Linh hoạt trong sản xuất vụ Đông tại Nghệ An

Lựa chọn cây trồng phù hợp

Gia đình có 2 sào đất tại cánh đồng Lùm Hoa, mấy năm gần đây bà Phan Thị Hải ở xóm Chu Trạc, xã Yên Thành trồng bầu để cắt ngọn bán trong vụ Đông. Ngọn bầu có thể cho thu hoạch liên tục, được thị trường ưa chuộng, giá bán cao nên thu nhập rất khá.

“Đồng Lùm Hoa đất cao hơn các xứ đồng khác nên mới trồng được rau bầu, chứ những cánh đồng thấp dễ bị ngập, trồng rất dễ mất mùa. Thế nhưng, tôi vẫn không dám chủ quan, năm nào cũng phải chờ qua mùa bão, lụt, ít nhất từ tháng 11 mới bắt đầu trồng. Khi trồng cũng phải đắp ụ cao, để dây bầu tốt lan chứ không trồng luôn trên đất ruộng”, bà Hải cho hay.

Có diện tích đất nông nghiệp lớn và chủ yếu là đất lúa, nên sản xuất vụ Đông ở xã Yên Thành cơ bản là trồng ngô. Thế nhưng, năm nay, sau mưa lũ, 4 ha ngô và 4 ha hoa đã trồng đều trôi theo dòng nước. “Mưa to quá, nước ngập mấy ngày mới rút nên ngô chết hết", ông Trần Văn Minh ở xã Yên Thành chán nản. Sau khi nước rút, ông chờ đất ráo rồi làm đất, chuyển sang trồng rau màu ngắn ngày để còn kịp cấy lúa vụ Xuân.

Ông Nguyễn Văn Dương - Chủ tịch UBND xã Yên Thành cho hay, đất lúa của xã phần lớn thấp trũng, cây ngô vụ Đông chỉ cơ cấu trồng trên những vùng đồng cao, có khả năng thoát nước tốt hơn.
Tuy nhiên, năm nay do mưa lụt quá lớn, cây trồng vụ Đông bị thiệt hại hoàn toàn. "Trước mắt, chúng tôi đang tập trung chỉ đạo sau mưa lụt sẽ chuyển sang trồng các loại rau màu ngắn ngày và ưa lạnh như bắp cải, su hào, cà rốt… Về lâu dài, đây cũng sẽ là hướng đi được ưu tiên, để vừa có thể né tránh mưa lụt đầu vụ, vừa đảm bảo thời vụ cho sản xuất lúa vụ Xuân và cũng có thể đem lại thu nhập tốt cho bà con" - ông Nguyễn Văn Dương nói.

Năm nay, cùng chung tình cảnh với nhiều địa phương khác, mưa lụt đã làm diện tích ngô, lạc và rau màu mới được trồng ở xã An Châu hư hỏng, thiệt hại hoàn toàn. Sau mưa, không thể trồng ngô và lạc vì không còn thời vụ, nên xã đang tổ chức ra quân làm thủy lợi, tiêu thoát nước, làm đất, để sau ngày 16/10 sẽ tập trung trồng rau màu ngắn ngày, chỉ 1 tháng sẽ cho thu hoạch như rau cải các loại, sau đó sẽ trồng khoai tây có liên kết với doanh nghiệp.

Ông Hoàng Công Trường - Trưởng phòng Kinh tế xã cho biết: Thời gian ngắn, dễ trồng, năng suất và hiệu quả cao, tiêu thụ ổn định nên trên những diện tích đất cát, cao và thoát nước tốt hơn, bà con đã chuyển sang trồng khoai tây vụ Đông nhiều, nhất là ở các xóm Diễn Trung 1, Diễn Trung 2, Diễn An 1, Diễn An 5… Trong những năm tới, chúng tôi vẫn sẽ tiếp tục ưu tiên chuyển đổi sang trồng cây khoai tây, không chỉ hạn chế được tác động của mưa lụt do được trồng trên đất cao hơn, mà thời vụ trồng cũng chỉ bắt đầu từ đầu tháng 11, đỡ bị ảnh hưởng mưa bão. Những vùng đất thấp vốn trồng lạc sẽ chuyển một phần sang trồng các loại cây ngắn ngày như bí xanh, bí đỏ… để dễ bề xoay trở, "lách" được thời vụ.

Năm nào cũng vậy, chờ qua ngày "21 Lê Lai, 22 Lê Lợi", người dân xã Xuân Lâm mới bắt đầu gieo trỉa ngô vụ Đông trên đất bãi, nhằm né tránh mưa lụt. Trước đó, ngoài một số diện tích ngô trên các vùng đất cồn vệ cao, bà con chỉ gieo trồng một số ít diện tích ngô trên đất lúa để kịp thời vụ sản xuất lúa vụ Xuân. Theo ông Lê Đình Thanh - Bí thư Đảng ủy xã: Xuân Lâm là xã vùng thấp trũng nên việc "lách" thời vụ nhằm tránh những bất lợi của thời tiết là một trong những yêu cầu hàng đầu trong sản xuất vụ Đông.

