Đình Võ Liệt –Văn miếu huyện Thanh Chương

(Baonghean) - Về Thanh Chương theo quốc lộ 46 nối đường Hồ Chí Minh, qua cầu Rộ, rẽ phải 500 mét sẽ thấy Đình Võ Liệt nổi bật trên gò đất cao trên cánh đồng Rè. Vị trí gần như trung tâm với các gò cao dân cư của xã Võ Liệt.
 
Trước kia, đình gọi là Văn Quán, Quán Thánh Hàng Tổng, diện tích gần một mẫu Trung bộ.

 Toàn cảnh Đình Võ Liêt- Văn miếu huyện.

Cách đây 24 năm (năm 1986), đình vinh dự được người con rể của quê hương - Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Phó Thủ tướng Chính phủ cùng cán bộ tỉnh và huyện về thăm (phu nhân là Giáo sư Đặng Thị Hà, con gái Nhà văn-Nhà Văn hoá Đặng thai Mai). Khi tham quan, đọc văn bia của di tích, Đại tưởng rất vui nói: “Đây là Văn miếu của huyện”. Hai năm sau, năm 1988 đình Võ Liệt được Bộ Văn hoá-Thông tin công nhận là Di tích lịch sử văn hóa cấp Quốc gia.
 
Ngày 26-1-2007, trong thư gửi Đảng bộ và nhân dân xã Võ Liệt, Đại tướng Võ Nguyên Giáp viết: “Ở một xã, một huyện ít nơi có di tích lịch sử như ở đây. Tôi đã nói: Đây là văn miếu huyện rất đáng tự hào ở quê ta, các thế hệ con, cháu phải tiếp tục phát huy truyền thống hiếu học đó của ông cha ta”.

 Một trong 2 dãy bia ghi danh người đỗ đạt.

Vì sao hai lần Đại tướng khẳng định đình Võ Liệt là “Văn miếu huyện”. Chúng ta cùng tìm hiểu sự ra đời của di tích văn hoá “độc nhất, vô nhị” ở Nghệ An. Theo gia phả của Họ Hoàng ghi: "Ông Hoàng Chính Trực, hiệu là Cổ Duy, sinh năm Canh Dần, niên hiệu Minh Mệnh thứ 11 (1830). Cha ông làm quan ở huyện Hậu Lộc, tỉnh Thanh Hóa. Từ nhỏ và lúc đi học ông được cha dẫn ra Thăng long đến nhiều danh lam thăng cảnh, trong đó có Văn Miếu Quốc Tử Giám.  Năm 28 tuổi ông Trực đậu Cử nhân và có ý tưởng xây một công trình theo kiểu như Văn miếu tại quê hương để đề cao sự học. Hội Văn huyện Thanh Chương chấp thuận ý định của ông và giao ông thiết kế, đốc công. Gia phả Họ Hoàng ghi: "Văn chỉ trùng diêm ở Võ Liệt theo quy thức kiến trúc thời Lý Thánh Tông ở Hà Nội”. Như vây, cách đây 151năm, năm 1859 Đình Võ Liệt được xây dựng tại xã Võ Liệt.
 
Từ ngoài vào, cổng đình có hai trụ cao, tả hữu là hai cổng phụ. Phía trước 2 bên sân đình xây dựng hai dãy nhà bia gồm 6 tấm đá lớn ghi lại họ, tên, địa chỉ của 455 vị đỗ đạt từ tú tài, cử nhân, tiến sĩ... của tổng Võ Liệt từ thời Lê đến triều Nguyễn. Đình kiến trúc kiểu chữ “khẩu”, qua sân đình là 4 dãy nhà liên thông và 54 cột nối nhau thẳng hàng ngang, dọc và khép kín  bằng ván lim trong khung đố. Dãy nhà phiá trước năm gian chính hai gian phụ cao 5 mét nối liền với hai dãy nhà tả hữu, mỗi nhà ba gian, bốn cột cao 4,3m, giũa là sân trời, nối tiếp toà nhà trùng diêm phiá sau gồm năm gian chính, hai gian phụ, cao 7m.

 Sân trời của đình.

Từ ngày có đình (Văn miếu huyện) trở thành nơi tế lễ và hội họp của Hội Văn Thanh Chương vào tháng 8 âm lịch. Các sĩ phu yêu nước như Phan Bội Châu, Đặng Nguyên Cẩn, Nguyễn Sinh Sắc, Hồ Sĩ Tạo từng đến đình đàm đạo. Trước khi lên đường ứng thí mấy tháng, các sĩ tử thường tập trung về đình ôn luyện văn bài và thường đem lại kết quả cao.
 
