Khảo cổ học dưới nước được đào tạo... trên cạn

Là đất nước có bờ biển dài, với trữ lượng di sản dưới lòng nước rất lớn. Tuy nhiên, Việt Nam lại chưa có ngành khảo cổ học dưới nước. Trong khi, cả thế giới và khu vực đang ồ ạt hướng ra biển thì ở ta, việc khai quật, khảo cổ học dưới nước mới chỉ dừng ở việc giải quyết theo từng vụ việc nhỏ lẻ.

Tháng 7 vừa qua, dù ngành khảo cổ đã khai quật thành công con tàu cổ dưới nước tại Bình Châu (Quảng Ngãi) nhưng trong 1 năm (kể từ khi phát hiện đến khi khai quật) cũng đã để thất thoát rất nhiều cổ vật. Giật mình nhìn lại, vì chưa có đội ngũ khảo cổ học dưới nước nên khi có vụ việc, chúng ta chỉ giải quyết theo tình thế.

Trước thực trạng này, những người quan tâm không khỏi băn khoăn lực lượng khảo cổ học dưới nước ở Việt Nam bao giờ mới có? Báo NNVN đã có cuộc trao đổi với TS Nguyễn Đình Chiến, Phó Giám đốc Bảo tàng Lịch sử Quốc gia, về vấn đề này.

TS Nguyễn Đình Chiến

Là một quốc gia có vùng bờ biển dài, chiếm vị trí quan trọng trên con đường giao thương của nền văn minh châu Á, ông đánh giá thế nào về tiềm năng các di sản dưới nước ở ta?

Tiềm năng các di chỉ khảo cổ học dưới nước ở Việt Nam rất lớn. Có thể thống kê ra bao nhiêu dấu tích, qua nghiên cứu những tàng thư ở Hà Lan, Pháp… nhưng việc xác định cụ thể không phải dễ. Có một số tổ chức nước ngoài đến Việt Nam giúp xây dựng bản đồ khảo cổ học dưới nước, nhưng chúng tôi không đồng ý. Bởi khu vực biển Việt Nam dài, nhưng có một số phạm vi thuộc quân sự, không vào được. Hơn nữa, nếu tìm ra, việc trông giữ rất tốn phí. Nếu không nhìn thấu đáo sẽ có thiệt hại không lường được. Ví dụ, như con tàu ở tọa độ X3, Bà Rịa - Vũng Tàu tốn gần 1 tỷ tiền trông giữ, nhưng khi khai quật thì hiện vật không còn, do con tàu đó đã bị ngư dân phá. Khi phát hiện ra thì phải khai quật, mà khai quật rất tốn phí. Con tàu ở Cà Mau do tôi chỉ đạo khai quật kinh phí 1 triệu USD. Trong khi đó, con tàu ở Cù Lao Chàm, liên doanh với nước ngoài, họ bỏ ra 6 triệu USD. Chi phí rất tốn kém.

Từ trước đến nay, những phát hiện khảo cổ học dưới nước ở ta đều là ngẫu nhiên từ những phát hiện của ngư dân. Vì phát hiện rồi nên bắt buộc phải xử lý.

Nhưng cho đến nay, chúng ta vẫn chưa có ngành khảo cổ dưới nước. Theo ông điều này có đáng tiếc?

Đến nay, Việt Nam chưa hình thành ngành khảo cổ học dưới nước là quá muộn. Gần 20 năm qua, nhiều cuộc khảo cổ học dưới nước tập trung chỉ đạo là do Bảo tàng Lịch sử Quốc gia thực hiện. Chúng tôi là những người được phân công là trưởng ban khai quật thì đều là những người được đào tạo khảo cổ học trên cạn.