Trên đất lúa, cây ngô được gieo trồng càng sớm càng tốt, nhưng tùy vào dự báo thời tiết từng năm để cơ cấu diện tích, vùng trồng và thời điểm trồng phù hợp. Trên đất bãi gần như kết thúc mùa lụt, bão mới gieo trồng, và để đẩy nhanh tiến độ nhằm đảm bảo thời vụ cho cây ngô vụ Xuân, trong điều kiện thiếu lao động, xã tập trung các giải pháp như tăng cường sử dụng máy móc, cơ giới hóa, tranh thủ thời tiết nắng ráo tập trung sản xuất. Vụ Đông năm nay, xã Xuân Lâm dự kiến trồng hơn 800 ha ngô trên đất bãi dọc sông Lam.

Hướng tới sản xuất an toàn, hiệu quả

Năm nay, theo dự báo, mưa lớn, giông lốc, mưa đá và gió giật mạnh tập trung trong các tháng 10, 11, là thời gian trùng với thời điểm đầu và giữa vụ gieo trồng vụ Đông; do đó, nguy cơ cao gây thiệt hại là rất lớn, nhất là trên đất lúa. Toàn tỉnh phấn đấu gieo trồng 33.626 ha cây vụ Đông, trong đó, 19.000 ha ngô, 12.150 ha rau, ngoài ra là khoai lang và khoai tây.

Với đặc thù của sản xuất vụ Đông, việc chọn loại cây trồng phù hợp với từng chân đất và điều kiện khí hậu được coi là một trong những yếu tố quyết định thành công của sản xuất. Để ứng phó với tác động của thời tiết, nhất là trước xu thế biến đổi khí hậu gây những ảnh hưởng nặng nề, Nghệ An đã tập trung ưu tiên những giải pháp nhằm né tránh, giảm thiểu thiệt hại cho sản xuất vụ Đông. Ông Nguyễn Tiến Đức - Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và BVTV tỉnh cho biết: Nghệ An chủ trương chỉ sản xuất trên những vùng chủ động tưới tiêu, thoát nước tốt, đồng thời, ưu tiên lựa chọn các loại cây trồng phù hợp, đặt mục tiêu sản xuất an toàn và hiệu quả lên hàng đầu.

Hiện tại trong sản xuất vụ Đông ở Nghệ An có 2 loại cây trồng chủ lực, chiếm phần lớn diện tích là cây ngô và rau màu các loại. Theo các chuyên gia nông nghiệp, thay vì trồng ngô lấy hạt thường bị đổ ngã, ngập úng gây mất trắng, các địa phương nên đẩy mạnh liên kết, chuyển sang trồng ngô sinh khối, chỉ 60 - 70 ngày là có thể bán cho các trang trại chăn nuôi bò sữa; hoặc chỉ trồng trên đất màu không sản xuất lúa vụ Xuân để có thể bố trí kéo lùi lịch thời vụ về sau, thu hoạch vào tháng 2, tháng 3 năm sau nhằm né tránh mưa lụt đầu vụ. Cây rau màu nên ưu tiên chuyển sang trồng các loại cây rau ngắn ngày, ưa lạnh, trồng sau khi kết thúc mưa lũ. Tuy nhiên, đi kèm với đó, cần tăng cường liên kết sản xuất theo hướng hàng hóa, có chuỗi liên kết và bao tiêu sản phẩm để đảm bảo đầu ra ổn định.

Các địa phương cũng có thể lựa chọn những loại cây trồng có khả năng chống chịu hoặc phục hồi tốt khi gặp úng ngập ngắn ngày, đồng thời mang lại giá trị kinh tế cao như khoai tây, thời gian sinh trưởng ngắn, hay cây khoai lang có bộ rễ khỏe, thân bò trên mặt đất giúp cây chống chịu tốt hơn với mưa gió. Những vùng đất cát pha, thoát nước tốt ven biển hoặc đất bãi có thể trồng cà rốt, củ cải, bí, dưa chuột… Đối với cây ngô trên đất 2 lúa và đất bãi ven sông, suối dễ xảy ra ngập lụt, phải ưu tiên trồng ngô lấy bắp ăn tươi, có thời gian sinh trưởng ngắn hoặc trồng ngô sinh khối để giảm áp lực thời vụ.
Đặc biệt, những vùng đất màu bãi ven sông thì phải chờ hết mưa lụt mới gieo trồng. Tuy nhiên, trong điều kiện hiện tại, những vùng đất đã bị thiệt hại nặng và cần khôi phục sản xuất ngay sau khi nước rút, nên chọn cây có chu kỳ ngắn để tận dụng thời gian còn lại của vụ Đông mà không ảnh hưởng đến sản xuất vụ Xuân như su hào, bắp cải, rau cải các loại.

“

Các địa phương cần chuyển đổi mạnh mẽ từ tư duy sản xuất truyền thống sang tư duy kinh tế nông nghiệp thích ứng, ưu tiên giống cây ngắn ngày, chịu úng tốt và áp dụng triệt để các biện pháp kỹ thuật phòng, chống úng ngập.

Ông Nguyễn Tiến Đức - Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và BVTV tỉnh