Khó khăn phòng, chống suy dinh dưỡng cho trẻ dưới 5 tuổi ở miền núi

Nhiều kết quả tích cực

Nam Thanh là xã thuộc vùng bán sơn địa nằm ở phía Bắc huyện Nam Đàn. Xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao năm 2022 và nông thôn mới kiểu mẫu về giáo dục năm 2023. Một trong những điểm sáng ở xã Nam Thanh đó là thực hiện tốt chương trình phòng chống suy dinh dưỡng cho trẻ dưới 5 tuổi.

Ông Trần Đăng Khoa – Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Nam Thanh cho biết: Xã đã đưa chỉ tiêu về phòng chống suy dinh dưỡng trẻ em dưới 5 tuổi vào hệ thống chỉ tiêu phát triển kinh tế, xã hội địa phương. Từ chỉ tiêu này, hàng năm xã đã xây dựng kế hoạch hành động cụ thể, với nhiều hoạt động như thực hiện cân trẻ theo dõi tăng trưởng và xác định nhóm đối tượng ưu tiên cần được can thiệp; uống Vitamin A cho trẻ dưới 5 tuổi; uống thuốc tẩy giun cho trẻ 24 tháng đến 60 tháng tuổi; hỗ trợ phụ nữ có thai, bà mẹ cho con bú và trẻ em dưới 24 tháng tuổi khó khăn; tuyên truyền nuôi con bằng sữa mẹ; hướng dẫn xây dựng thực đơn dinh dưỡng phù hợp từng đối tượng...

Với nhiều hoạt động tích cực đã triển khai, tỷ lệ trẻ dưới 5 tuổi suy dinh dưỡng ở xã Nam Thanh giảm theo từng năm. Cụ thể, năm 2021, tỷ lệ suy dinh dưỡng thể nhẹ cân là 9,6% và tỷ lệ suy dinh dưỡng thể thấp còi là 19,2%. Đến ngày 30/9/2024, tỷ lệ trẻ suy dinh dưỡng thể nhẹ cân là 8,9% và tỷ lệ suy dinh dưỡng thể thấp còi là 18%... Với những kết quả tích cực này, xã Nam Thanh đã được Đoàn công tác liên ngành Trung ương do Thứ trưởng Bộ Y tế dẫn đầu đánh giá cao khi đến kiểm tra vào tháng 10/2024.

Được biết, không riêng gì ở xã Nam Thanh, những năm gần đây, công tác phòng chống suy dinh dưỡng cho trẻ dưới 5 tuổi ở Nghệ An ngày càng được các cấp, ngành quan tâm, chú trọng thực hiện. Các mục tiêu, chỉ tiêu về phòng chống suy dinh dưỡng đã được đưa vào văn kiện Đại hội Đảng các cấp và trở thành mục tiêu phấn đấu trong chương trình phát triển kinh tế - xã hội của các cấp chính quyền cũng như chương trình hành động của các đoàn thể xã hội.

Theo Sở Y tế Nghệ An, nhiều hoạt động dinh dưỡng thuộc Chiến lược Quốc gia dinh dưỡng giai đoạn 2021-2025, Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế- xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi... đã được các cấp, ngành tích cực triển khai, như: truyền thông, giáo dục dinh dưỡng; theo dõi tăng trưởng đánh giá tình trạng dinh dưỡng trẻ dưới 5 tuổi; can thiệp phòng chống suy dinh dưỡng và cung cấp các sản phẩm đa vi chất, sản phẩm dinh dưỡng; tập huấn, đào tạo nâng cao năng lực cán bộ chăm sóc ...

Vướng mắc, khó khăn ở miền núi

Bên cạnh những mặt tích cực thì vẫn phải nói rằng tỷ lệ suy dinh dưỡng trẻ em mặc dù đã giảm qua các năm, nhưng mức giảm còn chậm và tại các xã vùng sâu, vùng đặc biệt khó khăn tỷ lệ suy dinh dưỡng thấp còi còn rất cao. Tỷ lệ suy dinh dưỡng thể nhẹ cân, thấp còi vẫn còn cao hơn tỷ lệ trung bình của vùng Bắc Trung Bộ và duyên hải miền Trung và cả nước.

Nguyên nhân của tình trạng này là do: Nghệ An là tỉnh có diện tích rộng, địa bàn miền núi phức tạp, dân cư nhiều vùng phân tán, giao thông đi lại không thuận lợi; người dân ở một số địa phương, đặc biệt là các vùng có điều kiện kinh tế đặc biệt khó khăn chưa nhận thức được vai trò của chăm sóc sức khỏe. Nhiều địa phương chưa thật sự quan tâm đầu tư cho công tác dinh dưỡng, chưa coi đây là nhiệm vụ chính trị ưu tiên trong phát triển kinh tế-xã hội của địa phương. Cán bộ chuyên trách tại tuyến cơ sở kiêm nhiệm nhiều Chương trình lại thường xuyên thay đổi. Nhiều can thiệp dinh dưỡng mới chỉ được triển khai trên diện hẹp, chưa tiếp cận đến đông đảo các nhóm đối tượng suy dinh dưỡng và người dân nói chung.

