Nghệ An: Siết chặt quản lý hoạt động khai thác hải sản

Quyết tâm cao, giải pháp đồng bộ

Trao đổi với phóng viên, ông Trần Như Long – Phó Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản Nghệ An cho biết: Những năm gần đây, trong khi cường lực đội tàu đánh bắt ngày càng tăng, các quy định về đánh bắt thủy, hải sản ngày càng chặt chẽ hơn, nhưng thói quen đánh bắt của ngư dân chưa thay đổi nhiều, vẫn dựa vào truyền thống. Bên cạnh đó, hạ tầng nghề cá đang thiếu thốn, bất cập nên quản lý vô cùng khó khăn. Từ năm 2018, Luật Thủy sản ban hành năm 2017 có nhiều quy định mới về điều kiện hành nghề đánh bắt và cùng với đó, nước ta hội nhập sâu vào quốc tế nên chúng ta buộc phải chấp hành, tôn trọng quy chuẩn quốc tế về bảo vệ nguồn lợi thủy sản bền vững, đánh bắt phải đúng quy định và khuyến cáo Thẻ vàng của Ủy ban châu Âu là một trong những quy chuẩn.

Đồng chí Hoàng Nghĩa Hiếu - Phó Bí thư Tỉnh ủy, Trưởng ban Chỉ đạo IUU tỉnh và lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn kiểm tra tín hiệu VMS tàu cá trên hệ thống giám sát của Ban Quản lý cảng cá Quỳnh Phương. Ảnh: Nguyễn Hải

Đối với Nghệ An, Vịnh Bắc Bộ là ngư trường chính, nhưng do Hiệp định phân định ký kết giữa Việt Nam và Trung Quốc đã hết hiệu lực và 2 nhà nước chưa ký nên để sang vùng đánh bắt chung, các tàu phải được cấp phép, nếu không sẽ bị coi là vi phạm.

Vì vậy, quản lý hoạt động khai thác ngày càng áp lực hơn. Từ năm 2019 đến nay, để thực hiện các quy định về đánh bắt và chống đánh bắt không theo quy định IUU, Nghệ An đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp. Cùng với đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động bà con ngư dân, tỉnh đã ban hành nhiều văn bản triển khai Luật Thủy sản.

Lực lượng liên ngành gồm Biên phòng, Kiểm ngư và Thông tin - Truyền thông phát tờ rơi tuyên truyền bảo vệ nguồn lợi thủy sản cho ngư dân trước khi đi đánh bắt xa bờ. Ảnh: Nguyễn Hải

Cùng với ban hành chính sách hỗ trợ ngư dân đi biển, tỉnh còn thành lập Tổ liên ngành kiểm soát tàu thuyền ra, vào cảng; chấn chỉnh đăng kiểm tàu cá; thành lập các đoàn liên ngành thường xuyên tuần tra tuyên truyền, nhắc nhở và xử lý các hoạt động khai thác trái phép, bảo vệ nguồn lợi thủy sản ven bờ. Từ cuối năm 2021, UBND tỉnh giao Sở Nông nghiệp và PTNT phối hợp với Bộ Chỉ huy bộ đội biên phòng tỉnh kiểm tra, lập danh sách tàu cá vi phạm IUU và tàu cá có nguy cơ cao vi phạm IUU để định kỳ hàng tuần, hàng tháng gửi cấp có thẩm quyền phương án xử lý.

Lực lượng Kiểm ngư thuộc đoàn liên ngành tỉnh kiểm tra thủ tục ra khơi đánh bắt 1 tàu cá trên vùng biển ven bờ. Ảnh Tư liệu Nguyễn Hải

Trên cơ sở kiểm tra, giám sát, 9 tháng đầu năm 2022, cơ quan chức năng của tỉnh đã phát hiện 83 lượt/79 tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài, trong đó, có 4 tàu vi phạm 2 lần; xử lý 7 tàu với tổng số tiền phạt là 175 triệu đồng về hành vi “Không duy trì thiết bị giám sát hành trình trong quá trình hoạt động trên biển đối với tàu cá có chiều dài lớn nhất từ 15m đến dưới 24m”, tước quyền sử dụng văn bằng, chứng chỉ thuyền trưởng 4 tháng 15 ngày với 2 tàu; tiếp tục điều tra, xác minh các trường hợp còn lại để xử lý theo quy định của pháp luật; qua 15 chuyến tuần tra, kiểm soát trên biển 116 ngày, đoàn liên ngành đã kiểm tra 1.210 lượt phương tiện, phát hiện và xử lý 62 vụ/62 đối tượng/61 phương tiện, xử phạt số tiền 211,3 triệu đồng.

Áp lực, thách thức mới

Do đây là đợt phúc tra lần thứ 3 sau hơn 4 năm, EC sẽ xem xét để quyết định đến gỡ Thẻ vàng hay bị phạt Thẻ đỏ đối với hoạt động khai thác hải sản nước ta, nên phía EC sẽ chọn ngẫu nhiên trong số 28 tỉnh ven biển để kiểm tra. Do Nghệ An có số đội tàu đánh bắt lớn nên xác suất được chọn kiểm tra khá cao. Tại buổi làm việc với huyện Quỳnh Lưu và thị xã Hoàng Mai, Ban Chỉ đạo IUU tỉnh đánh giá, mặc dù quản lý hoạt động khai thác IUU đã có chuyển biến tốt nhưng vẫn còn một số hạn chế, yếu kém. Một trong những hạn chế lớn đó tỷ lệ tàu chưa lắp giám sát hành trình VMS của tỉnh vẫn còn nhiều.

