Nấu thực phẩm bằng lò vi sóng có an toàn không?

Lò vi sóng từ lâu đã được mệnh danh là “vị vua của sự tiện lợi” trong căn bếp hiện đại. Chỉ cần cho phần thức ăn thừa từ tối qua vào, nhấn nút vài phút là bạn đã có ngay một bữa ăn nóng hổi, tiết kiệm thời gian mà vẫn ngon miệng.

Thế nhưng, bất chấp sự phổ biến ấy, lò vi sóng vẫn thường xuyên là tâm điểm của nhiều tranh cãi. Một số ý kiến cho rằng việc sử dụng lò vi sóng có thể làm giảm giá trị dinh dưỡng của thực phẩm, thậm chí tiềm ẩn nguy cơ gây hại cho sức khỏe. Những lo ngại này đã khiến không ít người nghi ngờ về mức độ an toàn của thiết bị này.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia và tổ chức y tế uy tín, lò vi sóng hoàn toàn an toàn nếu được sử dụng đúng cách. Công nghệ làm nóng bằng sóng vi ba không làm cho thực phẩm trở nên “phóng xạ” hay “độc hại” như nhiều người lầm tưởng.

Vậy, điều gì khiến lò vi sóng bị hiểu lầm suốt thời gian qua và vì sao bạn có thể yên tâm sử dụng chúng trong nấu nướng hằng ngày?

Hiểu đúng về “bức xạ” từ lò vi sóng

Trước khi thuyết âm mưu về 5G trở thành tâm điểm, lò vi sóng từng là “kẻ bị tình nghi số 1” trong các cuộc trò chuyện xoay quanh cụm từ “bức xạ”. Một số người lo sợ rằng thiết bị này có thể làm thực phẩm nhiễm phóng xạ.

Nhưng thực tế là, nếu bạn không cố tình nhét mình vào lò vi sóng cùng với bữa tối thì năng lượng mà thiết bị này sử dụng hoàn toàn không gây hại cho sức khỏe cũng như không thể làm cho thực phẩm trở nên nhiễm phóng xạ.

Lò vi sóng hoạt động bằng cách phát ra sóng vi ba, một dạng bức xạ điện từ có tần số tương tự như sóng radio hoặc radar, hoàn toàn khác biệt với các loại bức xạ ion hóa nguy hiểm như tia X hay bức xạ hạt nhân.

Ngoài ra, lò vi sóng hiện đại được thiết kế với lớp vỏ kim loại và cửa chắn bảo vệ để giữ năng lượng bên trong. Miễn là thiết bị không bị hư hại nghiêm trọng, thì mức rò rỉ sóng ra ngoài là cực kỳ thấp, gần như không đáng kể.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), trong trường hợp hiếm hoi có rò rỉ, mức năng lượng thoát ra cũng phải cực kỳ cao và tiếp xúc kéo dài mới có thể gây tổn thương do nhiệt, điều khó xảy ra trong điều kiện sử dụng bình thường.

Vì vậy, nỗi sợ bức xạ từ lò vi sóng phần lớn bắt nguồn từ sự hiểu nhầm. Khi được sử dụng đúng cách và bảo quản tốt, lò vi sóng là thiết bị hoàn toàn an toàn cho sức khỏe người dùng.

Lò vi sóng và vi khuẩn: Hiểu đúng để nấu ăn an toàn

Một trong những lo ngại phổ biến về việc nấu ăn bằng lò vi sóng là khả năng tiêu diệt vi khuẩn có hại trong thực phẩm. Không ít người e ngại rằng lò vi sóng không làm nóng đủ sâu hoặc đủ lâu, dẫn đến tình trạng vi khuẩn có thể sống sót và gây ngộ độc thực phẩm. Tuy nhiên, mối nguy này không nằm ở công nghệ mà ở cách sử dụng.

Khác với lò nướng truyền thống, lò vi sóng làm nóng thực phẩm bằng sóng điện từ, khiến các phân tử nước trong thực phẩm dao động và sinh nhiệt. Vấn đề là quá trình này đôi khi không phân bố đều, dẫn đến có những phần không đạt đến nhiệt độ an toàn dù bên ngoài có vẻ đã sôi hoặc bốc hơi.

