Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về thực hiện nhiệm vụ kiểm tra, giám sát tại Chi bộ cơ quan Ủy ban Kiểm tra Tỉnh ủy

Chủ tịch Hồ Chí Minh, người sáng lập và rèn luyện Đảng ta không chỉ để lại cho toàn Đảng, toàn dân ta một sự nghiệp cách mạng vĩ đại mà còn để lại một di sản tư tưởng quý báu, trong đó, tư tưởng về công tác kiểm tra, giám sát có giá trị đặc biệt to lớn.

Sinh thời, Người luôn nhấn mạnh vai trò then chốt của công tác kiểm tra, coi đó là một bộ phận hữu cơ của lãnh đạo. Người từng căn dặn: “Công việc kiểm tra là một bộ phận quan trọng trong toàn bộ công tác lãnh đạo của Đảng. Lãnh đạo mà không kiểm tra coi như không lãnh đạo”.

Câu nói ấy vừa giản dị vừa thấm thía, thể hiện rõ quan điểm nhất quán rằng, lãnh đạo muốn thực chất, nghị quyết muốn đi vào đời sống, đường lối muốn biến thành hành động thì nhất định phải có kiểm tra, giám sát.

Trong tư tưởng Hồ Chí Minh, kiểm tra không phải chỉ để tìm ra sai phạm rồi xử lý, mà cao hơn thế, nó là phương thức để giáo dục, cảnh báo, phòng ngừa, để chấn chỉnh những lệch lạc, khuyến khích cái tốt lan rộng, để kỷ luật và kỷ cương của Đảng được giữ vững, và để niềm tin của nhân dân đối với Đảng không ngừng được củng cố. Người từng nhấn mạnh: “Chín phần mười khuyết điểm trong công việc của chúng ta là vì thiếu sự kiểm tra”. Đây không chỉ là một lời nhắc nhở mà là sự đúc kết từ thực tiễn lãnh đạo, từ những thắng lợi cũng như những bài học xương máu trong cách mạng Việt Nam. Khi cơ quan kiểm tra chuyên trách đầu tiên của Đảng được thành lập, Bác đã khẳng định rằng, chính sách đúng là nguồn gốc của thắng lợi, song từ chính sách đúng đi đến thắng lợi thực sự còn phải có tổ chức, có đấu tranh và đặc biệt phải có sự kiểm tra, giám sát thường xuyên, liên tục.

Người chỉ rõ: “Chính sách đúng là nguồn gốc của thắng lợi… Khi đã có chính sách đúng thì sự thành công hoặc thất bại của chính sách đó là do nơi cách tổ chức công việc, nơi lựa chọn cán bộ và do nơi kiểm tra. Nếu ba điều ấy sơ sài thì chính sách đúng mấy cũng vô ích”.

Điều đó có nghĩa là, một nghị quyết dù đúng đắn đến đâu, nếu việc tổ chức thực hiện yếu kém, nếu lựa chọn cán bộ không phù hợp, nếu thiếu công tác kiểm tra, giám sát thì sẽ không thể mang lại kết quả. Ngược lại, có kiểm tra mới biết được thực chất, mới phát hiện được ưu điểm để nhân rộng, khuyết điểm để uốn nắn, vi phạm để xử lý kịp thời. Người nhấn mạnh: “Có kiểm tra mới huy động được tinh thần tích cực và lực lượng to tát của nhân dân, mới biết rõ năng lực và khuyết điểm của cán bộ, mới sửa chữa và giúp đỡ kịp thời”.

Điều đặc biệt trong tư tưởng Hồ Chí Minh là ở chỗ Người luôn nhìn nhận công tác kiểm tra không chỉ bằng con mắt tổ chức mà còn bằng con mắt đạo đức. Bác yêu cầu cán bộ làm công tác kiểm tra phải công minh, chính trực, liêm khiết, không thiên vị, không nể nang, không vì cảm tình cá nhân mà bỏ qua khuyết điểm, nhưng đồng thời cũng không cực đoan, trù dập. Phải lấy lợi ích cách mạng, lợi ích nhân dân làm mục tiêu kiểm tra, không được dùng quyền lực để phục vụ mục đích cá nhân.

