 |
Anh hùng Phạm Tuân |
Khi lớn lên được đi học, nghe bố mẹ và người lớn kể về phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh tôi cảm thấy tự hào về quê hương... Khi học lên trung học mới hiểu từ "Xô viết" có nghĩa là "hội đồng" là tổ chức chính quyền do dân làm chủ. Rồi được biết rằng, Bác Hồ kính yêu của chúng ta, trong khi đang đi tìm đường cứu nước đã đọc Luận cương của Lê nin về vấn đề các dân tộc thuộc địa, Bác đã vô cùng sung sướng và xúc động, năm 1924, Bác Hồ sang Liên Xô để hoạt động và đưa nhiều trí thức Việt Nam sang học ở Đại học Phương Đông như Trần Phú, Lê Hồng Phong, Nguyễn Thị Minh Khai... Những năm 1948 - 1950, tôi học Trường Huỳnh Thúc Kháng đóng ở Bạch Ngọc (Đô Lương), Chi bộ Đảng có các thầy Tôn Gia Ngân, Nguyễn Đức Nam, Nguyễn Tài Cẩn, Hoàng Tuệ... đã tổ chức Hội nghiên cứu chủ nghĩa Mác, tôi cùng một số bạn lớn tuổi tham gia hội, cùng với một số thầy giáo lúc bấy giờ chưa phải là đảng viên như Nguyễn Trọng Di, Lê Hải Châu... Năm 1953, tôi đang học ở Trường Sư phạm Liên khu 4, nhà trường đã tổ chức trọng thể lễ mặc niệm Đại nguyên soái Xtalin qua đời, buổi lễ vô cùng xúc động, mọi người đều rưng rưng nước mắt.
Khi được đi học bồi dưỡng kiến thức ở Đại học Sư phạm Hà Nội, ngoài cuốn giáo trình dịch từ tiếng Nga in rô-nê-ô, chúng tôi phải học tiếng Nga để dùng sách Nga, về toán cao cấp tôi dùng cuốn Becman, về vật lý
tôi làm hầu hết các bài trong cuốn Xakharôp. Khi vào phòng thí nghiệm thì thấy hầu hết các máy móc quan trọng cũng do Liên Xô sản xuất. Năm 1961, tôi được cử làm cán bộ giảng dạy đại học, tôi cảm thấy rằng, không có sách và thiết bị của Liên Xô thìngành Giáo dục đại học của ta không thể có sự phát triển rầm rộ như trong những năm 1960-1990.
Năm 1964, với sự giúp đỡ của Viện Hàn lâm Khoa học Liên Xô, Uỷ ban Vật lý địa cầu Quốc tế của Việt Nam phối hợp với Trường Đại học Vinh thành lập Trạm quan trắc vệ tinh nhân tạo, tôi được cử làm trạm trưởng, các thiết bị như kính thiên văn phản quang, kính AT1, máy thu tín hiệu giờ chính xác, đồng hồ Nardin, bản đồ sao... đều do Liên Xô viện trợ. Năm 1965, tôi được sang Ba Lan làm nghiên cứu sinh, được tham gia nhiều cuộc hội thảo của tổ chức "Sử dụng quan trắc vệ tinh nhân tạo để nghiên cứu khoa học" của các nước XHCN, tôi càng thấy rõ vai trò của khoa học Xô viết đối với các nước trong phe XHCN.
Nửa sau thế kỷ 20, hai ngành khoa học có tính thời đại là nghiên cứu vũ trụ và nguyên tử. Liên Xô là nước đầu tiên đưa người bay vào vũ trụ, đó là chuyến bay của I.Gagarin ngày 12-4-1961. Sau đó, hàng chục nhà du hành vũ trụ từ các nước XHCN: Tiệp Khắc, Đức, Ba Lan, Bungari, Mông Cổ... và cả các nước khác như Pháp, Ấn Độ, đã bay vào vũ trụ trên các con tàu của Liên Xô. Anh hùng không quân Việt Nam Phạm Tuân đã đi lên vũ trụ trên con tàu "Liên hiệp 37" lên ghép với Trạm "Chào mừng 6" đang bay trong vũ trụ từ ngày 23 đến ngày 31 - 7-1980, trở thành người đầu tiên của các nước ASEAN bay vào vũ trụ (người thứ hai là ASEAN bay vào vũ trụ trong tháng 10/ 2007 vừa qua là một công dân Malaixia, chuyến bay này là một phần trong hợp đồng Malaxia ký với Liên bang Nga tới 1 tỷ đô la).
Năm 1950, ở chiến khu Việt Bắc, Bác Hồ đã trực tiếp giao nhiệm vụ cho 20 cán bộ được cử sang Liên Xô học tập, trong đó có những người con xứ Nghệ như GS -NGND Lê Duy Thước, nguyên Thứ trưởng, Giám đốc khu Gang thép Thái Nguyên Hoàng Bình, TS Nguyễn Văn Quỳ nguyên đại sứ Việt Nam ở Hung-ga-ri... Trong những thập kỷ 60-70 thế kỷ 20 nhiều trí thức xứ Nghệ đã bảo vệ luận án tiến sỹ và tiến sỹ khoa học ở Liên Xô như GS-VS Nguyễn Cảnh Toàn, TS Tôn Gia Ngân, các giáo sư Nguyễn Tài Cẩn, Nguyễn Trinh Dung, Đào Vọng Đức, Thái Trần Bái, TS cơ khí Phan Lê, PGS-TSKH Trần Doãn Quốc, GS Lê Doãn Diên...
Các thập kỷ 80-90 thế kỷ 20 rất nhiều con em xứ Nghệ được đào tạo ở Liên Xô về khoa học - công nghệ, xã hội - nhân văn, văn hoá - nghệ thuật cùng hàng ngàn tiến sỹ hàng vạn thạc sỹ, kỹ sư, cử nhân của cả nước được đào tạo ở Liên Xô cũ và Liên bang Nga, hiện nay đang đóng vai trò quan trọng trong sự nghiệp công nghiệp hoá hiện đại hoá đất nước và đưa Việt Nam lên vị trí cao trên trường quốc tế.
