Tin vào câu hát

(Baonghean) - Tôi nhớ đến thế cái màn mưa năm ấy, màn mưa đã đón tôi khi dừng chân xứ Nghệ. Không phải là gió Lào, mà là những ngả đường mịt mờ trong mưa giăng, với những bóng đèn đường vàng vọt. Và từ khung cửa sổ nhà ai, bỗng vẳng lên câu hát ví: “Muối ba năm muối đang còn mặn/ Gừng chín tháng gừng hãy còn cay/ Đôi ta tình nặng nghĩa dày/ Dù có xa nhau chăng nữa, ba vạn sáu ngàn ngày cũng nỏ xa”.

Có thể bởi tình yêu nồng nàn của tuổi trẻ, có thể bởi tôi mến đất, mến người, nhưng có một linh cảm khó có thể lý giải khi tôi đã tin câu ví ấy, để nương về xứ Nghệ. Tin câu ví đã trả lời cho tôi về những đằm sâu, thủy chung, mạnh mẽ, can trường ở người tôi yêu và những người xứ Nghệ tôi gặp. Và, nhờ thế, những “cát bỏng, gió Lào”, những “đất cằn, đá sỏi”, những “xa ngái dặm trường”..., đối với tôi bỗng thành niềm thương, chứ không còn là cách trở.

Tự bao giờ, tôi âm thầm kiêu hãnh mình đã là một phần của quê Nghệ. Chẳng phải ư, tôi uống nước dòng Lam, ăn miếng cơm trắng từ hạt gạo nảy mầm trên đất bỏng? Chẳng phải ư, mọi buồn vui của riêng mình, tôi đều tìm thấy ở trong câu ví, dặm. Những tâm tình sâu kín, những than thở ngậm ngùi, những mối tình dang dở, những ước hẹn lứa đôi... Bấy nhiêu yêu thương, bấy nhiêu đau khổ, bấy nhiêu mệt nhọc, âu lo, bấy nhiêu chạnh lòng... đều được cất lên bằng lời hát, lời ngâm, nhiều khi nhẹ như một làn gió thoảng thôi, nhưng day dứt, ám ảnh lòng người. Những câu hát khiến tôi thấy sông Lam dài rộng hơn, nhưng cũng gần gũi hơn với lòng mình, thấy xứ Nghệ ân tình như chính nhịp đập trong trái tim tôi, thấy mỗi nhịp đò, cơn gió, rặng cây, mỗi giọng nói đều nên thơ, như sẵn sàng cất lên giai điệu. Và kể cả khi thấy mình nông nổi, sai lầm, tôi vẫn nhìn thấy ánh nhìn bao dung trong lời hát “rằng giận thì giận mà thương lại nhiều hơn”...

Tôi đã tới “rú Bờng, rú Bể”, tới “đất cày bừa”, tới “nơi bông vải hát hò thâu canh”, để như thấy đất thật ấm, sóng thật êm dưới chân mình. Chẳng phải rằng, tôi đã bước chân trên những hạt cát rộn rã bước chân người xưa tìm về phường vải Trường Lưu, phường vải Kim Liên. Chẳng phải ư, tôi vẫn đang hưởng ánh trăng đêm mùa trồng bông, dệt vải. Chẳng phải con sông Lam, dẫu sóng có chảy trôi vẫn đã ấm những nhịp chèo?

Nghệ sỹ nhân dân Hồng Lựu đã từng kể với tôi kỷ niệm của đời chị khiến tôi mãi nhớ. Rằng chị đã không biết đến cái sâu nặng “máu thịt” của ví, dặm quê hương, cho đến một ngày kia, khi chị đến biểu diễn ở Thành phố Hồ Chí Minh. Khi cất lên giai điệu quê hương, cả ngàn người đã im lặng. Chị cảm thấy tiếng khóc lan dần. Kết thúc buổi diễn, tất cả đã ào lên sân khấu ôm lấy diễn viên của đoàn trong nước mắt. Cho đến khi, Đoàn Dân ca Nghệ An lên xe để ra về, một bác già còn níu lấy bàn tay Hồng Lựu: “Hồng Lựu ơi, cho bác về quê với. Nghe con hát, bác muốn về quê lắm con ơi!”. Hồng Lựu nói rằng, chính nhân dân đã cho chị tiếng hát, cũng chính họ đã cho chị hiểu “dân ca là máu thịt”.

Tự bao giờ, tôi cũng đã là một phần máu thịt của nơi này? Của sông Lam, sông La chảy chậm “bao thuở vui sầu”, của cam xã Đoài “càng chín lại càng tươi”, của chè xanh “càng chát lại càng thơm”, của thứ cà “càng mặn lại càng giòn”? Để mỗi lần xa, nghe câu ví, dặm là muốn níu quay về, bắt đầu từ cái buổi mưa giăng năm ấy?

T.V