Đất học Thanh Chương

(Baonghean) - Huyện Thanh Chương có bề dày về truyền thống lịch sử - văn hóa, là vùng quê hiếu học với nhiều bậc anh hùng, hào kiệt.

Đình Võ Liệt (xã Võ Liệt) được xem là
Đình Võ Liệt (xã Võ Liệt) được xem là "Văn Miếu" của Thanh Chương (Ảnh: Hồ Phương).

Ở Thanh Chương có đình Võ Liệt (xã Võ Liệt) nổi tiếng, nơi thờ Thành hoàng Phan Đà - một vị tướng của Lê Lợi, do ông Hoàng Chính Trực thiết kế và xây dựng. Năm 28 tuổi, Hoàng Chính Trực đỗ Cử nhân, đã xây một công trình giống như Văn Miếu ở quê hương nhằm đề cao sự học.

Hội Văn huyện Thanh Chương đã chấp nhận ý tưởng này và giao cho ông chủ công trong việc thực hiện vào năm 1859. Phía trước đình Võ Liệt có 2 dãy nhà bia với 6 tấm bia đá ghi lại tên tuổi, quê quán của 455 vị khoa bảng, đỗ từ Tú tài đến Cử nhân và Tiến sỹ của Tổng Võ Liệt từ triều Hậu Lê đến triều Nguyễn. Vì lẽ đó, đình Võ Liệt còn được xem là “Văn Miếu” của Thanh Chương.

Được biết, trong chế độ khoa cử thời phong kiến của Việt Nam, Nghệ An có 150 vị đỗ đại khoa, riêng Thanh Chương chiếm tới 25 vị.

Trong đó, xã Thổ Hào (nay là Thanh Giang) có 3 người đỗ tiến sỹ là Nguyễn Tiến Tài (đăng khoa năm 1664), Phạm Kinh Vỹ (đăng khoa năm 1724) và Nguyễn Lâm Thái (đăng khoa năm 1739). Ở xứ Phuống (Thanh Giang) hiện vẫn còn dấu tích bến Ba Nghè, là nơi 3 vị tiến sỹ kể trên xuống thuyền về làng hành lễ vinh quy bái tổ. Đặc biệt, dưới thời Lê Trung Hưng (1533-1789), có hai cha con là Nguyễn Phùng Thời và Nguyễn Bá Quýnh quê xã Hoa Lâm, tổng Xuân Lâm, huyện Nam Đường (nay là xã Ngọc Sơn- Thanh Chương) đều đỗ đại khoa.

Hiện hai cha con họ Nguyễn đang được nhân dân địa phương thờ tại đền Hai Hầu, là di tích lịch sử- văn hóa cấp quốc gia. Nhà nước và nhân dân Việt Nam luôn ghi nhận những đóng góp xuất sắc của thế hệ trí thức Tây học đã tận hiến cho khoa học ngay từ những ngày đầu lập nước, trở thành những chuyên gia đầu ngành, dẫu điều kiện lúc ấy vô cùng gian khổ và thiếu thốn. Thế hệ các nhà khoa học ấy có nhiều người sinh ra và lớn lên ở mảnh đất Thanh Chương, từng nếm “nhút mặn, chua cà”, chăn trâu dọc triền bãi và tắm mát nước sông Lam. Có thể kể ra tên tuổi các nhà khoa học được hậu thế lưu danh như: GS- Bác sỹ Hoàng Đình Cầu, GS Đặng Thai Mai, GS Tôn Quang Phiệt, GS Nguyễn Tài Cẩn, PGS Trần Đình Hượu...

Người Thanh Chương thường gọi đùa quê mình là “xứ nhút”, cách gọi này ít nhiều có hàm ý về sự vất vả, khó khăn và chứa đựng cả một niềm tự hào về quê hương. Mảnh đất gian khó ấy là nơi sinh cơ lập nghiệp và cư trú của những dòng họ nổi danh, có nhiều người khổ học thành tài, để lại tiếng thơm cho quê hương, xứ sở. Là họ Nguyễn Tài ở Thượng Thọ (Thanh Văn), họ Trần Sỹ ở xứ Phuống (Thanh Giang), họ Nguyễn Sỹ, Nguyễn Duy ở Kẻ Trằm (Thanh Lương), họ Tôn ở Võ Liệt... 

