Tìm về bản sắc

(Baonghean) - Con Cuông là một trong những địa phương được ghi nhận có nhiều nỗ lực trong công tác bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, trong đó phải kể đến việc lưu giữ vốn dân ca và sự “hồi sinh” kiến trúc nhà sàn truyền thống của đồng bào Thái.

Chảy mãi “suối nguồn” nhuôn - lăm - khắp…
Chúng tôi có mặt tại bản Cằng, xã Môn Sơn vào đêm tổ chức giao lưu văn hóa -  văn nghệ giữa bà con dân bản và đội sinh viên tình nguyện của một số trường đại học trên địa bàn Thủ đô Hà Nội. Không gian bản làng, rừng núi vang lên tiếng khắp, tiếng nhuôn; rộn ràng điệu múa xòe, nhảy sạp và khắc luống, tăng bu; ngân vang tiếng cồng, tiếng chiêng, tiếng khèn, tiếng pí... Kết thúc buổi giao lưu, mọi người tay trong tay cùng mở rộng vòng xòe, cùng say sưa với điệu lăm vông quyến rũ.
CLB Dân ca - Nhạc cụ bản Cằng (xã Môn Sơn, Con Cuông) biểu diễn tại Lễ hội Môn Sơn - Lục Dạ. 	Ảnh: Công kiên
CLB Dân ca - Nhạc cụ bản Cằng (xã Môn Sơn, Con Cuông) biểu diễn tại Lễ hội Môn Sơn - Lục Dạ. Ảnh: Công kiên
Ông Lương Văn Nghiệp - Chủ nhiệm CLB Dân ca - Nhạc cụ bản Cằng, đồng thời là một nghệ nhân tiêu biểu cho biết, CLB được thành lập từ năm 2010, từ 13 hội viên ban đầu, đến nay con số hội viên lên đã lên tới 37 người. CLB còn có ý nghĩa như một lớp truyền dạy âm nhạc dân tộc, trong đó các nghệ nhân giữ vai trò giảng viên truyền dạy kiến thức, chia sẻ kinh nghiệm cho thế hệ sau, tạo được sự tiếp nối và gắn kết giữa các thế hệ trong việc giữ gìn và phát huy vốn quý âm nhạc của tổ tiên truyền lại. Trong những năm gần đây, CLB Dân ca - Nhạc cụ bản Cằng trở thành hạt nhân của phong trào văn hóa - văn nghệ của địa phương tham gia các kỳ liên hoan, giao lưu ở cấp huyện cũng như cấp tỉnh. Vừa qua, CLB Dân ca - Nhạc cụ của bản đã được Trung tâm Văn hóa - Thể thao tỉnh chọn làm mô hình điểm trong công tác bảo tồn và phát huy bản sắc âm nhạc dân tộc. Hy vọng đây là một cơ hội giúp CLB phát huy những thuận lợi, khắc phục những khó khăn, hướng đến sự tồn tại và phát triển bền vững. 
Trao đổi với bà Vi Thị Mơ - Chủ nhiệm CLB Dân ca Nhạc cụ bản Nưa (xã Yên Khê), được bà cho biết, đây là CLB được thành lập đầu tiên trên địa bàn huyện Con Cuông (năm 2008), là mô hình để các địa phương trong huyện học hỏi và nhân rộng. Bên cạnh những khó khăn trong hoạt động, có thuận lợi cơ bản là từ năm 2011, bản Nưa được tổ chức UNESCO công nhận là điểm du lịch cộng đồng nên nhận được sự động viên và quan tâm nhất định của các cấp, các ngành. Đặc biệt, Ban Quản lý Vườn Quốc gia Pù Mát đã hỗ trợ 2,5 triệu đồng phục vụ cho công tác tập luyện, mua sắm trang phục, đạo cụ. Mỗi khi có các đoàn tham quan du lịch có nhu cầu giao lưu văn hóa - văn nghệ và tìm hiểu bản sắc văn hóa, thường được giới thiệu đến bản Nưa. Nhờ đó, CLB có thêm một ít nguồn kinh phí để hoạt động và có cơ hội được giao lưu, biểu diễn. Được thành lập từ năm 2007, CLB Dân ca Nhạc cụ bản Khe Rạn đến nay có 23 thành viên.
