Những đứa trẻ dưới chân núi Pù Lôm

(Baonghean) Phải đến hơn 4 năm rồi, chúng tôi mới có dịp trở lại xã Lượng Minh (huyện Tương Dương), nơi được xem là "điểm nóng" về ma túy với những địa danh như núi Pù Lôm, bản Minh Phương và bản Xốp Mạt. Và đến đây, mới thật sự nhận thấy hậu quả do "cơn lốc" ma túy để lại quả là rất nặng nề, dai dẳng...

Cậu bé đi học bằng... tay

Trên đường dạo qua bản Minh Phương (Lượng Minh) vào giờ tan học, chúng tôi thật sự bất ngờ khi nhìn thấy một cậu bé có thể gọi là "đặc biệt". Cậu bé ấy vẫn đầy đủ áo quần, vẫn mang cặp sách trên lưng nhưng điểm khác biệt so với bạn bè là thân hình nhỏ thó, phải di chuyển bằng cả chân và tay, trong đó đôi tay là bộ phận chính thực hiện chức năng di chuyển cơ thể. Cậu ta cứ bò lê trên con đường gồ ghề và lởm chởm đất đá, đoạn đường từ cổng trường đến nhà cậu, chiều dài khoảng 500 m. "Cứ theo cháu về nhà, anh sẽ được biết thêm nhiều điều đặc biệt nữa"- một vài người dân nói nhỏ khi thấy chúng tôi để ý. Cậu bé bò về đến nhà mình cũng là lúc chúng tôi theo về đến sân. Tiếp chuyện với khách là người phụ nữ trạc tuổi 60, bà là Lô Thị Lan, bà ngoại của cậu bé. Còn cậu bé tên là Lương Văn Mậu (sinh 1998), học sinh lớp 8A Trường THCS Lượng Minh.



Cậu bé Lương Văn Mậu trên đường đi học về.

Lương Văn Mậu, cháu bà Lan, cùng anh trai là Lương Văn Tý (sinh 1996, đang học lớp 11) được ông bà ngoại cưu mang từ khi còn rất nhỏ. Nguyên nhân là do bố mẹ chúng bị dính vào vòng lao lý vì tội buôn bán, vận chuyển chất ma túy. Hiện tại, người bố đã mãn hạn tù, về quê ở huyện Kỳ Sơn sinh sống chứ không về đây để chăm nuôi các con mình. Còn người mẹ, với cái án dài đến 14 năm, giờ đây mới đến năm thứ 9. Vậy là từ khi chập chững tập đi và bập bẹ tập nói, anh em Tý-Mậu đã phải sống trong vòng tay cưu mang, che chở của ông bà ngoại. Từ khi mới lọt lòng, không hiểu vì sao đôi chân của Mậu cứ co quắp lại và dính sát vào phần bụng, không co duỗi được bình thường. Đi khắp các bản làng tìm thầy cứu chữa, cuối cùng một thầy lang đã giúp Mậu duỗi được đôi chân ra một ít, khỏi dính vào phần bụng. Sau đó, bà Lan đưa cháu đi chữa trị khắp nơi, vào tận Thành phố Hồ Chí Minh, nhưng đều nhận được câu trả lời "Y học bó tay"!

Niềm an ủi lớn nhất của vợ chồng bà Lan là anh em Tý- Mậu rất sáng dạ, ham hiểu biết và học hành ngày càng tiến bộ. Tý khỏe mạnh, lành lặn và hiện đang theo học THPT. Còn Mậu, thân hình oặt oẹo, đôi chân co quắp hàng ngày không kể mưa gió vẫn bò lê đến lớp. "Lúc đầu, định đưa đến lớp để nó vui vẻ, đỡ tủi thân với bạn bè nhưng không ngờ nó học khá, các thầy cô khuyên cho nó theo học để tìm một tương lai sáng sủa hơn"- bà Lan tâm sự. Cũng may, đường đến lớp không xa nhưng trường lại nằm ở lưng chừng sườn núi, cổng trường dốc đứng nên việc leo lên thật sự là quá sức đối với Mậu. Em chia sẻ: "Sợ nhất là những ngày mưa lớn, khi bò lên cổng trường, nước tuôn thẳng vào mặt, vào người ướt sạch. Nhưng em vẫn cố gắng bám vào mép đường xây bằng đá để khỏi bị trượt ngã".