Dãy bia khắc tên tuổi những người đỗ đạt khoa cử được dựng trước đình Võ Liệt (Thanh Chương).
Dãy bia khắc tên tuổi những người đỗ đạt khoa cử được dựng trước đình Võ Liệt (Thanh Chương) (ảnh Công Kiên).

Không chỉ đình Võ Liệt hay bến Ba Nghè, “xứ nhút” còn có nhiều vùng đất và địa danh gắn liền với việc tôn vinh và khuyến khích sự học. Lâu nay, chính quyền và nhân dân xã Thanh An hàng năm vẫn duy trì việc tổ chức lễ Kỳ khoa tại đền Quán Thánh. Lễ Kỳ khoa được tiến hành vào ngày 15/5 Âm lịch, trước tiên là cầu quốc thái dân an, rồi cầu cho con em xã nhà đạt kết quả cao trong kỳ thi đại học đang cận kề phía trước.

Ở xã Thanh Hương, có một ngọn núi giống như hình chiếc bút đang viết vào trang sách là bầu trời, bà con quen gọi là núi Tháp Bút. Đặt tên cho ngọn núi này, người dân nơi đây gửi gắm khát vọng về sự thành công trên con đường khoa cử, mong muốn con em mình sẽ thành đạt trong học hành, lưu lại tiếng thơm cho hậu thế. Tháp Bút đã trở thành biểu tượng truyền thống hiếu học không chỉ riêng xã Thanh Hương, mà của toàn huyện Thanh Chương.

Truyền thống hiếu học của mảnh đất Thanh Chương là một dòng chảy không ngừng, thế hệ trẻ hôm nay luôn có ý thức tiếp bước ý chí của tiền nhân. Năm 2011, lớp 12A, Trường THPT Thanh Chương 1 đã lập kỳ tích khiến cả nước thán phục khi 100% học sinh (50 em) đều trúng tuyển đại học, có nhiều em đạt điểm cao. Năm 2014, lớp 12D, Trường THPT Thanh Chương 3 có 3 học sinh đỗ thủ khoa trong kỳ thi đại học, 3 học sinh này hoàn cảnh gia đình đều gặp khó khăn.

Năm 2015, toàn huyện có 48 em đạt điểm cao trong thi tuyển vào đại học theo tiêu chí trên 27 điểm với khối A và B, trên 26 điểm với khối A1, trên 25 điểm với khối A2 và trên 24 điểm với khối C. Hiện tại, Thanh Chương có 76 trường đạt chuẩn quốc gia, tỷ lệ học sinh giỏi các cấp và thi đỗ vào đại học luôn đứng tốp đầu toàn tỉnh.

Công Kiên

tin mới

Chân dung những anh hùng người Nghệ qua lời kể của cựu phóng viên chiến trường

Chân dung những anh hùng người Nghệ qua lời kể của cựu phóng viên chiến trường

(Baonghean.vn) - Là ''thư ký của thời đại’’, nhà báo Nguyễn Thế Viên từng có mặt trong nhiều trận đánh lịch sử. Nhớ về Điện Biên, nhớ về 56 ngày đêm không ngủ, những cái tên như Trần Can, Phan Tư hay Phan Đình Giót vẫn mãi là huyền thoại trong ký ức của cựu phóng viên chiến trường.

Bâng khuâng... làng nồi Trù Sơn

Bâng khuâng... làng nồi Trù Sơn

(Baonghean.vn) - Hội tụ đầy đủ tiềm năng, lợi thế để phát triển mô hình du lịch trải nghiệm, nhưng để nghề làm nồi đất Trù Sơn (Đô Lương) vươn xa thì còn cần rất nhiều yếu tố…

Lưu giữ điệu ru của người Thái cổ

Lưu giữ điệu ru của người Thái cổ

(Baonghean.vn) - Để lưu giữ những làn điệu ru con của dân tộc Thái, các thành viên CLB Bảo tồn bản sắc văn hóa Thái tại bản Hoa Tiến (xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu) đã thay nhau tìm hiểu, ghi chép lại các điệu hát ru, đồng thời tổ chức các lớp học để truyền dạy cho con cháu.