Khi mới thành lập, thành phần chủ yếu là người cao tuổi, đến nay đã có thêm nhiều người thuộc thế hệ trẻ tham gia. CLB được lãnh đạo xã Bồng Khê quan tâm hỗ trợ 20 triệu đồng để mua sắm nhạc cụ. Và mỗi thành viên đã tự nguyện đóng góp 100.000 đồng/năm để xây dựng kinh phí hoạt động. Gần đây, khi trên địa bàn có gia đình tổ chức đám cưới, mừng nhà mới, CLB thường được mời đến để góp vui, số tiền thù lao cũng được nhập vào nguồn quỹ hoạt động. Hiện tại, một số con em của dân bản đã tốt nghiệp các trường văn hóa - nghệ thuật và các cháu học sinh có năng khiếu và đam mê âm nhạc dân tộc đang tham gia sinh hoạt CLB, nên ít nhiều đã có sự gắn kết giữa các thế hệ. Qua 7 năm hoạt động, CLB thực sự trở thành nòng cốt của phong trào văn hóa - văn nghệ của xã, một số thành viên của CLB đã có mặt trong Đoàn Nghệ thuật quần chúng huyện Con Cuông tham gia các kỳ liên hoan, hội diễn cấp tỉnh. 
Trao đổi với chúng tôi, ông Vi Văn Kim - Giám đốc Trung tâm Văn hóa - Thể thao huyện Con Cuông khẳng định: “Đồng bào dân tộc Thái chiếm tỷ lệ khoảng 70% dân số toàn huyện nên việc thành lập được các CLB Dân ca - Nhạc cụ dân tộc Thái là điều hết sức đáng mừng. Và con số 15 CLB đã nói lên nỗ lực của các cấp chính quyền địa phương cũng như ngành Văn hóa. Các CLB đã có những đóng góp quan trọng trong công tác bảo tồn bản sắc âm nhạc dân tộc, đặc biệt là việc kịp thời sưu tầm các bài dân ca, các điệu dân vũ cổ xưa từ các bậc cao niên, khơi dậy được tâm huyết của các nghệ nhân”.
Cuộc “hồi sinh” kiến trúc nhà sàn
Nhà sàn là một “đặc sản”  văn hóa của đồng bào dân tộc Thái. Đã một thời, Con Cuông cũng ở trong tình trạng “chảy máu” nhà sàn như nhiều địa phương khác. Rất vui là gần đây trên địa bàn huyện, bà con đang có phong trào phục dựng kiến trúc nhà sàn...
Bản Khe Rạn (xã Bồng Khê – Con Cuông) có 158 hộ dân thì có 105 căn nhà sàn. Những ngôi nhà sàn ở đây vẻ cổ kính nép mình bên triền đồi, dưới tán cọ rất thơ mộng của một bản làng ven sông Lam. Phía hữu ngạn bên kia là Thị trấn Con Cuông đang trong quá trình lên “phố núi”. Cái bản nhỏ thuần người Thái này như một điểm nhấn xinh xắn bên thị trấn vùng cao. Trưởng bản Hà Văn Inh cho biết: Ngày trước bản Khe Rạn có tên gọi là bản Kền vốn chỉ quen ở nhà sàn. Nhà xây mới chỉ có cách đây ngót hai chục năm. Hầu hết mọi người trọng bản đều sinh trưởng dưới mái nhà sàn. Đã có một thời vào những năm 80, 90 thế kỷ trước nhiều nhà trong bản chuộng mốt tân thời bán nhà sàn dựng nhà xây. Thế là nhà sàn theo xe ô tô về với người miền xuôi. Sau năm, mười năm ở nhà xây cấp 4, dân bản mới nhận ra rằng không phù hợp với tập quán sinh hoạt của cộng đồng mình. Nhiều người muốn làm lại cái nhà sàn để ở nhưng khổ nỗi gỗ trên rừng đã khan hiếm. Muốn có gỗ làm nhà phải vào tận rừng sâu hoặc mua từ nơi khác, chi phí lên đến vài trăm triệu đồng. 
