Nghệ An cần làm gì để tạo nguồn thu bền vững từ hoạt động xuất, nhập khẩu?

Cú hích tạo đà

Để hiểu được ý nghĩa của chính sách này, chúng ta cần biết, theo quy định của Luật Ngân sách 100% khoản thu từ xuất, nhập khẩu, thuế tiêu thụ đặc biệt từ các địa phương đều thuộc Ngân sách Trung ương quản lý. Tại Nghệ An, mặc dù số thu từ thuế xuất, nhập khẩu hàng năm chưa lớn, nhưng theo tính toán, triển vọng thu từ xuất khẩu, nhập khẩu giai đoạn 2021-2025 từ khoảng 7.770 - 8.500 tỷ đồng. Cụ thể, năm 2021, Trung ương giao 1.250 tỷ đồng nhưng Nghệ An thực hiện ước đạt 1.450 tỷ, tăng 16%.

Tàu 30.000 tấn có thể ra, vào Cảng Cửa Lò nhưng với luồng lạch hiện tại việc quay đầu rất khó khăn. Ảnh: Nguyễn Hải

Theo Nghị quyết thí điểm về cơ chế đặc thù cho Nghệ An và một số tỉnh mới được Quốc hội thông qua, nếu Nghệ An nỗ lực và thu thuế vượt mức Trung ương giao thì sẽ được sử dụng 70% phần vượt thu thuế xuất, nhập khẩu, thuế tiêu thụ đặc biệt.

Đại diện Cục Hải quan Nghệ An chia sẻ: Đây là ưu ái lớn mà Trung ương dành cho tỉnh nhưng cũng là thách thức không nhỏ. Nghị quyết chỉ phát huy hiệu quả nếu tỉnh nỗ lực, hoàn thành vượt mức dự toán Trung ương giao thì sẽ được chủ động sử dụng số 70% số thu vượt đó để đầu tư hạ tầng mà không chờ xin Trung ương. Từ tín hiệu 2 năm lại đây, mặc dù chịu ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 nhưng thu từ thuế xuất, nhập khẩu Nghệ An đạt xấp xỉ 1.700 - 1.800 tỷ đồng. Để tận dụng hiệu quả cơ chế đặc thù trên, tỉnh phải cố gắng để khơi thông nguồn thu…

Tàu cuốc đang nạo vét luồng lạch tại Cảng Cửa Lò tháng 4 /2021 để tàu có tải trọng trên 10.000 tấn ra, vào và chuẩn bị thi công cầu cảng số 5 và số 6. Ảnh: Nguyễn Hải

Trên thực tế, theo các chuyên gia, mặc dù còn nhiều khó khăn nhưng tiềm năng và dư địa thu từ xuất, nhập khẩu của Nghệ An khá lớn. Hiện hàng hóa của Nghệ An đã đến với 128 quốc gia và vùng lãnh thổ. Bên cạnh đó, với việc các KCN VSIP Hưng Nguyên, WHA.Zone Nghệ An 1, Hoàng Mai 1 đã được đầu tư đồng bộ, môi trường đầu tư thông thoáng, giá thuê đất có sức cạnh tranh cao nên khả năng thu hút đầu tư còn lớn. Hiện tại, đã có 95 nhà đầu tư FDI vào đầu tư làm ăn và gần 200 doanh nghiệp đã có sản phẩm xuất khẩu nên tiềm năng còn lớn.

Năm 2021, kim ngạch xuất khẩu của tỉnh ước đạt 1,95 tỷ USD, cao nhất từ trước đến nay và vượt chỉ tiêu Nghị quyết ĐH Đảng bộ tỉnh khóa XIX đề ra (mục tiêu đến năm 2025 là 1,765 tỷ USD).

Nhà máy sản xuất viên nén sinh khối tại VSIP Hưng Nguyên công suất trên 300.000 tấn sản phẩm xuất khẩu sang các nước Châu Âu nên nếu hạ tầng tốt thì sẽ mang lại nguồn thu thuế xuất khẩu. Ảnh Nguyễn Hải

Vài năm lại đây, nhờ kết cấu giao thông và hạ tầng kho bãi được đầu tư nâng cấp, thêm một số cảng biển chuyên dụng được đưa vào sử dụng, Cảng Cửa Lò thường xuyên nạo vét và đầu tư thêm các bến tàu nên năng lực bốc dỡ của Cảng Cửa Lò đã được nâng lên đáng kế. Từ xuất khẩu chủ yếu là đá trắng, gỗ dăm, thủy sản, đến nay, các mặt hàng xuất khẩu của Nghệ An đã trở nên đa dạng và có giá trị hơn… Trên địa bàn đã có những sản phẩm mang lại nguồn thu thuế xuất, nhập khẩu lớn cho tỉnh. Điển hình là mặt hàng xăng dầu của Công ty DKC, Công ty Xăng dầu Nghệ An mỗi năm trên 1.600 tỷ đồng, Tập đoàn Vissai mỗi năm từ 50-100 tỷ đồng…

Gỡ bài toán hạ tầng, tạo nguồn thu bền vững

Theo các chuyên gia, với lợi thế là tỉnh lớn, nằm ở trung tâm khu vực Bắc Trung Bộ, có cửa khẩu thông thương với nước bạn Lào và nguồn hàng đa dạng nên kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của Nghệ An phải lớn hơn và tốc độ tăng trưởng, vượt thu hàng năm phải cao. Tuy nhiên, do hạ tầng hạ tầng giao thông, dịch vụ logistic và nhất là năng lực bốc dỡ cảng biển còn hạn chế nên chưa bứt phá được.

