Luật Giao thông đường bộ năm 2008 có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2009. Qua gần 13 năm triển khai thực hiện, Luật đã có những tác động tích cực đến công tác bảo đảm trật tự, an toàn giao thông, nâng cao nhận thức và ý thức tự giác chấp hành của người tham gia giao thông. Tuy nhiên, vì Luật quy định 3 lĩnh vực độc lập, khác nhau là TTATGT đường bộ, hạ tầng đường bộ và vận tải đường bộ nên quá trình thi hành Luật đã bộc lộ những tồn tại, khó khăn, vướng mắc, không phù hợp với tình hình thực tế.
Trước thực trạng đó, việc tách Luật Giao thông đường bộ năm 2008 thành 2 luật là Luật Đường bộ và Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ là cấp thiết, nhằm điều chỉnh chuyên sâu các nội dung, tạo ra một hành lang pháp lý đủ mạnh để có thể giải quyết những vấn đề cấp bách thực tiễn đang đặt ra, bảo đảm cả hai lĩnh vực quản lý nhà nước được thực hiện hiệu lực, hiệu quả và chuyên nghiệp hơn, thể hiện qua các ưu điểm sau:
 |
| Cán bộ Phòng CSGT Công an tỉnh tuyên truyền việc chấp hành Luật Giao thông đường bộ trong trường học. Ảnh tư liệu: Đ.C |
Thứ nhất, góp phần hoàn thiện, phát triển hệ thống pháp luật Việt Nam, phù hợp với xu thế chuyên sâu hóa trong xây dựng pháp luật hiện nay.
Việc xây dựng 2 đạo luật chuyên sâu, độc lập là thực hiện đúng tinh thần chỉ đạo tại Nghị quyết số 18 NQ/TW, ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII: “Một cơ quan thực hiện nhiều việc và một việc chỉ giao cho một cơ quan chủ trì thực hiện và chịu trách nhiệm chính”.
Thực tế cho thấy nhiều đạo luật cũng đã được tách riêng thành các đạo luật chuyên biệt như: Luật Thi hành án hình sự, Luật Đặc xá, Luật Thi hành tạm giam, tạm giữ được tách ra từ Bộ luật Tố tụng hình sự, Luật Khiếu nại, Tố cáo tách ra thành Luật Tố cáo và Luật Khiếu nại… Điều này cũng phù hợp với kinh nghiệm xây dựng pháp luật của nhiều nước trên thế giới khi đều có luật chuyên biệt về trật tự, an toàn giao thông, tách bạch với quy định về xây dựng, phát triển kết cấu hạ tầng giao thông và vận tải đường bộ.
Thứ hai, thúc đẩy các hoạt động đầu tư, xây dựng, phát triển mạnh mẽ về kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ; góp phần nâng cao chất lượng, điều kiện an toàn khi tham gia giao thông.
Việc tách Luật Giao thông đường bộ 2008 thành 2 Luật chuyên biệt sẽ góp phần khắc phục các tồn tại, hạn chế, giải quyết các vấn đề về cơ chế thu hút nguồn lực đầu tư, cơ chế về vốn, về bảo trì, bảo dưỡng kết cấu hạ tầng… từ đó thúc đẩy các hoạt động đầu tư, xây dựng, phát triển mạnh mẽ hệ thống đường bộ, kết cấu hạ tầng hiện nay, đặc biệt là các quy định về cơ chế đầu tư xây dựng, kinh doanh đường cao tốc để phát triển mạng lưới đường cao tốc Việt Nam ngày một đồng bộ hơn, đáp ứng nhu cầu đi lại ngày càng cao của người dân cũng như tạo cơ chế để thu hút nguồn vốn đầu tư, xây dựng đường cao tốc (thực tiễn hiện nay cho thấy việc đầu tư vào đường cao tốc rất khó để kêu gọi các nhà đầu tư trong và ngoài nước do hành lang pháp lý còn thiếu tính hấp dẫn đối với các nhà đầu tư).
 |
| Thi công cầu Ố Ồ, trên tuyến cao tốc Bắc- Nam, đoạn qua huyện Nghi Lộc. Ảnh tư liệu: Quang An |
Thứ ba, giải quyết hiệu quả các vấn đề liên quan đến trật tự, an toàn giao thông hiện nay; góp phần nâng cao nhận thức, văn hóa khi tham gia giao thông của người dân; tạo ra giải pháp đột phá nhằm kiềm chế, kéo giảm bền vững tai nạn giao thông, hạn chế đến mức thấp nhất những thiệt hại cho xã hội do tai nạn giao thông gây ra.