Gần đây ở bản Khe Rạn kiến trúc nhà sàn đang có sự hồi sinh. Không có gỗ, bà con chọn cách dựng nhà sàn bằng cột bê tông. Thậm chí xà, hạ cũng được làm bằng bê tông, chỉ có một số cấu kiện như rui mè, kèo nhà được làm từ gỗ. Vật liệu làm nhà bê tông sẵn nên chi phí phù hợp với túi tiền của nhiều hộ trong bản. Mỗi ngôi nhà sàn bê tông khi hoàn thiện có mức chi phí khoảng 100 triệu đồng. Đây là một số tiền không nhỏ nhưng nhiều hộ đã chọn cách vay từ ngân hàng Chính sách, Xã hội hoặc Ngân hàng Nông nghiệp huyện để làm. Xem ra thì “bê tông hóa” đang trở thành một phương cách để nhà sàn hồi sinh. Tại bản Khe Rạn, ngay sau mùa gặt hái vụ chiêm, bà con tích cực dựng lại nhà sàn. Hiện trong bản có hơn 10 hộ đang dựng nhà sàn bê tông. Trưởng bản Hà Văn Inh cho biết thêm: Nhu cầu dựng nhà sàn trong người dân vẫn rất nhiều. Sẽ không bao lâu nữa tất cả mọi nhà trong bản sẽ dựng được nhà sàn. Tuy nhiên, trong năm nay bản chỉ cho phép 10 hộ làm. Vì theo hương ước khi một gia đình trong bản làm nhà mới, mỗi hộ phải giúp ít nhất 3 ngày công, Nếu có quá nhiều nhà làm nhà mới dân sẽ phải đi giúp nhiều, sẽ ảnh hưởng đến sản xuất chung. Hiện đang có hàng chục ngôi nhà gỗ trong bản được tu sửa lại. Kết cấu nhà gỗ vốn dễ tháo lắp nên hầu hết các bộ phận cấu thành ngôi nhà đều có thể thay thế, tu sửa. Việc tu sửa lại nhà sàn cũ không chỉ giúp gia đình tiết kiệm chi phí mà còn góp phần gìn giữ những ngôi nhà theo kiến trúc cổ vốn đang ngày càng ít dần ngay tại các bản gần như 100% số hộ ở nhà sàn. Anh Hà Văn Hồng vừa tu sửa lại ngôi nhà có từ cách đây gần 40 năm. Ngôi nhà vẫn giữ nguyên kiến trúc ban đầu, gia chủ chỉ kê cao lên và các kết cấu gỗ đều được sơn lại. Anh Hồng cho biết: “Mình vốn là người Thái, rất tự hào về nhà sàn. Ngôi nhà này lại gắn bó với mình từ ngày ấu thơ nên quyết định sửa lại thôi chứ không làm mới”.
Tại xã Chi Khê, trong những năm qua, phong trào phục dựng nhà sàn diễn ra rầm rộ tại nhiều bản. Nhất là những năm 2011, 2012 trong những bản thuần người Thái như Nam Đình, Sơn Khê, Tổng Chai đã có hàng chục ngôi nhà sàn được làm mới, trong đó có nhiều người chọn kết cấu bê tông để dựng nhà sàn. Nhận xét về những ngôi nhà sàn bằng bê tông ở Con Cuông, anh Hoàng Văn Thuyên trú xã Tri Lễ, huyện Văn Quan (Lạng Sơn) trong dịp về đây cho biết: “Đây là một cách làm đáng để nơi khác học tập. Dẫu được làm bằng bê tông nhưng kiến trúc nhà sàn vẫn được giữ gìn. Cách làm này cũng có thể giúp bảo vệ rừng gỗ bởi nếu làm một ngôi nhà sàn kiểu truyền thống tiêu tốn rất nhiều gỗ”. Chỉ băn khoăn là, phong trào phục dựng nhà sàn ở Con cuông đang diễn ra một cách tự phát. Việc phát huy vai trò của nhà sàn chỉ mới được đề cập đến trong một đề án phát triển du lịch đã được thông qua năm 2013.
Được biết, năm 2013, UBND huyện Con Cuông đã ban hành Đề án “Bảo tồn, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Thái giai đoạn 2013 - 2017 có tính đến năm 2020”; tổng nguồn kinh phí ước tính khoảng 7 tỷ đồng, trong đó dành 300 triệu đồng cho việc truyền dạy chế tác, sử dụng các loại nhạc cụ dân tộc; sưu tầm, bảo quản, lưu giữ các hiện vật, nhạc cụ, công cụ, trang sức 300 triệu đồng; xây dựng các CLB Dân ca - Nhạc cụ dân tộc 300 triệu đồng và dành 1,5 tỷ đồng cho việc khôi phục một số nhà sàn truyền thống. Như vậy, đây sẽ là nguồn kinh phí không nhỏ để giúp các CLB hoạt động có nề nếp và ngày càng hiệu quả, đồng thời là động lực tiếp tục thúc đẩy công cuộc hồi sinh nhà sàn của đồng bào Thái.
Tường anh - Hữu vi