Nếu thường xuyên được nạo vét và khu vực bến cá dân cư được di dời ra khu vực riêng thì Cảng Cửa Lò sẽ an toàn và phát huy hiệu quả hơn. Trong ảnh: Tàu cá ngư dân neo đậu lẫn trong Cảng tổng hợp. Ảnh: Nguyễn Hải

Hiện tại, tỉnh có Cửa khẩu Quốc tế Thanh Thủy là điểm gần nối tuyến hành lang kinh tế Đông Tây, từ Biển Đông (Việt Nam) qua Cảng Cửa Lò đi Lào, Thái Lan và Myanmar nhưng cửa khẩu này chưa được thông thương nên không có giao dịch. Cảng Cửa Lò gần Quốc lộ 1A và Khu kinh tế Đông Nam nhưng chưa có trục giao thông kết nối với các KCN lớn, chưa có kho bãi đủ lớn để thu hút hàng hóa về nhập và xuất qua cảng.

Hiện nay, nhiều đơn vị cung cấp vật tư, trang thiết bị cho các khu công nghiệp ở Nghệ An không thể cập cảng Cửa Lò để giao hàng mà phải nhập vào Cảng Hải Phòng sau đó đi bằng đường bộ vào Nghệ An. Ngược lại, một số mặt hàng xuất khẩu của tỉnh chở ra thẳng ra Cảng Nghi Sơn hoặc Hải Phòng để giảm chi phí trung chuyển… Đây là điều đáng tiếc và giảm nguồn thu thuế xuất, khẩu của tỉnh.

(Đại diện Ban Quản lý Khu kinh tế Đông Nam)

Xe hàng chờ thông quan tại Cửa khẩu quốc tế Nậm Cắn (Kỳ Sơn). Theo Cục Hải quan Nghệ An cho biết, do ảnh hưởng bởi dịch Covid -19 nên 2 năm lại đây lượng hàng hóa qua cảng giảm mạnh ảnh hưởng đến nguồn thu thuế xuất, nhập khẩu. Ảnh: Nguyễn Hải

Tại diễn đàn góp ý bổ sung quy hoạch cảng biển tỉnh Nghệ An đến năm 2030 và tầm nhìn năm 2045, ông Lê Tiến Trị - Trưởng ban Quản lý Khu kinh tế Đông Nam thẳng thắn: KKT Đông Nam gần Cảng Cửa Lò là thuận lợi nhưng lợi thế không còn rõ rệt nữa. Lý do là năng lực để tàu lớn cập và bốc dỡ hạn chế, cảng chỉ đảm bảo tàu 10.000 tấn ra, vào được còn tàu trên 20.000 - 30.000 tấn thì phải chờ thủy triều hoặc đậu phía ngoài để trung chuyển khiến chi phí gia tăng. Cảng Cửa Lò là cảng quốc tế nhưng chưa có hệ thống kho bãi, dịch vụ logistic tương xứng, hệ thống giao thông chưa kết nối với các KCN lớn, không thể hoạt động liên tục 24/24h…

Mặt khác, so với các tỉnh bạn trong vùng, Cảng Nghi Sơn hay Vũng Áng đều có cảng nước sâu tự nhiên, từng tỉnh đều có chính sách hỗ trợ riêng đối với hàng hóa, thiết bị đi nội địa tính theo container hàng. Vì vậy, trong khi năng lực bốc dỡ hàng hóa các cảng trong khu vực đều tăng mạnh nhưng lượng hàng qua Cảng Cửa Lò chưa tăng là mấy và thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu không tăng như kỳ vọng.

Cảng biển Vissai. Ảnh: Mạnh Hùng

Vì vậy, câu hỏi đặt ra cho Nghệ An khi triển khai Nghị quyết đặc thù là có giải pháp tăng lượng hàng xuất, nhập khẩu. Theo các chuyên gia, không có cách nào khác là tỉnh cần xác định rõ ràng hạng mục cần ưu tiên để tháo gỡ các “điểm nghẽn” về hạ tầng giao thông, dịch vụ kho bãi, dịch vụ logistics cảng biển tương xứng để nguồn hàng xuất, nhập khẩu về cảng và các cửa khẩu nhiều hơn, bốc dỡ lưu kho được thuận lợi.

Bên cạnh đó, để tăng tính cạnh tranh và thu hút nguồn hàng, tỉnh cần cân nhắc có chính sách hỗ trợ các doanh nghiệp khi xuất, nhập hàng hóa qua cảng bằng giảm chi phí bến bãi, lưu kho. Một mặt đầu tư nâng cao năng lực cảng tổng hợp để bốc dỡ hàng hóa nhưng tỉnh cũng nên có chính sách khuyến khích hợp lý, linh hoạt để các tập đoàn lớn như TH, The Vissai đầu tư cảng chuyên dùng.

Hy vọng, cùng với tín hiệu tích cực về phát triển kinh tế và thu hút đầu tư vào các KCN, lượng hàng hóa, thiết bị xuất, nhập khẩu qua các cảng của tỉnh ta sẽ ngày càng nhiều hơn, qua đó, giúp Nghệ An có thêm nguồn thu vượt để lại để tái đầu tư nâng cấp hạ tầng thiết yếu./.

Nguyễn Hải