Từ năm 2022 trở lại đây, công tác phòng chống suy dinh dưỡng trẻ em ở các huyện miền núi đã và đang có phần khởi sắc hơn khi mà Nghệ An tích cực thực hiện các dự án về dinh dưỡng thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế- xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi... Tuy nhiên quá trình thực hiện vẫn còn nhiều vướng mắc, bất cập.

Y sĩ Vi Thị Thanh - Trưởng Trạm Y tế xã Môn Sơn, huyện Con Cuông cho biết: Xã Môn Sơn hiện có trên 500 trẻ dưới 5 tuổi, tỷ lệ trẻ trong độ tuổi này bị suy dinh dưỡng là 17% (cao hơn bình quân chung của huyện, tỉnh). Một trong những khó khăn trong công tác phòng, chống suy dinh dưỡng ở địa phương đó là trình độ nhận thức của người dân về chăm sóc dinh dưỡng còn hạn chế, đặc biệt ở 2 bản Búng, Cò Phạt của người Đan Lai. Đường đi lại khó khăn, nên việc tiếp cận tuyên truyền cho người dân 2 bản còn hạn chế. Để vào được 2 bản này, thực hiện chương trình, cần phải vượt 20 km đường núi dốc, trơn trượt hoặc mất 1 triệu đồng cho mỗi chuyến thuyền vào ra. Trong khi đó nhân lực, kinh phí thực hiện chương trình rất hạn chế. Trong 2 bản, mới chỉ có 1 bản có y tế thôn bản.

Tiếp đó, nguồn kinh phí sử dụng cho các hoạt động của Chương trình mục tiêu Quốc gia tuy được cấp đầy đủ nhưng phân bổ chậm, giải ngân gặp nhiều khó khăn do các hướng dẫn chưa chi tiết. Bác sĩ Lô Anh Tuấn - Phó Giám đốc Trung tâm Y tế huyện Con Cuông cho biết: "Việc phân bổ kinh phí là rất chậm, đến tận trung tuần tháng 8 hàng năm, Trung tâm mới nhận được quyết định giao kinh phí thực hiện. Thành thử, việc triển khai các hoạt động không thể liên tục giữa các năm; việc dồn vào cuối năm nên kém hiệu quả và không thể giải ngân hết. Lập danh sách đối tượng suy dinh dưỡng để can thiệp thì đầu năm, đến khi có kinh phí thì đối tượng lại quá tuổi được hưởng."

Bác sĩ Trần Văn Công – Phó Giám đốc Trung tâm Y tế huyện Tương Dương nêu một khó khăn khác: Tương Dương cũng như rất nhiều địa phương khác đang gặp khó khăn trong việc đấu thầu mua các sản phẩm đa vi chất cho trẻ suy dinh dưỡng, cũng như các dụng cụ cân, đo cho trẻ. Các doanh nghiệp không mặn mà tham gia thầu do số lượng mua ít, phải thực hiện nhiều thủ tục. Các cấp ngành cần nghiên cứu việc triển khai đấu thầu, mua sắm tập trung cấp tỉnh để gỡ khó cho các đơn vị.

Ở khu vực các huyện miền núi thời gian gần đây, còn có một hiện tượng xã hội gây ảnh hưởng lớn đến công tác phòng, chống suy dinh dưỡng cần đáng quan tâm. Chị Xen Thị Thanh - cán bộ Trạm Y tế xã Lưu Kiền, huyện Tương Dương chia sẻ: "Ở xã Lưu Kiền nói riêng và các xã miền núi nói chung, bố mẹ đẻ con xong được 4-5 tháng đã gửi lại con cho ông bà chăm, rồi đi làm. Toàn xã hiện có 281 trẻ từ 0- 5 tuổi. 70% trong số này có bố mẹ đi làm ăn xa, ở với ông bà; 17% trẻ bị suy dinh dưỡng... Ông bà tuy thương cháu nhưng do tuổi cao, điều kiện kinh tế khó khăn, nhận thức về chăm sóc dinh dưỡng hạn chế vậy nên những đứa trẻ trong hoàn cảnh này mãi còi cọc, xanh xao".

“

Tỷ lệ trẻ dưới 5 tuổi suy dinh dưỡng ở Nghệ An đã được cải thiện, đạt chỉ tiêu Nghị quyết HĐND tỉnh giao, nhưng vẫn còn cao hơn trung bình chung. Điều này xuất phát từ việc chúng ta có xuất phát điểm thấp khi thực hiện các chương trình. Hiện nay, chúng ta vẫn gặp nhiều khó khăn trong việc can thiệp, cải thiện dinh dưỡng cho trẻ ở các khu vực miền núi.
Hiện nay, ngành y tế đang tích cực thực hiện các giải pháp phòng, chống suy dinh dưỡng; tập trung tháo gỡ các khó khăn. Song cũng cần phải nói rằng, hoạt động phòng, chống suy dinh dưỡng cần sự vào cuộc tích cực của tất cả các cấp, ngành, đoàn thể, cộng đồng dân cư và người dân. Các giải pháp đã, đang triển khai và sự vào cuộc của hệ thống chính trị - xã hội chính là cú hích cần thiết để thay đổi nhận thức, hành vi về phòng, chống suy dinh dưỡng ở mỗi người dân và gia đình.

Tiến sĩ, bác sĩ Lê Thị Hoài Chung - Giám đốc Sở Y tế Nghệ An