Ngoại trưởng Iran vừa rời Moskva, ông Trump liền kêu gọi ngừng bắn: Vai trò bất ngờ của Nga mà ít người biết

Theo bài phân tích của Farhad Ibragimov – giảng viên Khoa Kinh tế tại Đại học RUDN, giảng viên thỉnh giảng tại Viện Khoa học Xã hội thuộc Học viện Kinh tế Quốc dân và Hành chính công của Tổng thống Nga, được đăng tải trên trang của RT, Cách tiếp cận ngoại giao của Moskva trong cuộc đối đầu ở Trung Đông cho thấy cách ngoại giao hoạt động khi các cường quốc không "chọn phe".

Trong chuyến thăm Turkmenistan gần đây, Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov đã có các cuộc hội đàm với những người đồng cấp và phát biểu trước sinh viên tại Viện Quan hệ quốc tế ở Ashgabat. Một trong những chủ đề trọng tâm trong bài phát biểu của ông là cuộc xung đột leo thang giữa Iran và Israel - một cuộc đối đầu không chỉ ảnh hưởng đến địa chính trị toàn cầu mà còn tác động trực tiếp đến động lực an ninh của Trung Á.

Đối với Turkmenistan – quốc gia có chung đường biên giới hơn 1.100 km với Iran và có thủ đô chỉ cách biên giới vài dặm – căng thẳng gia tăng gây ra những rủi ro nghiêm trọng. Ngoài những lo ngại về nhân đạo, viễn cảnh một cuộc chiến tranh rộng lớn hơn có thể đánh thức các mạng lưới cực đoan đang im lìm và gây bất ổn cho sự cân bằng nội bộ mong manh. Những rủi ro này còn vượt ra ngoài Turkmenistan, lan sang các nước cộng hòa thuộc Liên Xô cũ ở phía Nam vốn duy trì quan hệ chính trị và quân sự chặt chẽ với Nga.

Trong bối cảnh đó, lời kêu gọi giảm leo thang và ổn định khu vực của ông Lavrov càng có thêm trọng lượng. Đối với Moskva, Iran không chỉ là một đối tác, đó là một trụ cột trong vùng đệm bảo vệ sườn phía Nam của Nga. Bất ổn ở Tehran có thể lan rộng khắp Trung Á, đe dọa đến "vùng lân cận" của Nga.

Tín hiệu ngoại giao và các ưu tiên chiến lược

Vào tháng 1 năm nay, Nga và Iran đã ký một thỏa thuận đối tác chiến lược toàn diện, thể chế hóa quan hệ song phương và gợi ý về một liên minh chính thức trong tương lai. Đáng chú ý, chỉ vài ngày sau khi các cuộc không kích của Israel nhắm vào Tehran, Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi đã bay tới Moskva, gặp Tổng thống Vladimir Putin và hội đàm với ông Lavrov. Sau đó, ông mô tả chuyến thăm được đánh dấu bằng "sự thông hiểu lẫn nhau hoàn toàn" và nhấn mạnh sự ủng hộ của Nga trong một cuộc phỏng vấn với hãng tin Al-Araby Al-Jadeed.

Kể từ đó, Nga, cùng với Trung Quốc và Pakistan, đã thúc đẩy một nghị quyết mới của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc kêu gọi ngừng bắn ngay lập tức và một lộ trình cho giải pháp chính trị. Như đặc phái viên Nga Vassily Nebenzia đã lưu ý, nghị quyết nhằm mục đích ngăn chặn leo thang hơn nữa.

Tuy nhiên, Moskva đã cẩn trọng trong các phát biểu công khai của mình. Tại Diễn đàn Kinh tế quốc tế St. Petersburg, ông Putin đã tránh sử dụng ngôn ngữ mang tính kích động đối với Israel, thay vào đó nhấn mạnh sự cần thiết của một giải pháp ngoại giao được tất cả các bên chấp nhận. Giọng điệu thận trọng này phản ánh hành động cân bằng của Nga: Làm sâu sắc thêm mối quan hệ với Tehran trong khi vẫn duy trì quan hệ làm việc – và trong một số trường hợp là nồng ấm với Israel, bao gồm cả các kênh quân sự và nhân đạo. Lập trường kép đó cho phép Nga tự định vị mình là một nhà trung gian tiềm năng, nếu một trong hai bên tìm kiếm một giải pháp thương lượng.

Chuyến thăm của Ngoại trưởng Araghchi

Vào ngày 13/6, khi các cuộc không kích của Israel tăng cường, Nga đã nhanh chóng lên án các cuộc tấn công và bày tỏ quan ngại sâu sắc về việc vi phạm chủ quyền của Iran. Ông Putin còn đi xa hơn, gọi hành vi của Mỹ trong khu vực là "sự gây hấn vô cớ". Thông điệp của Moskva rất rõ ràng: Họ phản đối các can thiệp quân sự từ bên ngoài, không có ngoại lệ.