Để khắc phục, người dùng cần thực hiện một số bước đơn giản nhưng quan trọng. Trước hết, hãy tuân thủ hướng dẫn nấu ăn nếu có, đặc biệt đối với các sản phẩm đông lạnh hoặc thực phẩm chế biến sẵn.

Trong quá trình làm nóng, nên khuấy đều, xoay hoặc lật thực phẩm ít nhất một lần để nhiệt phân bố đồng đều hơn. Ngoài ra, sử dụng nhiệt kế thực phẩm là cách hiệu quả nhất để đảm bảo phần lõi thực phẩm đạt nhiệt độ tối thiểu 75°C, mức có thể tiêu diệt hầu hết vi sinh vật gây bệnh.

Cuối cùng, đừng bỏ qua bước “để yên” sau khi rút thực phẩm khỏi lò. Đây là thời gian để nhiệt tiếp tục lan tỏa bên trong món ăn, giúp hoàn tất quá trình làm chín và tăng hiệu quả diệt khuẩn. Khi sử dụng đúng cách, lò vi sóng hoàn toàn có thể là công cụ nấu nướng an toàn, tiết kiệm và hiệu quả.

Lò vi sóng và dinh dưỡng: Sự thật đằng sau những lời đồn

Một quan niệm khá phổ biến là việc nấu thức ăn bằng lò vi sóng sẽ khiến món ăn “mất chất”, làm suy giảm hàm lượng dinh dưỡng vốn có. Tuy nhiên, thực tế là mọi phương pháp nấu nướng, dù là hấp, luộc, chiên hay nướng đều có thể làm giảm một phần các dưỡng chất nhạy cảm với nhiệt, chẳng hạn như vitamin C hay một số hợp chất chống oxy hóa.

Trong trường hợp của rau củ, việc nấu trong quá nhiều nước thậm chí có thể làm thất thoát dinh dưỡng nhiều hơn, khi các vitamin tan trong nước bị rửa trôi theo phần nước thừa sau khi nấu. Ngược lại, lò vi sóng lại có ưu thế đáng kể như thời gian nấu ngắn, ít dùng nước và làm nóng trực tiếp thực phẩm, những yếu tố giúp giảm thiểu sự phân hủy dinh dưỡng.

Theo kênh thông tin sức khỏe Harvard Health Publishing của Trường Y Harvard (Mỹ) thì phương pháp nấu ăn giữ được dinh dưỡng tốt nhất là phương pháp nhanh, sử dụng ít chất lỏng và thời gian làm nóng ngắn. Lò vi sóng đáp ứng đầy đủ các tiêu chí đó.

Cùng quan điểm này, một nghiên cứu được công bố năm 2023 trên tạp chí Heliyon (Vương quốc Anh) đã so sánh 3 phương pháp phổ biến là nấu bằng lò vi sóng, hấp và luộc. Kết quả cho thấy, lò vi sóng là cách hiệu quả nhất để bảo toàn giá trị dinh dưỡng trong rau.

Vì vậy, nếu bạn lo ngại về việc mất chất khi dùng lò vi sóng, có thể yên tâm vì thiết bị này không chỉ tiết kiệm thời gian mà còn có thể giúp bạn giữ lại nhiều dưỡng chất quý giá trong khẩu phần ăn hằng ngày.

Nhựa và lò vi sóng: Những mối lo ngại ẩn sau sự tiện lợi

Trong nhịp sống hiện đại, không ít người trong chúng ta đã quen với việc sử dụng hộp nhựa để hâm nóng thức ăn bằng lò vi sóng, từ những phần ăn sẵn mua ở siêu thị cho đến đồ ăn thừa bảo quản trong tủ lạnh.

Tuy nhiên, song song với sự tiện lợi là những lo ngại ngày càng gia tăng về việc các hợp chất hóa học từ nhựa có thể thẩm thấu vào thực phẩm khi bị đun nóng, tiềm ẩn nguy cơ gây hại cho sức khỏe.

Một trong những nhóm chất được nhắc đến nhiều là phthalates, hợp chất thường được sử dụng để làm mềm và tăng độ dẻo cho nhựa. Một số nghiên cứu đã cho thấy phthalates có thể ảnh hưởng đến hệ nội tiết, gây rối loạn hormone và thậm chí liên quan đến sự phát triển thần kinh ở trẻ nhỏ.