Thầy Trần Quốc Hùng, Hiệu trưởng Trường THCS Lượng Minh cho biết: "Hoàn cảnh gia đình khó khăn, sức khỏe không đảm bảo, việc đi lại hết sức vất vả nhưng Mậu luôn đi học chăm chỉ và hăng say phát biểu xây dựng bài". Hỏi về những dự định tương lai, Mậu lắc đầu và hồn nhiên trả lời: "Không biết!". Nhìn sang bà Lan, sau một thoáng trầm tư kèm theo một tiếng thở dài: "Tôi dự tính cả rồi, với sức vóc, chân cẳng như vậy, thằng Mậu không đủ sức ra Thị trấn Hòa Bình để theo học cấp 3 như thằng Tý. Hơn nữa, càng học lên cao càng mất nhiều chi phí, tôi thì tuổi đã cao, sợ không đủ sức... Một vài nhà hảo tâm đã tìm đến cho nó một ít tiền, khoản tiền đó tôi đang dành dụm để khi nó học xong cấp 2 sẽ cho nó đi học đánh máy vi tính, photocopy và mua máy móc để nó hành nghề, tự kiếm sống. Tôi già rồi, cũng đến lúc phải chết, bố mẹ nó thì không biết thế nào...".

Và những cảnh đời bất hạnh

Ở nơi từng được mệnh danh là "rốn" ma túy như xã Lượng Minh, đặc biệt là ở bản Xốp Mạt và Minh Phương, hoàn cảnh vợ chồng vướng vào vòng lao lý hoặc chết vì căn bệnh thế kỷ HIV, để lại con thơ cho ông bà nội, ngoại nuôi nấng như trường hợp bà Lan không phải là hiếm. Ngay như bà Lan, khi trò chuyện cũng chỉ kể riêng hoàn cảnh tù tội của bố mẹ em Mậu là anh Lương Văn Tĩnh (con rể) và chị La Thị Nguyệt (con gái). Qua tìm hiểu, những người hàng xóm của bà Lan cho biết, con cái của bà (cả trai, gái, dâu, rể) hầu hết đã và đang chịu thi hành án vì tội buôn bán, vận chuyển ma túy. Điều này đồng nghĩa với việc vợ chồng bà Lan không chỉ nuôi anh em Tý- Mậu, mà còn nuôi thêm hơn 10 đứa cháu nội, ngoại khác. Đến độ tuổi có thể làm việc tay chân, những đứa trẻ ấy rời xa mái nhà của ông bà để tìm đường mưu sinh.

Cách nhà bà Lan không xa là gia đình ông Lương Văn Nâm (63 tuổi), người được xem là đang giữ "kỷ lục" khi toàn bộ 10 người con trai, con gái, con dâu và con rể đều phải ngồi tù vì tội buôn bán "cái chết trắng". Do vậy, ông bà phải còng lưng cuốc rẫy để nuôi tất cả các cháu nội ngoại, đứa lớn nhất năm nay 18 tuổi, đứa nhỏ nhất mới lên 3. Có mấy đứa lớn đã vào miền Nam làm thuê kiếm sống và gửi tiền về nuôi em. Hiện tại, ông bà vẫn còn nuôi 5 đứa cháu ăn học trong nhà, đứa lớn nhất năm nay lên lớp 9, đứa nhỏ nhất mới vào mẫu giáo. Hỏi "ông bà đã nuôi cả thảy bao nhiêu cháu?", ông Nâm ra chiều đăm chiêu suy nghĩ nhưng cuối cùng vẫn không thể nhớ chính xác. Cuối cùng, ông phải nhìn lên vách gỗ, nơi có dán mấy tấm ảnh để kể tên từng đứa cháu ông bà đã ra sức cưu mang. Đang lúc chuyện trò với ông Nâm, một cậu bé có cái đầu trọc lóc bước vào và lễ phép chào khách. Đó là Lữ Trung Kiên (sinh 2000), là cháu ngoại của ông.

Hỏi chuyện với Kiên, được biết bố của em là Lữ Văn Nang, từng chịu thi hành án 8 năm tù, mãn hạn từ năm ngoái, hiện giờ đang làm nhân công đãi vàng ở tỉnh Quảng Nam. Còn mẹ của em là Lương Thị Xoan, 3 năm trước phải nhận bản án 17 năm tù giam và hiện đang trong thời gian thi hành án, tức là phải tới 14 năm nữa mẹ con mới có cơ hội được đoàn viên. Kiên năm nay lên lớp 7, được các thầy cô giáo đánh giá có năng lực, chăm chỉ đến lớp và có nhiều cố gắng trong học tập. Hỏi về tương lai, cũng như cậu bé Lương Văn Mậu, Kiên cũng lắc đầu: "Không biết!". Và cũng như bà Lan (bà nội Mậu), ông Nâm than thở: "Vợ chồng tôi già đến nơi rồi, giờ cầm cái cuốc không còn vững nữa, biết có nuôi nổi nó học lên tiếp hay không? Mà có phải một mình nó đâu, còn có những đứa khác nữa...".