Điểm tựa của những người phụ nữ vùng biển

Điểm tựa của những người phụ nữ vùng biển

(Baonghean.vn) - Thấu hiểu nỗi đau của những người vợ mất chồng, của con mất cha nơi biển lớn, Hội Liên hiệp Phụ nữ các cấp tại vùng biển Quỳnh Lưu đã tích cực đồng hành với những người phụ nữ yếu thế, tổ chức nhiều hoạt động hỗ trợ, sẻ chia với những hoàn cảnh khó khăn.

Làng khoa bảng ở Nghệ An làm du lịch

Làng khoa bảng ở Nghệ An làm du lịch

(Baonghean.vn) - Hiếm có một vùng quê nào lại có nhiều người đỗ đạt thành danh và có nhiều di tích được xếp hạng như xã Quỳnh Đôi (Quỳnh Lưu). Nắm bắt lợi thế đó, gần đây địa phương này đã tiên phong phát triển du lịch, với những tour du lịch mang nhiều ý nghĩa.

Cùng Mường Chiêng Ngam vui hội Hang Bua

Cùng Mường Chiêng Ngam vui hội Hang Bua

(Baonghean.vn) - Lễ hội Hang Bua ở huyện Quỳ Châu là một sinh hoạt văn hóa tâm linh của cộng đồng người Thái phía Tây Bắc Nghệ An. Sinh hoạt văn hóa này cũng là không gian lưu giữ những nét truyền thống của cư dân bản địa vừa góp phần phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của người dân địa phương

Trai làng biển vác 'kiệu bay' trong màn chạy ói, chen nhau 'cướp' lộc tại Lễ hội Đền Cờn

Trai làng biển vác 'kiệu bay' trong màn chạy ói, chen nhau 'cướp' lộc tại Lễ hội Đền Cờn

(Baonghean.vn) - Lễ hội Đền Cờn năm 2024 có nhiều hoạt động, trò chơi dân gian, nhưng đặc sắc nhất là tục chạy ói với màn rước kiệu, tung kiệu bay trên biển. Tục chạy ói thường được tổ chức vào sáng ngày 21 tháng Giêng Âm lịch hàng năm, là nghi lễ quan trọng với ngư dân vùng biển.

Lễ hội đền Vạn - Cửa Rào: Tưởng nhớ công lao của Đốc tướng Đoàn Nhữ Hài và quân binh thời Trần

Lễ hội đền Vạn - Cửa Rào: Tưởng nhớ công lao của Đốc tướng Đoàn Nhữ Hài và quân binh thời Trần

(Baonghean.vn) - Nằm ở ngã ba sông, nơi hợp lưu của dòng Nậm Nơn và Nậm Mộ để hình thành nên dòng sông Cả kỳ vĩ bồi đắp cho vùng hạ du, đền Vạn - Cửa Rào được xem là ngôi đền linh thiêng nhất miền Tây xứ Nghệ. Sáng 1/3 (20 tháng Giêng), người dân muôn phương đã nô nức dự Lễ hội đền Vạn - Cửa Rào.

Sẵn sàng cho Lễ hội Hang Bua

Sẵn sàng cho Lễ hội Hang Bua

(Baonghean.vn) - Hang Bua là thắng cảnh tự nhiên nằm trong dãy núi đá vôi “Phà Én” thuộc xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu, cách thành phố Vinh 170km về phía Tây Bắc. Lễ hội Hang Bua là một trong những lễ hội lớn nhất của đồng bào các dân tộc của huyện nói riêng và vùng Tây Bắc Nghệ An nói chung.

