Thư viện Nghệ An: Phấn đấu xứng tầm trung tâm thông tin - tài liệu của tỉnh và khu vực

Trong số báo Hoạt động Văn hóa của ngành Văn hóa xuất bản (số 3, tháng 8/1957) có mấy dòng đánh giá: “Công tác Thư viện Nghệ An trong quý II cũng có nhiều tiến bộ. Phòng đọc sách Vinh từ 19/5 đã chuyển hẳn thành Thư viện với hơn 9.267 cuốn sách, đã cấp 500 thẻ mượn và đọc để phục vụ 8.991 độc giả”. Như vậy, đến nay Thư viện tỉnh đã có 65 năm hình thành, phát triển.

Vượt qua gian khó, ác liệt

Kháng chiến chống thực dân Pháp thắng lợi, Tủ sách Kháng chiến của Ủy ban Kháng chiến hành chính Liên khu IV được giao lại cho ngành Văn hóa - Thông tin Nghệ An. Năm 1956, phòng đọc sách của ngành được hình thành, gọi là Phòng đọc sách Vinh, và đến ngày 19/5/1957, chuyển thành Thư viện tỉnh Nghệ An.

Nhà Thư viện được xây dựng khá khang trang bằng gạch, ngói tại vườn hoa ngã tư chợ Vinh, trở thành trung tâm đọc của cán bộ, giáo viên, sinh viên và nhân dân. Nó hình thành nên một nếp sinh hoạt văn hóa, tô điểm cho thành phố Vinh những năm đầu bước vào công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc.

Phòng đọc Thư viện tỉnh Nghệ An. Ảnh: Đình Tuyên

Giặc Mỹ leo thang đánh phá miền Bắc, Nghệ An là một trong những trọng điểm bị đánh phá ác liệt. Các cơ quan Nhà nước phải sơ tán khỏi thành phố Vinh, Thư viện tỉnh phải chuyển đến 8 lần, cùng ngành Văn hóa đưa sách đi sơ tán về các địa phương nông thôn miền núi.

Sách, báo được phân tán đi các điểm ở các huyện Hưng Nguyên, Nghi Lộc, Yên Thành… Thư viện đã bám trụ phục vụ bạn đọc, cán bộ, nhân dân nơi sơ tán, ngay cả trong những ngày cao điểm giặc ném bom, bắn phá ác liệt. Cán bộ thủ thư, thư viện và bạn đọc có lúc làm việc và đọc sách ngay dưới các hầm hào tránh bom đạn Mỹ.

Các hình thức phục vụ bạn đọc rất linh hoạt, độc đáo trong kháng chiến ra đời, như: Ba lô sách, túi sách phục vụ chiến trường, với các khẩu hiệu như: Sách đi tìm người, Sách vào hầm hào kháng chiến…

Độc giả tra cứu sách, tài liệu tại kho sách Thư viện tỉnh. Ảnh: Đình Tuyên

Năm 1973, miền Bắc ngừng tiếng bom rơi, Thư viện tỉnh chuyển về Vinh nhưng chưa có trụ sở, phải ở tạm trong nhà thờ Tống Gia Liêm (nhà tên địa chủ phản động, báo cho Pháp bắt người anh hùng Đội Cung trong khởi nghĩa Đô Lương năm 1941). Năm 1976, đất nước được thống nhất, Nghệ An và Hà Tĩnh sáp nhập thành Nghệ Tĩnh, Thư viện có vốn sách rất lớn, lên tới hàng chục vạn bản, với đội ngũ cán bộ vững mạnh do đồng chí Nguyễn Đức Quế làm Giám đốc.

Thư viện được tỉnh quan tâm cho chuyển đến trụ sở mới khang trang (ở vị trí Nhà Văn hóa Lao động hiện nay) và kịp thời phục vụ cho Đại hội Tỉnh Đảng bộ khóa IX (đầu năm 1979). Công tác thư viện và phong trào đọc sách, báo được chú trọng.

Niềm vui của các em học sinh khi tìm được thông tin cần thiết tại Thư viện tỉnh. Ảnh: Đình Tuyên

Sau 10 năm hợp nhất (1976 - 1986), hệ thống thư viện công cộng ở Nghệ Tĩnh đã lớn mạnh vượt bậc. Ngoài Thư viện tỉnh, cả 27 huyện trong tỉnh đều có thư viện và xây dựng được trên 50 thư viện xã, cơ sở hợp tác xã. Tổng vốn sách của thư viện tỉnh từ 150.000 nâng lên 250.000 bản. Hàng năm thư viện bổ sung trên 1 vạn bản sách, 2.500 cuốn sách ngoại văn và trên 300 loại báo, tạp chí…

Bước tiến trên chặng đường mới

Đến năm 1991, Thư viện Nghệ Tĩnh được chia tách ra theo Nghị quyết chia tách 2 tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh. Thư viện Nghệ An nhanh chóng ổn định để hoạt động tại trụ sở mới khang trang (45 Hồ Tùng Mậu - nay là Trung tâm Văn hóa tỉnh). Đến năm 2004, Thư viện tỉnh lại phải di chuyển đến địa điểm mới (20 Quang Trung - TP. Vinh). Và nhanh chóng ổn định để đi vào hoạt động nề nếp, phục vụ tốt cho bạn đọc.