Tuy nhiên, các bằng chứng hiện tại vẫn chưa đủ để đưa ra kết luận chắc chắn, và giới khoa học cho rằng cần thêm nhiều nghiên cứu để xác định mối liên hệ cụ thể giữa phthalates và các ảnh hưởng đến sức khỏe con người.

Tại Mỹ, việc sử dụng phthalates trong bao bì thực phẩm được giám sát bởi Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA). Hiện nay, có 9 loại phthalates được FDA cho phép sử dụng trong các ứng dụng tiếp xúc với thực phẩm, bao gồm cả vật dụng dùng trong lò vi sóng.

Theo cơ quan này, những vật liệu được phê duyệt đều đã trải qua đánh giá an toàn kỹ lưỡng. Dù vậy, FDA cũng từng đối mặt với nhiều kiến nghị kêu gọi cấm hoàn toàn phthalates trong bao bì thực phẩm.

Các kiến nghị này cho đến nay vẫn bị bác bỏ do chưa có đủ bằng chứng khoa học thuyết phục. Trong một tuyên bố, FDA cho biết mức độ phơi nhiễm phthalates từ thực phẩm đang có xu hướng giảm, đồng thời khẳng định họ vẫn tiếp tục theo dõi sát sao các dữ liệu an toàn mới nhất.

Bên cạnh phthalates, một mối quan tâm nổi bật khác là vi nhựa, những hạt nhựa siêu nhỏ đang được phát hiện ngày càng nhiều trong môi trường sống, nước uống, và giờ là cả thực phẩm.

Một nghiên cứu mới đây đã chỉ ra rằng việc hâm nóng hộp nhựa trong lò vi sóng có thể giải phóng hàng triệu hạt vi nhựa và hàng tỷ hạt nano nhựa chỉ trong vài phút. Cụ thể, các nhà nghiên cứu ghi nhận rằng chỉ một cm² bề mặt nhựa có thể phát tán tới 4,22 triệu hạt vi nhựa và 2,11 tỷ hạt nano nhựa sau 3 phút gia nhiệt.

Mặc dù một phần nghiên cứu phát hiện các hạt nhựa siêu nhỏ này có thể làm chết tế bào thận người trong môi trường phòng thí nghiệm, các chuyên gia lưu ý rằng, kết quả này chưa thể áp dụng trực tiếp lên cơ thể người sống vì sự khác biệt giữa điều kiện thí nghiệm và môi trường sinh lý thực tế là rất lớn.

Dù chưa có lý do rõ ràng để vứt bỏ toàn bộ hộp nhựa nhưng nếu cảm thấy lo ngại, bạn hoàn toàn có thể chọn giải pháp an toàn hơn như chuyển thực phẩm sang hộp thủy tinh hoặc gốm được chứng nhận an toàn với lò vi sóng trước khi hâm nóng. Dù có thể tốn thêm vài phút để rửa chén, bạn sẽ yên tâm hơn về sức khỏe lâu dài.

Những điều nên tránh khi sử dụng lò vi sóng

Lò vi sóng tuy tiện lợi, nhưng nếu sử dụng sai cách, thiết bị này có thể trở thành mối nguy cho sức khỏe và an toàn của bạn. Một trong những nguyên tắc quan trọng nhất là tránh sử dụng kim loại, bao gồm giấy bạc, hộp inox hoặc bất kỳ vật liệu nào có thành phần kim loại. Những chất này có thể gây ra hiện tượng phóng điện (hồ quang), tạo tia lửa và thậm chí gây cháy nổ.

Một số thực phẩm như trứng còn nguyên vỏ, khoai tây nguyên củ hay xúc xích có thể phát nổ nếu được hâm nóng trực tiếp mà không có lỗ thoát khí. Để tránh tai nạn trong bếp, hãy cắt nhỏ, chọc lỗ hoặc tách vỏ trước khi cho vào lò.

Lò vi sóng cũng có nhược điểm là làm nóng không đều, điều này có thể khiến một phần thực phẩm chưa đạt nhiệt độ an toàn, làm tăng nguy cơ ngộ độc vi khuẩn. Vì vậy, nên khuấy đều món ăn và kiểm tra kỹ trước khi dùng.

Cuối cùng, không nên hâm đi hâm lại thức ăn, đặc biệt là cơm, vì vi khuẩn có thể phát triển mạnh nếu không được bảo quản và làm nóng đúng cách.