Lưu mãi nét đẹp văn hoá Thổ ở làng Mo Mới

Lưu mãi nét đẹp văn hoá Thổ ở làng Mo Mới

(Baonghean.vn) - Gìn giữ và nuôi dưỡng tình yêu văn hóa truyền thống cho thế hệ trẻ là việc được các cấp ngành cùng đồng bào vùng Tây Bắc Nghệ An chú trọng. Ở làng Mo Mới, xã Nghĩa Xuân (Quỳ Hợp), bà con dân tộc Thổ tích cực sưu tầm, trao truyền những làn điệu dân ca, dân vũ cho thế hệ trẻ.

Người 'giữ lửa' nghề rèn truyền thống của người Mông

Người 'giữ lửa' nghề rèn truyền thống của người Mông

(Baonghean.vn) - Là thế hệ thứ 3 trong gia đình người Mông gắn bó với nghề rèn truyền thống, ông Và Tông Dê (Tương Dương) ngày ngày thổi lửa làm ra không biết bao nhiêu dụng cụ lao động cho bà con. Lò rèn không chỉ nuôi sống gia đình ông mà còn là nơi lưu giữ nghề truyền thống của đồng bào Mông.

Sắc Xuân trên trang phục phụ nữ dân tộc Mông

Sắc Xuân trên trang phục phụ nữ dân tộc Mông

(Baonghean.vn) - Mỗi dịp Tết đến, Xuân về, lên các bản làng vùng cao, đặc biệt là đến các bản có đồng bào Mông sinh sống, nhiều khách du lịch rất ấn tượng bởi sắc màu trên những bộ trang phục của người phụ nữ, dường như thấy được sắc Xuân trong đó...

Về miền Tây xứ Nghệ khám phá trang phục người Thái cổ

Về miền Tây xứ Nghệ khám phá trang phục người Thái cổ

(Baonghean.vn) - Tại bản Hoa Tiến (xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu), người dân nơi đây vẫn lưu giữ một bộ trang phục của người Thái cổ. Với những họa tiết, hoa văn được thêu một cách tỉ mỉ, kỳ công, bộ trang phục sau hơn 100 năm vẫn giữ được vẹn nguyên giá trị vốn có.

Chuyện 'giữ' cá mát ở Nặm Cướm

Chuyện 'giữ' cá mát ở Nặm Cướm

(Baonghean.vn) - Qua một thời gian dài khai thác tận diệt, nguồn cá mát dần cạn kiệt. Trước thực trạng đó, năm 2023, chính quyền xã Diên Lãm (Quỳ Châu) đã ban hành đề án “Bảo tồn và phát triển nguồn lợi cá mát Nặm Cướm”…

Ngõ phố thắm tình dân

Ngõ phố thắm tình dân

(Baonghean.vn) - Các ngõ phố được trang hoàng sạch, đẹp để đón Tết nguyên đán Giáp Thìn 2024. Rất nhiều công trình, phần việc in dấu tình đoàn kết của các hộ dân. Điều đó càng tô thắm thêm tình dân trên mỗi ngõ phố ở thành Vinh. 

'Tôi tự hào là một người Nghệ'

'Tôi tự hào là một người Nghệ'

(Baonghean.vn) - Mắc chứng teo cơ tủy sống từ nhỏ, chị Nguyễn Thị Vân (SN 1986), quê Nghi Lộc, được biết đến là một nhân vật có tầm ảnh hưởng tới xã hội, nhất là trong cộng đồng người khuyết tật. Trò chuyện với phóng viên Báo Nghệ An, chị tự hào nhận mình có những “cá tính” đặc trưng rất Nghệ.

Hoa 'tớ dày' xao xuyến miền rẻo cao Kỳ Sơn

Hoa 'tớ dày' xao xuyến miền rẻo cao Kỳ Sơn

(Baonghean.vn) - "Tớ dày" là cách gọi của đồng bào Mông về loài hoa anh đào. Những ngày này các bản làng ở xã Mường Típ, huyện rẻo cao Kỳ Sơn rực sắc "tớ dày". Bất cứ ai cũng trở nên bồi hồi xao xuyến trước loài hoa tuyệt đẹp này.