Sự nghiệp của Thư viện tỉnh Nghệ An ngày càng phát triển theo đà tăng trưởng kinh tế, văn hóa - xã hội, khoa học của địa phương, là 1 trong 6 thư viện tỉnh trong toàn quốc mở đầu trong ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác thư viện. Được đầu tư máy tính từ năm 2003 với phần mềm Ilib, xử lý sách và truy cập cơ sở dữ liệu sách, liên thông phục vụ bạn đọc qua mạng máy tính.

Qua việc trao tặng, hỗ trợ, luân chuyển sách, Thư viện tỉnh đã tiếp sức cho văn hóa đọc ở cơ sở. Trong ảnh: Người dân đọc sách tại Thư viện xóm Bắc Sơn, xã Bắc Thành (Yên Thành). Ảnh: Công Kiên

Đồng thời, là 1 trong 3 thư viện tỉnh cả nước (cùng Thái Nguyên, Trà Vinh) được triển khai Dự án thí điểm “Nâng cao năng lực sử dụng máy tính và truy cập Internet công cộng ở Việt Nam” do Quỹ Bill & Melinda Gates, Hoa Kỳ tài trợ.

Đến nay, Thư viện tỉnh đã có vốn sách, tài liệu trên 300.000 bản, hàng năm bổ sung trên dưới 1 vạn bản sách và trên 200 loại báo, tạp chí; phục vụ trên 150.000 lượt bạn đọc và 350.000 lượt sách luân chuyển. Ban lãnh đạo Thư viện tỉnh thực sự chú trọng công tác xây dựng thư viện cơ sở với trên 300 thư viện, tủ sách xã, đơn vị cơ sở, bộ đội biên phòng…

Đặc biệt, xây dựng được Kho sách Địa chí khá lớn với 1 vạn bản sách và hàng chục vạn tư liệu quý, trong đó có vốn Di sản Hán - Nôm, mộc bản, sách chữ Thái cổ, tài liệu chép tay chữ Pháp, tài liệu trong kháng chiến chống Pháp…

Cán bộ Thư viện tỉnh tổ chức chấm điểm nội dung trưng bày sách nhân dịp Ngày sách và Văn hóa đọc Việt Nam năm 2022. Ảnh: Công Kiên

Công tác tuyên truyền, nghiên cứu khoa học của thư viện ngày càng được chú trọng và không ngừng nâng cao. Thư viện đã tổ chức hàng trăm buổi nói chuyện chuyên đề, thu hút đông đảo các đối tượng bạn đọc. Thư viện tỉnh được ngành và Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy quan tâm cho thành lập Câu lạc bộ Hán - Nôm Nghệ An. CLB đã giúp cho việc sưu tầm, dịch thuật khai thác, nghiên cứu và phát huy vốn di sản quý Hán - Nôm của địa phương khá hiệu quả.

Thư viện cũng chú trọng biên soạn các công trình khoa học, các bản thư mục để phục vụ việc khai thác thông tin tư liệu tốt nhất cho bạn đọc.

Được sự quan tâm của lãnh đạo tỉnh và ngành Văn hóa, Thư viện tỉnh được đầu tư Dự án xây dựng trụ sở mới, hiện đại 7 tầng, cùng các trang thiết bị hiện đại cho thư viện điện tử - số, là công trình duy nhất ở Nghệ An chào mừng Đại lễ 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội. Thư viện đã tổ chức ngày Lễ mở cửa Thư viện mới cùng phát động Phong trào đọc sách trong nhân dân toàn tỉnh vào ngày 1/11/2011, phối hợp tổ chức nhiều sự kiện, liên kết thi tuyên truyền giới thiệu sách… có tiếng vang ở tỉnh và cả nước.

Lãnh đạo Thư viện tỉnh trao Giấy chứng nhận cho các em học sinh đạt giải Cuộc thi Đại sứ Văn hóa đọc. Ảnh: Công Kiên

Thư viện còn được Trung ương đầu tư hỗ trợ xe thư viện lưu động phục vụ bạn đọc cơ sở ở miền núi, vùng cao, góp phần xây dựng phát triển hệ thống thư viện công cộng ngày càng lớn mạnh.

Với những hoạt động nổi bật, Thư viện tỉnh Nghệ An đã được Bộ VH-TT&DL và UBND tỉnh Nghệ An tặng nhiều Bằng khen, đặc biệt là được tặng Cờ Thi đua xuất sắc của Bộ vào các năm 2010, 2012 và 2015.

Hiện tại, Thư viện tỉnh là địa chỉ tin cậy của đông đảo độc giả đến tra cứu tài liệu, sách báo phục vụ nghiên cứu, học tập và làm giàu vốn tri thức. Tập thể cán bộ, nhân viên của đơn vị luôn phấn đấu học hỏi, nâng cao trình độ, xứng tầm là thư viện hiện đại, là trung tâm thông tin tài liệu lớn nhất của tỉnh và khu vực Bắc miền Trung.