Chấn thương hệ niệu ở trẻ em và những điều cần biết

Chấn thương thận chiếm tỷ lệ 60- 90% các trường hợp thương tổn thận không do phẫu thuật, tỷ lệ còn lại là do vết thương thận.

Phần 1: Chấn thương thận

Nguyên nhân thường gặp nhất của chấn thương thận : Tai nạn giao thông, té từ trên cao. Chấn thương thận chiếm tỷ lệ 60- 90% các trường hợp thương tổn thận không do phẫu thuật, tỷ lệ còn lại là do vết thương thận.

Các dấu hiệu lâm sàng thường gặp nhầt gợi ý đến chấn thương thận?

Có dấu hiệu chấn thương vùng hông lưng (gãy xương sườn, máu tụ dưới da vùng hông lưng)

Tiểu máu đại thể
Tiểu máu vi thể và huyết áp tâm thu < 90="">

Bệnh nhân tiểu máu vi thể sau chấn thương thận có cần làm xét nghiệm hình ảnh để chẩn đoán về mặt niệu khoa không?

Không cần thiết. Bệnh nhân có tiểu máu vi thể và dấu hiệu sinh tồn ổn định không cần đánh giá thêm về mặt niệu khoa. Nếu tiểu máu vi thể kèm theo shock thì phải làm UIV hoặc CT scan bụng. Hiện nay tại nhiều trung tâm chấn thương, CT scan bụng đã thay thế vai trò của UIV vì có độ nhạy cao hơn trong chẩn đoán chấn thương thận đồng thời phát hiện được các thương tổn khác đi kèm trong ổ bụng.

Tuy nhiên nếu trẻ em <15 tuổi="" có="" tiểu="" máu="" vi="" thể="" sau="" chấn="" thương="" bụng="" thì="" phải="" làm="" xét="" nghiệm="" hình="" ảnh="" học.="" thận="" của="" trẻ="" em="" có="" nguy="" cơ="" dễ="" bị="" tổn="" thương="" sau="" các="" chấn="" thương="" kín="" vì="" thận="" được="" bảo="" vệ="" kém,="" dễ="" di="" động="" và="" to="" hơn="" thận="" của="" người="" lớn,="" ngoài="" ra="" có="" thể="" có="" các="" bất="" thường="" bẩm="" sinh="" đi="">

Mức độ tiểu máu có tương quan với mức độ nặng của chấn thương hay không?

Không.Thận bị đụng dập có thể tiểu máu đại thể trong khi thận bị đứt cuống có thể không có tiểu máu.

Kỹ thuật làm UIV ở bệnh nhân bị chấn thương thận?

Nếu bệnh nhân ổn định thì có thể làm UIV như các trường hợp khác. Nếu sinh hiệu của bệnh nhân không ổn định thì phải dùng thuốc cản quang với liều lượng gấp đôi. Chụp các phim 1 phút, 5 phút, 10 phút.

Mục tiêu của UIV trong chấn thương thận?

Ðể đánh giá mức độ chấn thương thận, từ đó có kế hoạch điều trị thích đáng. Ðồng thời biết được chức năng hoạt động của thận đối diện.

Thế nào là chấn thương thận nhẹ?

Chấn thương thận nhẹ chiếm 90% các trường hợp chấn thương thận. Các sang thương bao gồm đụng dập thận hoặc rách khu trú ở lớp vỏ của thận

Ðiều trị chấn thương thận nhẹ?

Nếu có tiểu máu đại thể thì phải nhập viện điều trị bảo tồn cho đến khi nước tiểu trong. Nếu tiểu máu vi thể và UIV bình thường thì có thể điều trị ngoại trú.

Thế nào là chấn thương thận nặng?

Chấn thương thận nặng có thễ chia làm hai loại: có tổn thương cuống và không có tổn thương cuống. Các tổng thương trong chấn thương thận nặng lan rộng đến nơi giáp ranh giữa vỏ và tủy thận. Nếu đài bể thận bị tổn thương thì có thể gây thoát nước tiểu ra ngoài.

Tổn thương cuống thận bao gồm rách hoặc nghẽn tắc mạch máu của thận.

Ðiều trị chấn thương thận nặng?

Ðiều trị còn nhiều bàn cãi. Tuỳ thuộc vào mức độc của các sang thương phát hiện được trên CT scan. Nếu bệnh nhân ổn định, có thể điều trị bảo tồn bằng cách truyền máu, truyền dịch, kháng sinh phổ rộng và nghỉ ngơi tại giường. Theo dõi sát sự ổn định của sinh hiệu và diễn tiến của chấn thương bằng cách chụp CT scan nhiều lần, so sánh các phim. Nếu lâm sàng không cải thiện và có dấu hiệu chảy máu diễn tiến thì có chỉ định mổ thám sát.

Nếu có hiện tượng thoát nước tiểu ra ngoài, có chỉ định can thiệp phẫu thuật hay không?

Hiện tượng thoát nước tiểu ra ngoài cho thấy đây là tổn thương thận nặng. Tuy nhiên nếu chỉ có sự thoát nước tiểu ra ngoài mà thôi thì không có chỉ định can thiệp ngoại khoa. Nếu có dấu hiệu nhiễm trùng hoặc nước tiểu vẫn tiếp tục thoát ra ngoài thì có chỉ định mổ thám sát và dẫn lưu.

Phải đánh giá được tình trạng của niệu quản vì cá tổn thương làm đứt khúc nối niệu quản - bể thận (cũng biểu hiện bằng sự thoát nước tiểu ra ngoài) cần phải được sửa chữa ngay.

Biểu hiện trên hình ảnh học của tình trạng huyết khối động mạch thận?

Trên UIV: không thấy hình ảnh thận

Trên CT scan: thận không bắt thuốc cản quang

Ðiều trị tổn thương cuống thận do chấn thương?

Tổn thương cuống thận cần được can thiệp phẫu thuật ngay lập tức. Nếu tổn thương ở hai bên thì phải tiến hành phẫu thuật tái lập tuần hoàn của cuống thận. Trường hợp tổn thương một bên và thận đối diện còn bình thường cách điều trị còn nhiều bàn cãi. Có thể mổ nối lại mạch máu hoặc điều trị bảo tồn. Nếu điều trị bảo tồn bệnh nhân phải được theo dõi huyết áp chặt chẽ. Khi có biểu hiện cao huyết áp do hẹp động mạch thận thì phải mổ cắt thận

Các vết thương thận do dao đâm có cần điều trị ngoại khoa không?

Ðiều trị vết thương thận do dao đâm tuỳ thuộc vào mức độ tổn thương của nhu mô thận và tình trạng tổn thương của các tạng khác trong ổ bụng. Các vết thương ở phía trước đường nách giữa thường xuyên thấu ổ bụng, có khả năng tổn thương các tạng trong ổ bụng nên cần mổ thám sát. Trong lúc mổ sẽ kiểm tra tình trạng thận.

Các vết thương ở phía sau đường nách giữa hiếm khi gây tổn thương các tạng trong ổ bụng. Nếu dịch rửa ổ bụng âm tính, không có dấu hiệu mất máu nặng và CT scan cho thấy tổn thương nông ở thận thì có thể điều trị bảo tồn.

Theo (Ths.Bs.Phạm Ngọc Thạch - BV Nhi Đồng 2) - N.T