Chuyện chiếc áo lụa Bác Hồ tặng người đội trưởng Tự vệ đỏ
Bảo tàng Quân khu 4 còn lưu giữ một hiện vật khá đặc biệt là chiếc áo lụa của Bác Hồ tặng ông Nguyễn Văn Uy - Đội trưởng Đội tự vệ đỏ làng Yên Phúc (nay thuộc xã Anh Sơn).
Theo tư liệu của Bảo tàng Quân khu 4, ông Nguyễn Văn Uy (1890- 1968) là người nổi tiếng ở xã Phúc Sơn, huyện Anh Sơn cũ, nay thuộc xã Anh Sơn, tỉnh Nghệ An. Ông sinh ra trong một gia đình nông dân ở làng Yên Phúc (phủ Anh Sơn), chứng kiến cảnh cay đắng của người dân nô lệ và sự tàn bạo của bọn thực dân- phong kiến nên sớm giác ngộ cách mạng.
Hưởng ứng cao trào cách mạng Xô viết Nghệ Tĩnh 1930- 1931, người dân Yên Phúc tổ chức các cuộc biểu tình đòi chính quyền thực dân- phong kiến bãi bỏ sưu thuế và những bất công xã hội. Quần chúng cách mạng của làng Yên Phúc đã kéo đến nhà trừng trị bọn hào lý trong vùng, thành lập chính quyền Xô viết, và tổ chức chia lại ruộng đất cho dân nghèo.
Lúc bấy giờ, Đảng chủ trương thành lập các đội Tự vệ đỏ với nhiệm vụ hỗ trợ quần chúng và bảo vệ chính quyền Xô viết còn non trẻ. Ở Anh Sơn có 27 đội Tự vệ đỏ được thành lập, trong đó Tự vệ đỏ làng Yên Phúc là một trong những đội Tự vệ được thành lập sớm và hoạt động có nền nếp, quy củ nhất.
Dưới sự chỉ huy của Đội trưởng Nguyễn Văn Uy, Tự vệ đỏ Yên Phúc đã nhiều lần tiến hành trừng trị, thẳng tay trấn áp những tên ác ôn trong bộ máy cai trị. Lực lượng tự vệ thực sự là chỗ dựa quan trọng của quần chúng nhân dân và tổ chức Đảng, đặc biệt là trong thời kỳ người dân Yên Phúc phải sơ tán vào vùng rừng núi hoang vu để tránh sự trả thù của bọn cường hào, địa chủ.
Phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh đi vào giai đoạn thoái trào, bọn thực dân - phong kiến trở lại đàn áp các cuộc biểu tình, truy bắt những chiến sĩ cách mạng để trả thù và đe dọa quần chúng nhân dân. Ông Nguyễn Văn Uy là một trong những người bị truy lùng ráo riết, cuối cùng bị sa vào tay địch, bị chúng giam cầm tại nhà lao Vinh, sau đó chuyển vào ngục Kon Tum.
Trong chốn lao tù, người con ưu tú của làng Yên Phúc bị dùng mọi loại nhục hình dã man, tàn bạo để tra tấn nhưng ông luôn quyết tâm giữ vững bản lĩnh và khí tiết của người cộng sản. Ông cùng các bạn tù tổ chức đấu tranh đòi một số quyền lợi, buộc bọn cai ngục phải nhượng bộ, gỡ bỏ một số quy định hà khắc, cải thiện chế độ ăn uống cho tù nhân.
Đầu năm 1945, phong trào đấu tranh của Mặt trận Việt Minh ngày càng lớn mạnh và phát triển rộng khắp, chế độ thực dân - phong kiến buộc phải thả một số tù nhân. Nguyễn Văn Uy là một trong những người được ra khỏi tù, trở về quê hương sau gần 15 năm sống trong ngục tối. Người chiến sĩ cộng sản ưu tú của quê hương Yên Phúc tìm cách liên hệ với cơ sở cách mạng để tiếp tục tham gia đấu tranh.
Những ngày mùa Thu lịch sử, cùng với mọi miền đất nước, không khí đấu tranh cách mạng ở Yên Phúc bắt đầu sục sôi. Ngày 18/8, trên khắp các ngả đường, nhân dân Yên Phúc và các tổng tràn về trung tâm phủ Anh Sơn tham gia cuộc mít tinh do Việt Minh tổ chức.
Tiếp đến, đêm 22/8/1945, ông Nguyễn Văn Uy lại dẫn đầu Đội Tự vệ làng Yên Phúc, phối hợp với các làng trong tổng chia thành 4 hướng tiến vào đồn Kim Nhan, nơi tập trung đông lính Nhật để đấu tranh. Khí thế cách mạng như “nước vỡ bờ” khiến bọn lính Nhật khiếp sợ, buộc phải hạ vũ khí đầu hàng, cờ đỏ sao vàng được lên cổng đồn và phấp phới tung bay, báo hiệu căn cứ quân sự lớn nhất của địch ở Anh Sơn đã nằm trong tay cách mạng.
Chiếm được đồn Kim Nhan, Đội tự vệ và nhân dân Yên Phúc trở về làng mình tiếp tục đấu tranh với bọn hào lý, buộc chúng nhanh chóng đầu hàng và giao nộp ấn tín, sổ sách, là nơi giành được chính quyền sớm nhất ở phủ Anh Sơn.
Sáng hôm sau, người dân Yên Phúc và hàng vạn quần chúng khắp trong vùng kéo về phủ đường Anh Sơn chứng kiến giờ phút ra mắt của chính quyền cách mạng lâm thời, chế độ thực dân - phong kiến chính thức bị xóa bỏ.
Đất nước, quê hương được độc lập, tự do, ông Nguyễn Văn Uy lại trở về với ruộng đồng, vườn bãi, làm bạn với cuốc, cày. Trong dịp về thăm quê lần thứ nhất (1957), được nghe câu chuyện về tấm gương chiến đấu của chiến sĩ cách mạng Nguyễn Văn Uy, Bác Hồ đã nhờ Tỉnh ủy Nghệ An trao tặng chiếc áo lụa. Một năm sau, ông Uy ra Thủ đô dự Đại hội Nông nghiệp toàn miền Bắc và được gặp Chủ tịch Hồ Chí Minh và vinh dự được tặng huy hiệu của Người.
Chiếc áo lụa Bác Hồ tặng ông Nguyễn Văn Uy là hiện vật quý, ghi dấu tình cảm của Người đối với một chiến sĩ cách mạng kiên trung. Đồng thời, khẳng định niềm tự hào về phong trào đấu tranh cách mạng ở vùng Yên Phúc nói riêng, tỉnh Nghệ An nói chung”.
Trung tá Nguyễn Hữu Hoành - Trợ lý Bảo tàng Quân khu 4