Với mục tiêu lớn nhất là bảo vệ quyền con người, bảo đảm an toàn tính mạng, sức khỏe cho người tham gia giao thông, việc tách Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ nhằm tạo ra bước chuyển biến cơ bản, bền vững trong việc bảo đảm trật tự an toàn giao thông, góp phần bảo đảm tốt hơn quyền con người, quyền công dân theo quy định của Hiến pháp năm 2013 và các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên; giảm ùn tắc giao thông gắn với bảo vệ môi trường; xây dựng văn hóa giao thông văn minh tiệm cận với văn minh giao thông của các quốc gia tiên tiến trên thế giới. Trong đó, Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ tập trung giải quyết những vấn đề ảnh hưởng đến trật tự, an toàn giao thông nhưng chưa được quy định cụ thể tại Luật Giao thông đường bộ 2008, hoặc đã có quy định nhưng không còn phù hợp với tình hình thực tiễn hiện nay, cụ thể như:
– Về quy tắc giao thông đường bộ: Bổ sung các quy định về tăng cường đảm bảo an toàn cho các đối tượng tham gia giao thông “yếu thế” như trẻ em, người già, người khuyết tật, người đi bộ và người điều khiển phương tiện giao thông thô sơ đường bộ; mô tả, làm rõ hơn một số quy tắc như tránh, vượt, chuyển hướng, chuyển làn, sử dụng còi, đèn tín hiệu, giao thông trên đường cao tốc, trong hầm đường bộ… góp phần nâng cao nhận thức và chấp hành quy định của pháp luật để lưu thông an toàn, bảo đảm tính mạng, sức khỏe cho mình và cho những người tham gia giao thông khác.
– Về giao thông trên đường cao tốc: So với Luật Giao thông đường bộ năm 2008, dự thảo Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ quy định bổ sung nội dung hướng dẫn cụ thể cho các phương tiện đang chạy trên đường cao tốc gặp sự cố kỹ thuật. Đồng thời, bổ sung quy định tốc độ tối đa, tối thiểu của phương tiện khi tham gia giao thông trên đường cao tốc; tốc độ của một số loại phương tiện có trọng tải lớn trên đường cao tốc; khoảng cách an toàn giữa các xe tương ứng với tốc độ và điều kiện mặt đường thời tiết, địa hình để đảm bảo an toàn giao thông.
– Về người điều khiển phương tiện tham gia giao thông đường bộ: Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ quy định theo hướng nâng cao chất lượng công tác đào tạo, sát hạch, cấp giấy phép lái xe, bảo đảm đánh giá thực chất được trình độ, kiến thức, kỹ năng của người lái xe, đặc biệt là kỹ năng xử lý tình huống khi tham gia giao thông. Ngoài ra, Luật cũng lần đầu tiên quy định đầy đủ, chi tiết về trách nhiệm pháp lý của người tham gia giao thông, của chủ phương tiện trong xử phạt vi phạm hành chính về trật tự an toàn giao thông đường bộ và của cá nhân, tổ chức gây cản trở, mất an toàn giao thông đường bộ.
 |
| Học viên tại Trung tâm Đào tạo và Sát hạch lái xe PTS học lái xe trên cabin mô phỏng. Ảnh tư liệu: Đ.C |
– Về tổ chức an toàn giao thông, chỉ huy, điều khiển giao thông và giải quyết ùn tắc giao thông đường bộ: Quy định về giải quyết những bất cập về tổ chức giao thông là nguyên nhân dẫn đến tai nạn giao thông và ùn tắc giao thông; trách nhiệm và cơ chế giải quyết ùn tắc giao thông của các bộ và ủy ban nhân dân địa phương; biện pháp giải quyết ùn tắc giao thông trong các trường hợp cụ thể.
– Về giải quyết tai nạn giao thông đường bộ: Quy định nguyên tắc giải quyết tai nạn giao thông; trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân tại hiện trường nơi xảy ra vụ tai nạn giao thông; trách nhiệm của ngành Y tế, trách nhiệm của ngành Công an, trách nhiệm của cơ quan bảo trì, khai thác đường bộ, trách nhiệm của cơ quan Bảo hiểm, UBND các cấp trong giải quyết tai nạn giao thông.