Những năm gần đây có một số lớp tập huấn do về khảo cổ học dưới nước, như lớp của Bảo tàng Lịch sử Quốc gia với Viện nghiên cứu Di sản văn hóa biển Hàn Quốc. Nhưng họ cũng chỉ đào tạo cho ta một số cán bộ mang tính chất tham quan, nghiên cứu. Còn nếu tổ chức một lớp kéo dài 15 - 20 ngày để lặn thì chưa giải quyết được việc gì. Nếu muốn hình thành ban khai quật khảo cổ học dưới nước thì cần có đầu tư, từ chủ trương đến cơ sở, rất tốn kém về trang thiết bị, tầu thuyền, thiết bị lặn, chuyên gia, những người được đào tạo lặn…

Về lâu dài, theo ông, nên có hướng đào tạo cho ngành này không?

Ở Việt Nam, khảo cổ học dưới nước còn hạn chế do chưa có tổ chức riêng, chưa được đầu tư, chưa có đội ngũ, đào tạo chuyên gia. Chúng tôi là chuyên gia bất đắc dĩ, chỉ am hiểu lĩnh vực cổ vật, khi thợ lặn đưa lên thì chúng tôi sẽ phát biểu, xác định hiện vật là loại hình gì, thời nào, niên đại ra sao. Việc đào tạo chuyên gia, xây dựng cơ sở, trang thiết bị tàu thuyền, lặn… cần có chính sách dài hơi. Ở các nước láng giềng như Trung Quốc, trung tâm khảo cổ học dưới nước đặt ở Quảng Đông, nhưng trực thuộc Bảo tàng Lịch sử Quốc gia ở Bắc kinh. Hay như Hàn Quốc, họ xây dựng Viện Nghiên cứu di sản biển quốc gia…

Xin cám ơn ông!

"Hy vọng, sẽ có một lớp được đào tạo bài bản về khảo cổ học dưới nước để đội ngũ này giữ được di sản như con tàu ở Bình Châu. Những con tàu khác của chúng ta phải đem bán đấu giá. Bởi chúng ta vay tiền để khai quật khảo cổ, xong thì phải bán để trả lại. Nhưng công ước quốc tế không khuyến khích cái đó. Một là bảo tồn tại chỗ, hai là tìm hình thức phù hợp, bởi đó là di sản của quốc gia", TS Nguyễn Đình Chiến.

Theo NNVN - NM

tin mới

Chuyện về nhạc sĩ của 'Vinh, thành phố bình minh'

Chuyện về nhạc sĩ của 'Vinh, thành phố bình minh'

(Baonghean.vn) - Trong ngôi nhà nhỏ với ban công rực nắng, nhạc sĩ Lê Hàm đón tôi bằng nụ cười trìu mến. Ông nói rằng, cả đời ông gắn bó với thành Vinh, nên cuối đời được ở đây, trong ngôi nhà nhỏ chỉ cách phố xá nhộn nhịp ngoài kia mấy bước chân, đã đủ để ông mãn nguyện rồi.

Vinh – thành phố của những giao thoa

Vinh - Nơi hội tụ của những giao thoa

(Baonghean.vn) - Không quá ồn ào, náo nhiệt, không quá vắng vẻ, trầm mặc, thành phố Vinh khiến nhiều người lưu luyến bởi sự cân bằng của những sắc thái. Sự cân bằng, vừa đủ đó chính là kết quả của những giao thoa đặc biệt mà chỉ ở Vinh mới có.

Ngô Thì Nhậm

Thời đại Quang Trung và sự khơi nguồn một giai đoạn sáng tác của Ngô Thì Nhậm

(Baonghean.vn) - Sự xuất hiện của người anh hùng ấp Tây Sơn đã đáp ứng được những khát khao, chờ đợi của Ngô Thì Nhậm. Có thể nói, Quang Trung đã mở ra những cơ hội để tài năng của Ngô Thì Nhậm được thi thố, và Ngô Thì Nhậm đã biết dựa vào thời cuộc để khẳng định năng lực của mình.

