Tìm được nhiều cây sâm Puxailaileng tự nhiên ở Nghệ An
Sau thời gian ròng rã thực địa trong rừng sâu, núi cao, nhóm cán bộ của Sở Khoa học và Công nghệ Nghệ An đã tìm được cây sâm Puxailaileng trong tự nhiên và đưa về trồng thử nghiệm ở xã Tây Sơn (Kỳ Sơn).
Sâm Puxailaileng là một loại sâm quý hiếm thuộc họ Nhân sâm (Araliaceae) được tìm thấy ở vùng núi cao Puxailaileng thuộc dãy Trường Sơn, nơi có độ che phủ rừng trên 80%. Hiện nay, sâm Puxailaileng trong tự nhiên ngày càng khan hiếm và đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng.
Do đó, việc phát hiện loài nhân sâm thuộc chi Panax trên vùng núi cao Puxailaileng ở Nghệ An rất có ý nghĩa về khoa học và thực tiễn. Ngay sau khi tìm được cây sâm quý này, mẫu sâm đã được phân tích đặc điểm nông sinh học, giá trị dược liệu, cách thức nhân giống và trồng... của loài.
Theo số liệu phân tích cho thấy, độ ẩm và lượng đường tự do của hai mẫu sâm Puxailaileng cao hơn so với sâm Ngọc Linh; sâm Puxailaileng có các hợp chất saponin Ginsenosid Rg1, Ginsenosid Rb1 và Majonosid R2 ở mức khá cao. Hiện nay, sâm Puxailaileng rất hiếm gặp trong tự nhiên.
Trước đây, có một số cây đã được chuyển giao cho Tập đoàn TH trồng ở Kỳ Sơn. Vì vậy, Sở Khoa học và Công nghệ đang cần tập trung nghiên cứu bảo tồn, khai thác và phát triển nguồn gen quý hiếm để đưa loài cây thuốc này phát triển trở thành dược liệu quý của vùng núi Nghệ An.
Ông Nguyễn Quý Linh, Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ Nghệ An cho biết: “Sâm Puxailaileng mọc trên núi Puxailaileng có độ cao hơn 2.700m so với mực nước biển, được các nhà khoa học đánh giá là có chất lượng không thua kém sâm Ngọc Linh ở Quảng Nam và Kon Tum.
Cây sâm Puxailaileng có thể nhân giống và phát triển tốt nếu được trồng ở các khu vực có khí hậu ôn đới mát mẻ, có độ cao từ 1.000m trở lên so với mức nước biển ở huyện Kỳ Sơn. Hiện, chúng tôi đang trồng thử nghiệm ở xã Tây Sơn. Sắp tới, chúng tôi sẽ tiến hành nhân giống từ mô tế bào.
Đồng thời tiến hành xây dựng hệ thống trang trại thông minh (Smart Farm) ở thị xã Thái Hoà và đưa giống sâm Puxailaileng trồng trong nhà kính. Với mục tiêu đánh giá tỷ lệ sống, khả năng sinh trưởng, phát triển và hàm lượng hoạt chất của cây sâm Puxailaileng, góp phần bảo tồn nguồn gen loại cây dược liệu quý hiếm và có giá trị kinh tế cao này".
Theo “Chương trình phát triển sâm Việt Nam đến năm 2030, định hướng đến năm 2045”, sâm Puxailaileng của Nghệ An thuộc đối tượng bảo tồn, gây trồng, phát triển quy mô thử nghiệm. Cũng theo chương trình này, Nghệ An thuộc địa phương được xây dựng vùng bảo tồn nguyên vị (in situ) và vườn sưu tập (ex situ) nguồn gen cây sâm Việt Nam; xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu về bảo tồn, phát triển nguồn gen các loài sâm Việt Nam và là một trong những địa phương được gây trồng, phát triển vùng sâm nguyên liệu.
Phân tích hình thái thực vật sâm cho thấy, các mẫu sâm thu thập rất gần với loài sâm Ngọc Linh (Panax vietnamensis). Sâm Puxailaileng có hai dạng thân là thân khí sinh thẳng đứng, màu xanh lục hoặc hơi tím, nhỏ, có đường kính thân 4-8mm, thường tàn lụi hàng năm. Thân rễ có đường kính 1-2cm, mọc bò ngang trên lớp đất mặt hoặc dưới mặt đất với độ sâu 1-5cm, mang nhiều rễ nhánh và củ. Các thân khí sinh mang lá và tương ứng với mỗi thân mang lá là một đốt (mắc), thân củ dài khoảng 5-30mm. Các đốt thân mọc về cùng 1 hướng (ở tam thất hoang thường mọc so le). Cây mọc chồi và ra lá mới từ khoảng tháng 11 đến tháng 3 năm sau. Cây tuổi nhỏ, sâm chỉ có một lá duy nhất không rụng suốt từ năm thứ 1-3 và chỉ từ năm thứ 4 trở đi mới có thêm 2-3 lá. Cây từ 5 năm tuổi trở lên ra hoa hình tán đơn mọc dưới các lá thẳng với thân, cuống tán hoa dài 10-20cm, có thể kèm 1-4 tán phụ hay một hoa riêng lẻ ở phía dưới tán chính. Mỗi tán có 60-100 hoa. Quả mọc tập trung ở trung tâm của tán lá, dài độ 0,8-1cm và rộng khoảng 0,5-0,6cm.