– Về thực thi pháp luật trong phát hiện, xử lý vi phạm: Xây dựng nền tảng pháp lý để phát hiện, xử lý vi phạm; ứng dụng khoa học công nghệ trong công tác quản lý, phát hiện và xử lý vi phạm về trật tự, an toàn giao thông đường bộ; cải cách căn bản phương thức tuần tra, kiểm tra theo hướng hiện đại hóa, tiết kiệm chi phí cho Nhà nước, đồng thời nâng cao hiệu lực và tính nghiêm minh của pháp luật; đảm bảo công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm và các vi phạm pháp luật khác trên tuyến giao thông đường bộ.
Thứ tư, phân định rõ trách nhiệm của các cơ quan, ban, ngành trong giải quyết các vấn đề liên quan đến trật tự, an toàn giao thông; nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý nhà nước trên lĩnh vực giao thông đường bộ.
Thực tiễn thi hành 2 luật được tách ra tất yếu sẽ phát huy hiệu quả, vì có cơ quan chịu trách nhiệm chính, có các biện pháp thực hiện cụ thể, rõ ràng các cơ chế, chính sách và nhiều quy định tạo thuận lợi hơn cho người dân, cơ quan, tổ chức. Điển hình như dự thảo Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ, với các quy định chặt chẽ về phân công trách nhiệm quản lý nhà nước của Bộ Công an, Bộ Giao thông vận tải, các bộ, cơ quan ngang bộ, chính quyền các cấp theo đúng chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của từng bộ, ngành, địa phương một cách cụ thể, rành mạch, đúng quy định của pháp luật. Việc phân công cụ thể, rõ ràng, đúng chức năng, nhiệm vụ sẽ nâng cao trách nhiệm và phát huy tính chủ động, sáng tạo của từng bộ, ngành, địa phương, nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý nhà nước về trật tự an toàn giao thông đường bộ, góp phần quan trọng làm chuyển biến tình hình trật tự an toàn giao thông, kiềm chế tai nạn giao thông, ùn tắc giao thông.
 |
| Lực lượng Cảnh sát giao thông điều tiết giao thông trên đường Lê Hồng Phong. Ảnh tư liệu: Hải Vương |
Về ý kiến cho rằng, việc ban hành hai đạo luật tách biệt sẽ chồng lấn chức năng, nhiệm vụ. Từ nghiên cứu cho thấy, việc ban hành hai đạo luật không chồng lấn chức năng, nhiệm vụ mà bảo đảm tính thống nhất khi áp dụng.
Cụ thể, về phạm vi điều chỉnh của 2 luật không trùng nhau, không chồng lấn: Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ điều chỉnh các nhóm vấn đề cơ bản, gồm: (1) Quy tắc giao thông đường bộ, hệ thống báo hiệu đường bộ, tốc độ và khoảng cách giữa các xe; (2) Quản lý về an toàn phương tiện và người điều khiển phương tiện tham gia giao thông; (3) Tổ chức, chỉ huy, điều khiển giao thông và giải quyết ùn tắc giao thông đường bộ; (4) Giải quyết tai nạn giao thông đường bộ; (5) Thực thi pháp luật và trách nhiệm pháp lý.
Trong khi đó, dự án Luật Đường bộ do Bộ Giao thông vận tải soạn thảo sẽ điều chỉnh các quy định về: (1) Xây dựng, phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ; (2) quản lý, bảo trì kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ; (3) vận tải đường bộ, dịch vụ hỗ trợ vận tải đường bộ; (4) quản lý hoạt động vận tải đường bộ và dịch vụ hỗ trợ vận tải đường bộ.
Về đối tượng điều chỉnh: Dự án Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ chủ yếu điều chỉnh mối quan hệ giữa các cơ quan nhà nước với người tham gia giao thông, bảo đảm cho việc đi lại của người dân trong trạng thái trật tự và an toàn. Trong khi đó, Luật Đường bộ chủ yếu điều chỉnh mối quan hệ giữa các cơ quan nhà nước ở Trung ương với cơ quan nhà nước ở địa phương trong việc huy động các nguồn lực đầu tư, xây dựng, phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ, kết nối hạ tầng đường bộ với hạ tầng đường sắt, đường thủy nội địa, đường hàng không và hàng hải; giữa Nhà nước với các tổ chức, cá nhân tham gia kinh doanh vận tải đường bộ, dịch vụ hỗ trợ vận tải đường bộ.
Như vậy, có thể thấy việc xây dựng và ban hành hai Luật là đòi hỏi tất yếu, khách quan, cấp bách của thực tiễn, phù hợp với quy luật phát triển, phù hợp với xu hướng xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật của Việt Nam trong điều kiện xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, góp phần tạo cơ sở pháp lý đầy đủ hơn để thúc đẩy, nâng tầm cả hai lĩnh vực đáp ứng yêu cầu trong tình hình mới.