Trung thu ấm áp, ý nghĩa với trẻ em vùng biên giới

Trung thu ấm áp, ý nghĩa với trẻ em vùng biên giới

(Baonghean.vn) - Gần 500 thiếu nhi xã biên giới Môn Sơn  (Con Cuông) và các cháu được Bộ đội Biên phòng nhận đỡ đầu đã được đón Tết Trung thu 2023 ấm áp, ý nghĩa. Hoạt động này đã cổ vũ, động viên các em học sinh nghèo nơi biên cương nỗ lực vượt khó, vươn lên trong học tập. 

GS Nguyễn Xiển

Giáo sư Nguyễn Xiển - một người Vinh lỗi lạc

(Baonghean.vn) - Giáo sư Nguyễn Xiển (1907 – 1997) là “một trí thức yêu nước, yêu dân chủ và tiến bộ” như ông từng xác nhận. Ông đến với Cách mạng như một lẽ tự nhiên của một người yêu nước và vì kính trọng, tin tưởng Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Thành cổ Vinh trong trái tim cư dân đô thị

Thành cổ Vinh trong trái tim cư dân đô thị

(Baonghean.vn) - Khi được hỏi về một biểu tượng của thành Vinh, rất nhiều người có cùng câu trả lời: Thành cổ. Trải qua bao thiên biến của thời gian, những đổi thay của thời cuộc, Thành cổ vẫn giữ được vẻ đẹp cổ kính, trầm mặc giữa trái tim thành phố, trong trái tim của tất cả cư dân đô thị Vinh.

 Hiệu quả xây dựng làng, tổ dân phố văn hóa ở Nghi Lộc

Hiệu quả xây dựng làng, tổ dân phố văn hóa ở Nghi Lộc

(Baonghean.vn) -Thời gian qua, các địa phương trên địa bàn huyện Nghi Lộc đã chú trọng triển khai nhiều hoạt động thiết thực nhằm nâng cao cả về chất và lượng của phong trào phát triển văn hóa ở cơ sở; đặc biệt trong xây dựng làng văn hóa, tổ dân phố văn hóa.

Một tình yêu dành cho thành Vinh

Một tình yêu dành cho thành Vinh

(Baonghean) - Tôi yêu thành Vinh bằng một tình yêu thầm lặng mà dai dẳng. Đến nỗi, khi chồng tôi - người xứ khác - ngày đầu đặt chân xuống ga tàu đã thốt lên: “Thành Vinh có vậy thôi sao mà ngày nào em cũng nhắc!”...

Già hóa dân số

Nhiều thách thức với già hóa dân số

(Baonghean.vn) - Già hóa dân số tác động sâu sắc tới mọi khía cạnh của cá nhân, cộng đồng, quốc gia. Điều này đòi hỏi hoạt động an sinh xã hội và chăm sóc sức khỏe cho người cao tuổi cần được thực hiện toàn diện.

Thiếu nhi vùng cao Nghệ An vui đêm hội Trung thu

Thiếu nhi vùng cao Nghệ An vui đêm hội Trung thu

(Baonghean.vn) - Dù thời tiết có mưa nhưng Tết Trung thu ở Kỳ Sơn, Quế Phong vẫn diễn ra vô cùng ấm áp, tràn đầy niềm vui. Những chiếc đèn ông sao lấp lánh, cỗ hoa quả, màn múa lân đặc sắc… đã mang đến niềm vui vô bờ bến đối với những đứa trẻ vốn gặp nhiều thiếu thốn trong cuộc sống.

Trung thu ấm áp của thiếu nhi Nghệ An

Trung thu ấm áp của thiếu nhi Nghệ An

(Baonghean.vn) - Những Trung thu rộn ràng, ấm áp đã được tổ chức hướng về những em nhỏ có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn trên địa bàn tỉnh. Để giữa bộn bề cuộc sống, các em nhỏ vẫn có những khoảng trời trong trẻo, hồn nhiên và ấm áp theo cách riêng của mình...