Khi Đảng ta ra đời năm 1930, ngày 1-6 cùng năm, đông đảo dân Tổng Võ Liệt cùng các Tổng Bích Hào, Xuân Lâm, Đại Đồng thường tập trung về đinh kéo lên huyện đường đấu tranh, yêu sách. Đặc biệt, ngày 1-9-1930. cuộc biểu tình thu hút hàng vạn nông dân tham gia tại huyện đường giành thắng lợi, đập tan bộ máy của chính quyền phong kiến thực dân. Mốc mở đầu đánh dấu sự ra đời của chính quyền Xô Viết ở Nghệ Tĩnh 1-9 trở thành ngày truyền thống của Thanh Chương và năm nay huyện tưng bừng tổ chức kỷ niệm 80 năm.

 Đình kiến trúc dãy nhà sau theo kiểu chồng diêm nhìn từ phía Nam.

10 năm sau, năm 1940 đinh chứng kiến chi bộ Đảng Cộng sản Võ Liệt tổ chức lại. Võ Liệt còn là nơi làm việc một thời gian của chính quyền Việt minh huyện sau Cách mạng Tháng Tám thành công. Năm 1947, Đảng bộ liên khu IV mở đại hội tại Văn miếu với sự có mặt của Đại tướng Nguyễn Chí Thanh, Thiếu tướng Nguyễn Sơn, nhà cách mạng Hồ Tùng Mậu. Từ ngày văn hoá tâm linh được quan tâm, đình là nơi diễn ra hội làng.
 
Trải qua biến thiên của thời gian và lịch sử, đươc nhà nước quan tâm đầu tư gần chục tỷ đồng tôn tao, nâng cấp, “Văn miếu huyện”- đình Võ Liệt hoàn thành trong dịp kỷ niệm 80 năm truyền thống Thanh Chương. Cách thành phố Vinh 50 km, Võ Liệt  bây giờ đã nâng tầm trở thành địa chỉ văn hoá, du lịch của du khách gần xa.

Phan Nguyễn

tin mới

Trai làng biển vác 'kiệu bay' trong màn chạy ói, chen nhau 'cướp' lộc tại Lễ hội Đền Cờn

Trai làng biển vác 'kiệu bay' trong màn chạy ói, chen nhau 'cướp' lộc tại Lễ hội Đền Cờn

(Baonghean.vn) - Lễ hội Đền Cờn năm 2024 có nhiều hoạt động, trò chơi dân gian, nhưng đặc sắc nhất là tục chạy ói với màn rước kiệu, tung kiệu bay trên biển. Tục chạy ói thường được tổ chức vào sáng ngày 21 tháng Giêng Âm lịch hàng năm, là nghi lễ quan trọng với ngư dân vùng biển.

Lễ hội đền Vạn - Cửa Rào: Tưởng nhớ công lao của Đốc tướng Đoàn Nhữ Hài và quân binh thời Trần

Lễ hội đền Vạn - Cửa Rào: Tưởng nhớ công lao của Đốc tướng Đoàn Nhữ Hài và quân binh thời Trần

(Baonghean.vn) - Nằm ở ngã ba sông, nơi hợp lưu của dòng Nậm Nơn và Nậm Mộ để hình thành nên dòng sông Cả kỳ vĩ bồi đắp cho vùng hạ du, đền Vạn - Cửa Rào được xem là ngôi đền linh thiêng nhất miền Tây xứ Nghệ. Sáng 1/3 (20 tháng Giêng), người dân muôn phương đã nô nức dự Lễ hội đền Vạn - Cửa Rào.

Sẵn sàng cho Lễ hội Hang Bua

Sẵn sàng cho Lễ hội Hang Bua

(Baonghean.vn) - Hang Bua là thắng cảnh tự nhiên nằm trong dãy núi đá vôi “Phà Én” thuộc xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu, cách thành phố Vinh 170km về phía Tây Bắc. Lễ hội Hang Bua là một trong những lễ hội lớn nhất của đồng bào các dân tộc của huyện nói riêng và vùng Tây Bắc Nghệ An nói chung.

Lưu mãi nét đẹp văn hoá Thổ ở làng Mo Mới

Lưu mãi nét đẹp văn hoá Thổ ở làng Mo Mới

(Baonghean.vn) - Gìn giữ và nuôi dưỡng tình yêu văn hóa truyền thống cho thế hệ trẻ là việc được các cấp ngành cùng đồng bào vùng Tây Bắc Nghệ An chú trọng. Ở làng Mo Mới, xã Nghĩa Xuân (Quỳ Hợp), bà con dân tộc Thổ tích cực sưu tầm, trao truyền những làn điệu dân ca, dân vũ cho thế hệ trẻ.

Người 'giữ lửa' nghề rèn truyền thống của người Mông

Người 'giữ lửa' nghề rèn truyền thống của người Mông

(Baonghean.vn) - Là thế hệ thứ 3 trong gia đình người Mông gắn bó với nghề rèn truyền thống, ông Và Tông Dê (Tương Dương) ngày ngày thổi lửa làm ra không biết bao nhiêu dụng cụ lao động cho bà con. Lò rèn không chỉ nuôi sống gia đình ông mà còn là nơi lưu giữ nghề truyền thống của đồng bào Mông.