tin mới

Lê rừng

Xã vùng cao Kỳ Sơn vào mùa thu hoạch lê rừng

(Baonghean.vn) - Những ngày này, nhiều hộ dân ở xã Tây Sơn (huyện Kỳ Sơn) đang vào mùa thu hái mắc coọc (lê rừng). Đây là một loại cây ăn quả đặc trưng của đồng bào người Mông nên rất được người mua ưa chuộng.

Lãnh đạo tỉnh Nghệ An dự Lễ khánh thành cầu dân sinh ở bản biên giới

Lãnh đạo tỉnh Nghệ An dự Lễ khánh thành cầu dân sinh ở bản biên giới

(Baonghean.vn) - Sáng 14/7, đồng chí Hoàng Nghĩa Hiếu - Phó Bí thư Tỉnh ủy tới dự Lễ khánh thành cầu dân sinh bản Phà Mựt và khởi công cầu dân sinh bản Nhôn Mai, xã Nhôn Mai, huyện Tương Dương. Đây là các công trình do lực lượng Bộ đội Biên phòng Nghệ An kêu gọi, xây dựng hỗ trợ người dân vùng biên.

Niềm vui của 35 hộ đồng bào Đan Lai ở Con Cuông

Niềm vui của 35 hộ đồng bào Đan Lai ở Con Cuông

(Baonghean.vn) - Giữa những ngày nắng gắt, 35 hộ đồng bào Đan Lai ở bản Bá Hạ, xã Thạch Ngàn, huyện Con Cuông bất ngờ đón niềm vui khi được nhận quà tặng từ đoàn công tác chính quyền các cấp và tấm lòng hảo tâm của Nhóm thiện nguyện Niềm tin.

Nghề 'bế' gừng thuê ở Na Ngoi

Nghề 'bế' gừng thuê ở Na Ngoi

(Baonghean.vn) - Gừng là một trong những loại cây trồng chủ lực ở Na Ngoi (Kỳ Sơn). Trong mùa thu hoạch gừng, lao động trên địa bàn chủ yếu đi làm ăn xa, nhiều hộ đồng bào Mông đã thuê người Thái, Khơ Mú ở các địa bàn lân cận để "bế" (thồ - PV) gừng từ nương rẫy, vận chuyển về bãi tập kết.

Hội Nguyên – điểm du lịch mới ở miền Tây Nghệ An

Hội Nguyên – điểm du lịch mới ở miền Tây Nghệ An

(Baonghean.vn) -  Được đưa vào khai thác từ năm 2022, điểm du lịch Hội Nguyên ở xã Yên Thắng, huyện Tương Dương có sức hút đối với nhiều người. Về đây, du khách được hòa mình vào sông nước, núi rừng và có được những giờ phút thư giãn, trải nghiệm thú vị.
Hơ-Mông (H’mông), Mông, Mèo: Đọc, viết sao cho đúng?

Hơ-Mông (H’mông), Mông, Mèo: Đọc, viết sao cho đúng?

(Baonghean.vn) -  Là tộc người đã định cư ở Việt Nam hơn 400 năm, với số dân gần 1,4 triệu người, đông thứ 8 trong các dân tộc ở Việt Nam, nhưng tộc danh của người Mông vẫn chưa được công chúng hiểu và đọc , viết cho đúng. Ở Việt Nam, người Mông thường được gọi là “Hơ-Mông” hoặc “Mèo” ; còn trên các văn bản viết, người ta có khi viết “H’mông”, HMông, có khi lại viết Mông, Mèo. Như vậy, đâu mới là cái tên đúng nhất về dân tộc này và vì sao lại có những cách gọi , đọc, viết khác nhau như vậy? Bài viết dưới đây của một người Mông giải thích rõ về điều này.
Mùa nước đổ dưới chân Puxailaileng

Mùa nước đổ dưới chân Puxailaileng

(Baonghean.vn) - Thời điểm này đang vào mùa nước đổ ở Puxailaileng. Bà con bước vào vụ sản xuất mới trên những thửa ruộng bậc thang. Cuộc sống, sinh hoạt và cảnh sắc dưới “nóc nhà” miền Tây xứ Nghệ hiện lên như tranh vẽ, làm xao xuyến bất cứ ai khi ghé thăm.
ff

'Trốn nắng' ở vùng sinh thái Con Cuông

(Baonghean.vn) - Dòng sông Giăng xanh mát, thác nước Khe Kèm như mát xa vào thân người tắm ở giữa vùng rừng Con Cuông (Nghệ An) là những điểm đến lý thú để du khách "trốn nắng" hiệu quả trong mùa Hè. Đến đây du khách còn được thưởng thức nhiều món ăn đặc sắc do đồng bào chế biến và hòa mình vào tiếng khèn, khắc luống cùng điệu múa sạp sôi động.
Động lực mới phát triển miền Tây