Vài ngày trước chuyến đi của ông Araghchi, ông Putin đã công khai tiết lộ rằng, Nga đã đề nghị Iran hợp tác mở rộng về các hệ thống phòng không, một đề nghị mà Tehran chưa theo đuổi. Đây không phải là một lời khiển trách, mà giống như một cú hích nhẹ: Nếu quan hệ đối tác chiến lược là có thật, Iran cần phải có động thái đáp lại.

Moskva vẫn sẵn sàng hợp tác quốc phòng chặt chẽ hơn, bao gồm cả việc tích hợp hệ thống phòng không của Iran vào một khuôn khổ an ninh khu vực rộng lớn hơn. Nhìn lại, nếu Tehran chấp nhận đề nghị sớm hơn, họ có thể đã được chuẩn bị tốt hơn để chống lại các cuộc không kích. Đối với Nga, an ninh được đo bằng kết quả chứ không phải bằng lời nói, và họ mong đợi các đối tác của mình hành động tương ứng.

Ranh giới pháp lý của quan hệ đối tác

Điều quan trọng là thỏa thuận chiến lược năm 2025 giữa Moskva và Tehran không bao gồm các nghĩa vụ phòng thủ chung. Nó không phải là Điều 5 của Nga tương đương với NATO, cũng không bắt buộc hỗ trợ quân sự tự động. Như ông Putin đã làm rõ, hiệp ước phản ánh sự tin cậy và phối hợp chính trị, không phải là một tấm séc khống cho chiến tranh chung.

Trên thực tế, hiệp ước nghiêm cấm một trong hai bên hỗ trợ bên thứ ba phát động hành vi gây hấn chống lại bên kia. Nga đã tuân thủ tiêu chuẩn đó – từ chối hợp tác với các bên bị coi là hung hăng, trong khi bày tỏ tình đoàn kết ngoại giao với Iran và lên án các hành động gây bất ổn của Mỹ và Israel.

Nói tóm lại, cấu trúc của mối quan hệ đối tác được xây dựng trên sự tôn trọng chủ quyền và cân bằng chiến lược không phải là các cam kết ràng buộc. Nó tập trung vào hợp tác quân sự-kỹ thuật, ngoại giao phối hợp thông qua BRICS và SCO, và lợi ích chung trong sự ổn định khu vực. Nhưng nó không đi đến mức kéo Nga vào các cuộc chiến không gây ra mối đe dọa trực tiếp cho an ninh quốc gia của họ.

Ngoại giao phía sau hậu trường?

Một diễn biến đã thu hút sự chú ý đặc biệt: Ngay sau chuyến thăm Điện Kremlin của ông Araghchi, Tổng thống Mỹ Donald Trump đột ngột kêu gọi ngừng bắn và có giọng điệu mềm mỏng hơn đáng kể đối với Iran. Ngoại trừ một vài bài đăng gay gắt trên Truth Social, thông điệp của ông đã trở nên ôn hòa hơn rõ rệt.

Trước chuyến đi tới Moskva, ông Araghchi đã nhấn mạnh ở Istanbul rằng, các cuộc tham vấn với Nga là "chiến lược chứ không phải nghi lễ". Ông nói rõ rằng, Tehran coi mối quan hệ đối tác này là một nền tảng cho sự phối hợp an ninh nhạy cảm – không chỉ là nghi thức ngoại giao.

Dù là trùng hợp hay không, sự thay đổi trong luận điệu của Mỹ cho thấy ảnh hưởng của Moskva có thể đã âm thầm định hình quỹ đạo của các sự kiện. Rốt cuộc, Nga là một trong số ít các bên có kênh liên lạc cởi mở với cả Tehran và Tel Aviv. Hoàn toàn có khả năng Điện Kremlin đã đóng vai trò là một trung gian phía sau hậu trường, đảm bảo ít nhất một sự tạm dừng trong các hành động thù địch.

Lời kết

Nga vẫn là một người chơi có sự tính toán nhưng đầy ảnh hưởng ở Trung Đông. Những cáo buộc rằng, Moskva đã không "sát cánh" cùng Iran chỉ là suy đoán và phần lớn không có cơ sở cả về mặt chính trị và pháp lý. Nga cung cấp tình đoàn kết, sự phối hợp và đòn bẩy – không phải là sự hỗ trợ vô điều kiện cho việc leo thang.

Và trong một khu vực mà lời nói cũng quan trọng như tên lửa, một sự thay đổi tinh tế trong ngôn ngữ từ Washington diễn ra cùng thời điểm với các cuộc hội đàm thầm lặng tại Điện Kremlin có thể còn nói lên nhiều điều hơn bất kỳ thông cáo báo chí nào. Rốt cuộc, ngoại giao thường diễn ra ở những nơi không có ống kính máy quay.