Nhà cụ Vi Văn Khang – nơi thành lập Chi bộ Đảng đầu tiên ở miền Tây xứ Nghệ

Theo tư liệu lịch sử, bước sang năm 1931, phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh bị đàn áp, thực dân Pháp thực hiện chính sách khủng bố một cách ráo riết hòng dập tắt ngọn lửa cách mạng của nhân dân. Nhiều đồng chí đảng viên hy sinh và bị bắt, phong trào cách mạng bước vào giai đoạn thoái trào, Đảng ta phải rút vào hoạt động bí mật.

Để đảm bảo lực lượng và duy trì cơ sở cách mạng, Xứ ủy Trung Kỳ chủ trương mở rộng phạm vi hoạt động lên các huyện miền núi Nghệ An và cử các đồng chí: Lê Xuân Đào (thuộc Xứ ủy), Nguyễn Hữu Bình (Tỉnh ủy Nghệ An), Lê Mạnh Duyệt (Phủ ủy Anh Sơn) về vùng Mường Quạ - Môn Sơn phối hợp hoạt động và gây dựng phong trào.

Từ địa bàn huyện Anh Sơn, các đồng chí được Xứ ủy Trung Kỳ cử đi làm nhiệm vụ vượt núi, băng rừng đến với các bản làng ven bờ sông Giăng, sau dãy Pù Quạ. Tại đây, các đồng chí đã liên hệ, kết giao và giác ngộ được Vi Văn Khang - một thanh niên dân tộc Thái có học thức gia nhập tổ chức.

Đồng chí Vi Văn Khang tiếp tục vận động và giác ngộ các đồng chí Vi Văn Hanh, Vi Văn Quý, Vi Văn Lâm là những người trẻ tuổi có học vấn và tinh thần yêu nước. Những người trẻ ở Mường Quạ đã vận động, tập hợp nhân dân đoàn kết đấu tranh chống áp bức, giữ yên cuộc sống bản làng...

Vào tháng 3/1931, những người cộng sản và những thanh niên cấp tiến ở Mường Quạ đã lãnh đạo nhân dân đấu tranh chống cường hào và giành được thắng lợi. Khoảng 1 tháng sau, vào giữa tháng 4/1931, tại nhà riêng của đồng chí Vi Văn Khang ở bản Thái Hòa, Chi bộ Đảng Môn Sơn chính thức được thành lập, đồng chí Vi Văn Khang được giao làm Bí thư. Chi bộ lúc đầu gồm 5 đảng viên, gồm: Vi Văn Khang, Vi Văn Hanh, Vi Văn Quý, Trần Ngân, Lê Mạnh Duyệt; sau đó kết nạp thêm đồng chí Vi Văn Lâm.

Từ đây, nhà riêng của đồng chí Vi Văn Khang trở thành nơi hội họp, nuôi giấu cán bộ và in ấn tài liệu phục vụ đấu tranh cách mạng. Chi bộ Đảng Môn Sơn vừa ra đời đã bắt tay ngay vào nhiệm vụ lãnh đạo cuộc đấu tranh cách mạng: in ấn tài liệu tuyên truyền, thành lập tổ chức Nông hội đỏ, Tự vệ đỏ để tập hợp, giác ngộ tinh thần đấu tranh của nhân dân, từng bước tạo sự lan tỏa của phong trào trên khắp các bản, làng miền Tây xứ Nghệ.

Từ tháng 7 - 8/1945, khi phong trào cách mạng đang sục sôi trên phạm vi cả nước, thời cơ giành chính quyền đã chín muồi, Chi bộ Đảng Môn Sơn quyết định lãnh đạo quần chúng vùng lên để trừng trị những kẻ áp bức, bóc lột, giành lấy chính quyền về tay cách mạng.

Những ngày mùa Thu lịch sử ấy, trên cây đa Cồn Chùa, cờ đỏ búa liềm tung bay phấp phới như là hiệu lệnh tập hợp bà con khắp các bản, làng Mường Quạ. Dưới gốc đa, hàng trăm người tiến hành biểu tình, kéo đến nhà bọn địa chủ, chánh tổng thu hồi thóc gạo, tiền bạc chia cho dân nghèo.

Dưới sự lãnh đạo của Chi bộ Đảng, phong trào cách mạng của nhân dân Mường Quạ nói riêng, huyện Con Cuông nói chung đã giành được thắng lợi. Cùng với cả nước, người dân Con Cuông hòa chung niềm vui trong ngày độc lập, đặt niềm tin và hướng tới cuộc sống tương lai.

Trải qua hơn 90 năm, vùng đất Mường Quạ và huyện Con Cuông hôm nay đã có nhiều đổi thay, cuộc sống nhân dân đã bao khởi sắc. Cây đa Cồn Chùa và nhà riêng cụ Vi Văn Khang được công nhận Di tích lịch sử cách mạng. Đặc biệt, năm 1996, nhân dân xã Môn Sơn vinh dự được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân.

Hàng năm, địa phương tổ chức Lễ hội Môn Sơn - Mường Quạ để ghi nhớ công ơn những chiến sỹ cách mạng và khơi dậy niềm tự hào cho thế hệ trẻ của quê hương. Núi rừng, dòng sông Giăng và bản làng Mường Quạ tươi đẹp lâu nay đã trở thành điểm đến lý tưởng của du khách gần xa. Riêng nhà cụ Vi Văn Khang trở thành điểm tham quan quen thuộc của du khách gần xa, cũng là điểm sinh hoạt văn hóa – chính trị của cán bộ và nhân dân Mường Quạ.

Công Kiên