ chức giáo dục, cung cấp kiến thức cho phụ huynh về cách hỗ trợ tâm lý và giáo dục con cái. Tăng cường sự kết nối giữa gia đình và nhà trường để giám sát và hỗ trợ sự phát triển của học sinh.

"Tất cả những giải pháp trên cần được thực hiện đồng bộ và phối hợp chặt chẽ giữa các trường học, gia đình, cộng đồng và các tổ chức xã hội để tạo nên một môi trường giáo dục lành mạnh, hỗ trợ và bảo vệ học sinh, sinh viên phát triển toàn diện", Tiến sĩ Trần Hằng Ly nhấn mạnh.