Từ năm 2020 đến nay, do nguồn lợi thủy sản giảm và đánh bắt không hiệu quả nên thời gian nằm bờ của tàu cá nhiều hơn và ngư dân khó duy trì tín hiệu VMS với mức phí 250.000-500.000 đồng/tháng. Ảnh: Nguyễn Hải

Trên cơ sở kiểm tra, đoàn công tác của Ban Chỉ đạo IUU tỉnh yêu cầu các địa phương phối hợp với Biên phòng xác định một số tàu cá nằm bờ chưa rõ có tham gia đánh bắt trên biển hay không nhưng không duy trì kết nối tín hiệu giám sát hành trình VMS. Ảnh: Nguyễn Hải

Theo đánh giá của Sở Nông nghiệp và PTNT, sở dĩ tỷ lệ tàu lắp đặt VMS của tỉnh chênh nhau là do tỉnh có 52 thiết bị Movimar được trang bị trước đây nay bị hư hỏng và cắt dịch vụ nên Tổng cục Thủy sản đưa vào diện chưa lắp.

Ông Bùi Xuân Trúc - Phó phòng Nông nghiệp và PTNT huyện Quỳnh Lưu cho biết: Phần lớn thiết bị Movimar cho tàu cá trên 24m tại Quỳnh Lưu được lắp trước đây là hàng đã qua sử dụng từ các tỉnh, các thiết bị có tuổi đời hàng chục năm, trên môi trường biển, vừa nhanh hỏng nhưng nay không có linh kiện thay thế.

Giám sát, yêu cầu một tàu đánh giã cào ven biển vi phạm vùng đánh bắt. Ảnh: Nguyễn Hải

Hạn chế, yếu kém thứ hai là tình trạng tàu cá mất kết nối VMS trên biển ngày càng tăng: chỉ tính riêng 9 tháng năm 2022, toàn tỉnh có 8.403 lượt tàu, gồm 3.430 lượt tàu cá trên 15m – 24m và 4.973 lượt tàu cá có chiều dài trên 24m trở lên vi phạm mất kết nối. Đáng chú ý có 224 tàu cá mất kết nối VMS quá 10 ngày trên biển thuộc diện phải xử lý thì có 90 lượt tàu có chiều dài từ 15m – 24m và 134 lượt tàu có chiều dài từ 24m trở lên. Tương tự, cùng thời gian trên, số tàu cá vượt qua đường ranh giới cho phép trên biển là 218 lượt tàu nên rất đáng ngại.

Đại diện Chi cục Thủy sản xác nhận: Có nhiều nguyên nhân dẫn đến mất kết nối VMS là do thiết bị cũ nát, hư hỏng, hệ thống điện cung cấp cho thiết bị VMS hoạt động bị hỏng hoặc tàu về cảng kết thúc chuyến biển nên chủ tàu tắt nguồn thiết bị, hết hạn cước thuê bao; ngư dân lấy lý do sợ chập cháy hoặc đánh bắt trái phép nên tắt nguồn... Mặt khác, một phần chất lượng dịch vụ trên VMS chưa đảm bảo nên khó để xử lý.

Hạn chế thứ 3 là về sản lượng khai thác: Theo quy định, sản lượng đánh bắt thống kê qua cảng được phép chênh lệch 20% so với thực tế. Tuy nhiên, do tỷ lệ sản lượng giám sát, sản lượng khai thác tại các cảng Nghệ An còn khá thấp và nhiều tàu cá chưa vào cảng bốc hàng nên số liệu chưa chắc chắn. Mặt khác, mặc dù EC khuyến cáo hải sản đánh bắt xuất khẩu phải có nguồn gốc, nhưng từ năm 2020 đến nay, chưa có tàu nào của tỉnh xin xác nhận truy xuất...

Cùng với tuần tra và xử phạt, lực lượng kiểm ngư xử lý cắt các ngư, lưới cụ vi phạm bỏ lại trên vùng nước tự nhiên làm ảnh hưởng đến an toàn tàu cá khi đi lại. Ảnh: Nguyễn Hải

Để chuẩn bị tốt cho đợt kiểm tra của Ủy ban Châu Âu, đồng chí Hoàng Nghĩa Hiếu - Phó Bí thư Tỉnh ủy, Trưởng ban Chỉ đạo IUU tỉnh yêu cầu Ban Quản lý cảng cá và các huyện phối hợp rà soát lại số liệu về sản lượng khai thác; tiếp tục tuyên truyền và tăng cường kiểm tra, giám sát đối với tàu chưa lắp hoặc mất tín hiệu kết nối VMS; làm rõ tình hình các tàu cá nằm bờ, không duy trì kết nối, tàu đã chuyển nhượng thì làm thủ tục để xóa VMS trên hệ thống.

Hiện tại, để hỗ trợ ngư dân và từng bước gỡ Thẻ vàng, tỉnh đang xây dựng chính sách riêng hỗ trợ ngư dân đánh xa bờ, theo đó, cùng với kinh phí duy trì kết nối VMS hàng tháng, các tàu cá được lắp Movimar trước đây được hỗ trợ lắp thiết bị mới./.