Lúc này một cậu bé khác bước vào, ông Nậm giới thiệu tên là Quang Văn Hùng (lớp 9). Rồi thêm 3 em nhỏ hơn cũng đi học về, cô bé nhỉnh nhất là Lô Thị Phượng (10 tuổi, lớp 4), bên cạnh là cậu con trai 6 tuổi có tên Vi Quang Trung (lớp 1) và cô bé 3 tuổi xinh xắn, có cái tên khá ấn tượng là Lương Bảo Thiên Lam. Bước vào nhà, nhìn thấy khách lạ, cô bé Thiên Lam khóc ré lên rồi ù chạy sang nhà hàng xóm. Khi ra về, thấy Thiên Lam đang ngồi trước cửa nhà bên cạnh, chúng tôi đưa máy ảnh để ghi một kiểu hình, một lần nữa em lại khóc ré lên và ù chạy...

Rời bản Minh Phương, chúng tôi tìm đến bản Xốp Mạt. Cách đây không lâu, các nhà khoa học thuộc Viện Vật lý địa cầu khẳng định phía trong hòn núi sau bản, có một vết nứt lớn gây nên hiện tượng trượt lở đất, đe dọa sự an toàn tính mạng nên người dân phải di dời đến nơi ở mới. Nhưng nơi ở mới đang trong giai đoạn giải phóng mặt bằng, bà con Xốp Mạt phải dựng nhà tạm dọc tả ngạn sông Nậm Nơn để sinh sống. Do vậy, cuộc sống nơi đây đang thật sự bộn bề. Căn nhà nhỏ bằng tranh tre, nứa lá của chị Lô Thị Tấm nằm chênh vênh bên mép sông, có cảm giác như nước bất ngờ dâng cao, một trận lũ quét cuốn qua căn nhà ấy sẽ không còn dấu tích. Số phận chị Tấm cũng giống với nhiều người phụ nữ khác ở đất Lượng Minh, chồng chị là anh Lô Văn Mão đang ở tù vì tội buôn bán, vận chuyển hê-rô-in từ năm 2005, để lại cho chị 2 đứa con gái còn nhỏ dại là Lô Thùy Trang (sinh 1999, lớp 8) và Lô Thị Mai Chi (sinh 2001) đang học lớp 6.



Chị Lô Thị Tấm bên các con.

Và trong thời gian chồng đang thụ án, chị Tấm có thêm bé gái thứ 3 là Lô Thị Yến Nhi (sinh 2010). Căn nhà trống huơ trống hoác, chẳng có thứ gì giá trị ngoài 2 chiếc giường gỗ và chăn màn, xoong chậu ngổn ngang. Có lẽ do mặc cảm về hoàn cảnh, chị Tấm không thật sự cởi mở khi trò chuyện. Hỏi "làm cách nào để có cái ăn hàng ngày cho các con?", chị thủng thẳng: "Đi làm rẫy và lên rừng hái măng". Hỏi chuyện học hành của các con, chị đáp: "Bây giờ đang đi học gần nhà, lại được Nhà nước hỗ trợ nên chưa tốn kém lắm. Mong được Nhà nước tiếp tục hỗ trợ để các cháu được học tiếp lên cao hơn, để có cơ hội tìm một cái nghề cho đỡ vất vả".

Day dứt tìm câu trả lời

Trao đổi với ông Vi Đình Phúc, Bí thư Đảng ủy xã Lượng Minh, chúng tôi được biết so với mấy năm trước, số lượng trẻ em có bố hoặc mẹ, hoặc cả bố và mẹ đang ở tù vì tội buôn bán ma túy đã giảm xuống. Nhưng hiện tại, con số này cũng đang ở mức hàng chục và chưa có dấu hiệu được hạn chế đến mức thấp nhất. Bởi lẽ, các đầu nậu buôn bán ma túy từ nước ngoài về vẫn chọn núi Pù Lôm và địa bàn xã Lượng Minh để làm điểm trung gian trao đổi và vận chuyển "hàng trắng". Trong khi đó, đời sống người dân nơi đây vẫn còn nghèo (tỷ lệ đói nghèo hiện chiếm 84,5%), trình độ dân trí còn hạn chế, nhiều người dân vì cái lợi trước mắt nên vẫn đang bị những đầu nậu nói trên sai khiến và bị trói chặt bởi "con ma trắng". Mầm mống và nguy cơ gieo rắc "cái chết trắng" vẫn còn hiển hiện rất rõ trên đất Lượng Minh...



Bé Thiên Lam (trái) khóc ré lên khi phóng viên bấm máy.

Hơn 4 năm trước, chúng tôi đã không khỏi day dứt khi rời vùng đất Lượng Minh. Day dứt vì hình ảnh cậu bé Lương Văn Mậu lết từng bước trên đường đi học về, vì tiếng khóc ré lên của bé Thiên Lam, vì cái vẻ hồn nhiên và lấm lem của 3 đứa con gái chị Tấm. Và day dứt vì một câu hỏi chưa tìm được lời đáp: Bao giờ Lượng Minh "sạch" ma túy để những gia đình nơi đây được hạnh phúc, để những đứa trẻ không còn phải sớm gánh chịu nỗi đau bất hạnh?!

Công Kiên