Sắc Xuân trên trang phục phụ nữ dân tộc Mông

Sắc Xuân trên trang phục phụ nữ dân tộc Mông

(Baonghean.vn) - Mỗi dịp Tết đến, Xuân về, lên các bản làng vùng cao, đặc biệt là đến các bản có đồng bào Mông sinh sống, nhiều khách du lịch rất ấn tượng bởi sắc màu trên những bộ trang phục của người phụ nữ, dường như thấy được sắc Xuân trong đó...

Về miền Tây xứ Nghệ khám phá trang phục người Thái cổ

Về miền Tây xứ Nghệ khám phá trang phục người Thái cổ

(Baonghean.vn) - Tại bản Hoa Tiến (xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu), người dân nơi đây vẫn lưu giữ một bộ trang phục của người Thái cổ. Với những họa tiết, hoa văn được thêu một cách tỉ mỉ, kỳ công, bộ trang phục sau hơn 100 năm vẫn giữ được vẹn nguyên giá trị vốn có.

Chuyện 'giữ' cá mát ở Nặm Cướm

Chuyện 'giữ' cá mát ở Nặm Cướm

(Baonghean.vn) - Qua một thời gian dài khai thác tận diệt, nguồn cá mát dần cạn kiệt. Trước thực trạng đó, năm 2023, chính quyền xã Diên Lãm (Quỳ Châu) đã ban hành đề án “Bảo tồn và phát triển nguồn lợi cá mát Nặm Cướm”…

Ngõ phố thắm tình dân

Ngõ phố thắm tình dân

(Baonghean.vn) - Các ngõ phố được trang hoàng sạch, đẹp để đón Tết nguyên đán Giáp Thìn 2024. Rất nhiều công trình, phần việc in dấu tình đoàn kết của các hộ dân. Điều đó càng tô thắm thêm tình dân trên mỗi ngõ phố ở thành Vinh. 

'Tôi tự hào là một người Nghệ'

'Tôi tự hào là một người Nghệ'

(Baonghean.vn) - Mắc chứng teo cơ tủy sống từ nhỏ, chị Nguyễn Thị Vân (SN 1986), quê Nghi Lộc, được biết đến là một nhân vật có tầm ảnh hưởng tới xã hội, nhất là trong cộng đồng người khuyết tật. Trò chuyện với phóng viên Báo Nghệ An, chị tự hào nhận mình có những “cá tính” đặc trưng rất Nghệ.

Hoa 'tớ dày' xao xuyến miền rẻo cao Kỳ Sơn

Hoa 'tớ dày' xao xuyến miền rẻo cao Kỳ Sơn

(Baonghean.vn) - "Tớ dày" là cách gọi của đồng bào Mông về loài hoa anh đào. Những ngày này các bản làng ở xã Mường Típ, huyện rẻo cao Kỳ Sơn rực sắc "tớ dày". Bất cứ ai cũng trở nên bồi hồi xao xuyến trước loài hoa tuyệt đẹp này.

Tỉ mẩn nghề đan lưới lồng ở Nghi Long

Tỉ mẩn nghề đan lưới lồng ở Nghi Long

(Baonghean.vn) - Gắn bó với nghề đan lưới lồng bè, những người làm nghề ở Trung Sơn (xã Nghi Long, huyện Nghi Lộc) luôn trăn trở nâng cao tay nghề. Mỗi đường đan, nút thắt là cả sự tỉ mẩn gửi vào đó sự bền chắc của sản phẩm, giúp người nuôi trồng thuỷ sản thêm bội thu…

Thăm phòng trưng bày 'Pỉ Noọng' của bà mế người Thái

Thăm phòng trưng bày 'Pỉ Noọng' của bà mế người Thái

(Baonghean.vn) - Tại bản Hoa Tiến, xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu có một phòng trưng bày rất đặc biệt mang tên Pỉ Noọng. Đây là không gian trưng bày vật dụng truyền thống của các dân tộc thiểu số như Thái, Mông, Dao, Tày… do bà Sầm Thị Bích dày công sưu tầm từ những năm 1990 cho đến nay.

Du lịch

Khát vọng phát triển du lịch miền Tây

(Baonghean.vn) - Miền Tây Nghệ An tiếp tục được quan tâm định hướng phát triển du lịch với các chương trình, dự án nhằm mang lại thu nhập và nâng cao mức sống cho người dân theo tinh thần Nghị quyết số 39 của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển tỉnh đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Xem người Mông Nghệ An làm bánh đặc sản 'lua dúa'

Xem người Mông Nghệ An làm bánh đặc sản 'lua dúa'

(Baonghean.vn) - Ngày Tết càng đến gần cũng là dịp người Mông ở Nghệ An bắt đầu vào mùa làm bánh "lua dúa". Những chiếc bánh dẻo của cộng đồng này chủ yếu dùng để ăn trong gia đình và cũng là vật phẩm không thể thiếu trong lễ cúng của một số dòng họ.