Người dân thiệt đơn, thiệt kép

(Baonghean) - Theo chúng tôi được biết, vùng mía nguyên liệu thuộc Nhà máy mía đường Tate & Lyle năm 2012 bà con nông dân ở các huyện Nghĩa Đàn, Quỳ Hợp, Quỳ Châu, Thị xã Thái Hoà và một số xã ở miền Tây huyện Quỳnh Lưu đã trồng được trên 18.000 ha theo yêu cầu của nhà máy.

Đầu tháng 3, Nhà máy đường Tate & Lyle chỉ mới thu mua được gần 60% tổng sản lượng mía của bà con nông dân ở các địa phương nói trên. Tại thời điểm này, những năm về trước diện tích mía của nông dân thu hoạch bán cho nhà máy chiếm khoảng 75-80%.

Năng suất mía năm nay dự kiến đạt bình quân 54 tấn/ha. Do thời tiết từ cuối mùa Thu đến hết mùa Đông năm 2012 và đầu mùa Xuân năm 2013 nhiệt độ không khí luôn cao hơn trung bình nhiều năm nên đã làm cho cây mía nói riêng và rất nhiều loại cây trồng khác ra hoa sớm.

Mía ra hoa sớm (mía trổ cờ) là điều rất bất lợi cho người sản xuất. Còn nhà máy thì thu mua với giá khác nhau theo chỉ số đường của cây mía qua từng thời gian thu hoạch khác nhau. Chỉ số đường và năng suất cây mía đạt đến đỉnh cao nhất là trước khi mía ra hoa. Mía ra hoa là thời điểm cây mía tiêu tốn năng lượng nhiều nhất lấy từ đường tích luỹ được trong cây để phục vụ cho quá trình hình thành hoa và trổ hoa. Do đó khi lượng đường và nước trong cây mía mất dần thì thân cây sẽ xốp và teo lại, năng suất mía cứ thế giảm dần và có thể giảm tới 20-30% nếu không thu hoạch kịp thời.

Mía ở vùng nguyên liệu Phủ Quỳ trổ cờ. Ảnh: V.T

Tại Nhà máy mía đường Tate & Lyle giá thu mua mía hiện nay là 870.000 đồng/tấn mía cây, giảm 30.000 đồng/tấn so với giá do nhà máy thông báo giá mua đầu vụ. Theo ông Ngô Văn Tú - Phó Tổng Giám đốc Công ty Mía đường Tate & Lyle thì vụ mía đang ép hiện nay năng suất đạt bình quân 54 tấn/ha. Với giá nhà máy thu mua là 870.000 đồng/ha thì mỗi ha người trồng mía thu được 46.980.000 đồng, và khả năng giá mía còn tiếp tục giảm do chỉ số đường trong cây mía giảm mạnh vì mía đã trổ cờ quá lâu. Để đầu tư 1ha mía, chi phí hết 25 triệu đồng đối với mía trồng mới và 20 triệu đồng đối với mía trồng lưu gốc. Như vậy, trồng 1 ha mía trong thời gian 1 năm chỉ thu lãi trên 21 triệu đồng. Nếu giá mía tiếp tục thu mua giảm thì người nông dân càng phải chịu thiệt thòi nhiều hơn.

Nhà máy mía đường Tate & Lyle ở vùng Phủ Quỳ là nhà máy lớn với công suất 8400 mía cây/ngày. Vụ ép năm nay, theo ông Ngô Văn Tú - Phó Tổng Giám đốc Công ty Mía đường Tate & Lyle cho biết bình quân 1 tấn mía cho ra 100kg đường và đang bán với giá 14.000 đồng/kg. Như vậy chi phí để mua 1 tấn mía hết 870.000 đồng thu lại 100 kg đường có giá trị 1.400.000 đồng, trừ các loại chi phí (tiền mua 1 tấn mía, tiền vận chuyển, tiền khấu hao, tiền lương, tiền vay ngân hàng…) hết tất cả 1.070.000 đồng, nhà máy vẫn còn lãi ròng 330 000 đồng/tấn mía. 1ha mía với năng suất bình quân 54 tấn sẽ cho nhà máy lãi ròng trên 17 triệu đồng.

Cũng là cây mía nguyên liệu do nông dân trồng để phục vụ nhà máy chế biến đường nhưng Nhà máy đường Sông Lam công suất chỉ có 850 tấn mía/ngày thấp thua Nhà máy mía đường Tate & Lyle 7.550 tấn/ngày và công nghệ chế biến đường đã quá cũ kỹ. Nhưng vẫn thu mua mía nông dân với giá 910.000 đồng/tấn tại ruộng, cao hơn giá mua mía của Nhà máy mía đường Tate & Lyle 40.000 đồng/tấn.

Ở Nhà máy đường Sông Con công suất 3.000 tấn mía/ngày, công nghệ chế biến đường cũng không hiện đại như Nhà máy mía đường Tate & Lyle nhưng vẫn mua mía nguyên liệu cho nông dân tại ruộng với giá 910.000 đồng/tấn, cao hơn Nhà máy mía đường Tate & Lyle 40.000 đồng/tấn.

Lẽ ra nhà máy có công suất càng lớn công nghệ chế biến đường càng hiện đại thì giá mua mía nguyên liệu cho nông dân phải cao hơn so với nhà máy chế biến đường có công suất nhỏ, công nghệ không hiện đại để khuyến khích nông dân trồng mía, nhằm vừa bảo vệ lợi ích chính đáng của cả nông dân lẫn nhà máy, vừa nhằm mục đích duy trì sự phát triển bền vững của vùng nguyên liệu của chính nhà máy. Đây là vấn đề Nhà máy mía đường Tate & Lyle cần xem xét lại để không vì chỉ nhìn thấy lợi ích của mình nhiều hơn mà quên đi lợi ích của người trồng mía.

Mặt khác, giá thu mua mía thấp, năng suất mía ngày càng giảm dần do không được đầu tư thâm canh và luân canh sẽ dẫn đến tình trạng người trồng mía không còn lãi hoặc thua lỗ thì vùng nguyên liệu mía chắc chắn sẽ không được duy trì bền vững như mong muốn của nhà máy.

Qua khảo sát nhiều nhà máy mía đường ở khu vực miền Trung và miền Nam nước ta cho thấy, tổng số phần lãi thu được của người trồng mía cộng với phần lãi thu được của nhà máy sản xuất đường, trong tổng số đó thông thường phần lãi của người trồng mía chiếm tới 70%, còn lại phần lãi của nhà máy sản xuất đường 30%. Nhưng ở vùng nguyên liệu Phủ Quỳ hiện nay qua tính toán tổng phần lãi thu được trên 1ha mía khoảng 38 triệu đồng, trong đó người trồng mía 21 triệu đồng, chiếm 55,26%, nhà máy 17 triệu đồng, chiếm 44,74% .

Nếu phần lãi của nông dân là 70% thì nông dân sẽ thu được số tiền là 26,6 triệu đồng/ha. Muốn như vậy thì nhà máy phải nâng giá thu mua mía hiện nay cho nông dân lên 960.000 đồng/tấn mía để vừa giảm bớt thiệt thòi, vừa khuyến khích người trồng mía trên vùng đất đỏ giàu tiềm năng Phủ Quỳ.

Doãn Trí Tuệ