(Baonghean) Mâm cúng là một phần không thể thiếu trong mỗi gia đình ở Mường Choọng vào dịp Tết Độc lập (2/9) hàng năm. Chiều mồng 1/9, tất cả các gia đình ở Mường Choọng đều sửa soạn mâm cúng.
Khác với mâm cỗ cúng trong dịp Tết ở nhiều nơi khác, mâm cúng ngày Tết Độc lập của tất cả các gia đình ở Mường Choọng đều được bày biện giống nhau. Bao năm qua vẫn thế, đến bây giờ vẫn thế, không phân biệt gia đình sang giàu hay còn bần hàn, mâm cúng dâng lên ban thờ chỉ gồm xôi, gà và hò mọc.
Giữa mâm cúng đặt ép xôi. Chỉ có một ép xôi nhỏ được dâng lên nhưng ẩn chứa trong đó là những tấm lòng thành kính. Trước Tết Độc lập cả mấy tháng trời, các mẹ các chị đã lo tìm những bông lúa thật mẩy trong nương nếp nhà mình, rồi phơi khén, rồi giã chày tay để hạt nếp nguyên lành tròn trịa. Xôi được đồ lên bằng hông gỗ, nhất quyết phải bằng hông gỗ do người khéo tay trong mường làm nên từ thân cây cơi mọc nhiều ven dòng Nậm Choọng.
 |
Hò mọc và cơm lam của Mường Choọng.
Thấm giọt mồ hôi và chất chứa những tấm lòng thành kính, phải vậy mà xôi trong mâm cúng ở Mường Choọng khi đồ lên hạt xôi căng dẻo, vẹn nguyên cái hương vị của nếp nương, không trộn lẫn vào đâu được? Ngày nay, không còn giã gạo chày tay, nhiều gia đình mua gạo nếp về làm mâm cúng, nhưng bao giờ cũng vậy, nếp được chọn để mua về làm cỗ cúng là nếp ngon của chợ.
Gà làm cỗ cúng thường được tuyển chọn và "chấm" trước từ những chú gà tơ trong đàn gà của gia đình. Là "gà chạy đồi" nên thịt ngon và săn chắc. Gà được làm rất cẩn thận rồi luộc chín và đặt nguyên con lên mâm cúng.
Một món nữa không thể thiếu trong mâm cúng là món hò mọc. Hò mọc được làm từ các nguyên liệu chính gồm bột gạo, thịt gà và ruột cây chuối non. Gạo được đem ngâm, vớt lên ráo nước rồi giã bằng chày tay thành bột. Phải là gạo ngâm rồi giã chày tay thì mới ra cái chất của hò mọc, chứ không thể khác, nếu đập bột gạo bằng máy thì không còn là hò mọc. Chuối làm hò mọc phải là cây chuối non mọc ở rừng, loại bỏ phần vỏ chỉ lấy phần ruột trong cùng đem băm nhỏ, rút hết xơ và vắt loại bỏ nước. Gà hoặc vịt được làm thịt và loại bỏ xương, chỉ lấy thịt rồi thái nhỏ. Bột gạo, ruột chuối, thịt và tiết (gà hoặc vịt) trộn đều, cho thêm bột hạt dổi và một số gia vị khác. Tất cả bỏ vào lá chuối hặc lá dong rồi đùm lại bắc lên nồi hông chín, thế là được gói hò mọc. Nguyên liệu chính là vậy, nhưng tuỳ vào tỷ lệ pha trộn và thành phần gia vị nên hò mọc của Mường Choọng mỗi nhà có vị rất riêng.
Mâm cúng Tết Độc lập ở Mường Choọng trải qua bao năm nay vẫn thế. Bấy nhiêu thôi nhưng ẩn chứa trong đó một nét văn hoá đặc trưng riêng của những con người yêu tha thiết đất nước quê hương, vẹn tròn thuỷ chung và rất đỗi hồn hậu chốn này.
Cao Duy Thái