Động lực mới phát triển miền Tây Nghệ An

(Baonghean) - Động lực mới với chính quyền và người dân nơi miền Tây Nghệ An khi Quốc hội phê duyệt Nghị quyết về “Đề án tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030” và Chính phủ cũng đã ban hành nghị quyết triển khai thực hiện.
Món rêu đá ngày Tết

Hấp dẫn, thơm ngon món mọc rêu đáy sông gói lá chuối ngày Tết

(Baonghean) - Từ nhiều đời nay, rêu đá ở dưới đáy các sông, suối trên thượng nguồn sông Lam được người dân miền núi xứ Nghệ xem như một loại thực phẩm phục vụ đời sống hằng ngày. Đặc biệt đối với đồng bào người Thái, rêu đá còn được dùng để chế biến ra nhiều món ăn truyền thống, ngon và đặc sắc trong dịp lễ, Tết.
Người có uy tín vùng đồng bào DTTS.

Tuyên dương 200 người có uy tín tiêu biểu vùng đồng bào DTTS ở Nghệ An

(Baonghean.vn) - Những người có uy tín trong đồng bào các dân tộc thiểu số đã phát huy vai trò tích cực, có nhiều đóng góp cho công cuộc xây dựng hệ thống chính trị, phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo an ninh, quốc phòng của tỉnh nói chung và các huyện miền núi nói riêng. Họ chính là cầu nối giữa Đảng, chính quyền với đồng bào các DTTS, nhân dân vùng miền núi.
ảnh đại diện ý kiến

Những thủ lĩnh nơi bản làng miền Tây xứ Nghệ

(Baonghean.vn) - Người có uy tín vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) luôn tiên phong, đi đầu trong việc thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước; tuyên truyền, vận động đồng bào áp dụng các tiến bộ KHKT vào sản xuất, chăn nuôi; giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa tốt đẹp, xây dựng khối đại đoàn kết dân tộc. Về dự Hội nghị tuyên dương người có uy tín tiêu biểu trong vùng đồng bào DTTS tỉnh Nghệ An lần thứ 2, năm 2019 diễn ra vào chiều 15/10, các đại biểu gửi gắm nhiều tâm nguyện từ thực tiễn.
Có không gian vừa thoáng mát, vừa yên tĩnh dường như đã tạo cảm hứng đọc sách cho các em học sinh

Dãy nhà chờ độc đáo cho giáo viên và học sinh vùng cao Nghệ An

(Baonghean.vn) - Điểm Trường Tiểu học bản Khổi, thuộc Trường Tiểu học Tam Thái (Tương Dương - Nghệ An) chỉ có 2 phòng học, không có phòng chờ cho giáo viên và phòng đọc sách cho học sinh. Phụ huynh nơi đây đã cùng nhau góp tre, nứa, lá cọ để dựng lên những nhà chờ đẹp mắt, thân thiện.
học sinh tựu trường

Những đứa trẻ người Mông ở Nghệ An rời bản, xuống núi đến trường

(Baonghean.vn) - Cuộc sống vất vả đã “cuốn” những đứa trẻ người Mông ở Tri Lễ (Quế Phong) sớm lên nương, vào rẫy... Tuy nhiên năm gần đây, nhận thức người dân được nâng lên, người Mông đã xem việc đưa trẻ xuống núi theo học là để tiếp thu kiến thức mới, góp phần nâng cao cuộc sống, xây dựng bản làng.
Trải nghiệm chợ phiên vùng cao Tương Dương với các loại rau củ độc đáo

Trải nghiệm chợ phiên vùng cao Tương Dương với các loại rau củ độc đáo

(Baonghean.vn) - Đã từ lâu người dân khắp nơi đều biết đến chợ phiên Tam Thái (Tương Dương) là phiên chợ chuyên bày bán rất nhiều loại rau, củ, quả do bà con tự trồng hoặc thu hái ở trên nương rẫy hay khe suối. Đây không chỉ là những loại nông sản "sạch" mà còn là những vị thuốc rất tốt cho sức khỏe, nên được người dân rất ưa chuộng.
Hoạt động của bộ phận một cửa tại Chi cục thuế huyện Tương Dương. Ảnh: Phương Thúy

Huyện có 5 dự án thủy điện ở Nghệ An kiến nghị trích nguồn thuế cho địa phương

(Baonghean.vn) - Trên địa bàn huyện Tương Dương (Nghệ An) hiện có 5 dự án thủy điện nhưng việc thu thuế lại không thuộc trách nhiệm của huyện. Do đó, huyện vùng cao này đề nghị có chính sách nhằm trích lại một phần kinh phí từ nguồn thu thuế các công trình thủy điện trên địa bàn cho địa phương.