Về phong cách, Hồ Chí Minh yêu cầu kiểm tra phải sâu sát thực tiễn, phải đi đến nơi, xem đến chốn, phải lắng nghe từ nhiều phía, phải đánh giá toàn diện, phải có kết luận rõ ràng, quy trách nhiệm cụ thể. Người không bao giờ chấp nhận sự qua loa, hình thức, đại khái trong công tác kiểm tra.

Chính vì vậy, tư tưởng Hồ Chí Minh về kiểm tra, giám sát không chỉ có ý nghĩa lý luận mà còn có giá trị thực tiễn sâu sắc, là phương pháp luận quan trọng cho công tác xây dựng và chỉnh đốn Đảng hiện nay. Đặc biệt, trong bối cảnh Đảng ta đang đẩy mạnh công cuộc phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, siết chặt kỷ luật, kỷ cương, thì việc học tập, vận dụng tư tưởng của Người càng trở nên cấp thiết.

Vận dụng tư tưởng ấy, Chi bộ cơ quan Ủy ban Kiểm tra Tỉnh ủy Nghệ An trong nhiệm kỳ 2020 - 2025 đã đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận. Với tinh thần bám sát chức năng, nhiệm vụ, chi bộ luôn quán triệt rằng, công tác kiểm tra, giám sát là khâu trọng yếu để nâng cao chất lượng lãnh đạo. Trong nhiệm kỳ, chi bộ đã lãnh đạo, chỉ đạo, tham mưu Ban Thường vụ Tỉnh ủy thực hiện nghiêm các nghị quyết, quy định về công tác kiểm tra, giám sát, hoàn thành toàn bộ chương trình kiểm tra, giám sát hàng năm và cả nhiệm kỳ. Đáng chú ý, phạm vi kiểm tra, giám sát tập trung vào các lĩnh vực nhạy cảm, dễ phát sinh tiêu cực như đất đai, đầu tư, tài chính, công tác cán bộ, là những lĩnh vực có ảnh hưởng trực tiếp đến phát triển kinh tế - xã hội và niềm tin của nhân dân.

Kết quả đạt được rất cụ thể và ấn tượng: Chi bộ đã lãnh đạo, chỉ đạo cán bộ, đảng viên cơ quan Ủy ban Kiểm tra Tỉnh ủy tham mưu Ủy ban Kiểm tra Tỉnh ủy tiến hành kiểm tra 67 lượt tổ chức đảng, 119 lượt đảng viên; giám sát 60 lượt tổ chức đảng, 120 lượt đảng viên. Đồng thời, đã tham mưu kiểm tra dấu hiệu vi phạm đối với 14 tổ chức đảng, 20 đảng viên; kiểm tra việc thực hiện nhiệm vụ kiểm tra, giám sát ở 34 tổ chức; kiểm tra tài chính ở 16 tổ chức; giám sát chuyên đề đối với 8 tổ chức và 17 đảng viên; giải quyết tố cáo, khiếu nại 3 đảng viên; kiểm tra kê khai tài sản 47 cán bộ, đảng viên.

Trên cơ sở kết quả đó, đã tham mưu thi hành kỷ luật 1 tổ chức đảng, 12 đảng viên thuộc diện Ban Thường vụ Tỉnh ủy quản lý; 1 đảng viên thuộc diện Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh quản lý; 7 tổ chức đảng và 17 đảng viên thuộc thẩm quyền Ủy ban Kiểm tra Tỉnh ủy; đồng thời, đề nghị Ủy ban Kiểm tra Trung ương kỷ luật 1 đảng viên.

Đặc biệt, một số trường hợp vi phạm được xử lý ngay từ giai đoạn khởi tố, điều tra, cho thấy tính kịp thời, chủ động, hiệu quả, góp phần ngăn ngừa hậu quả, giữ nghiêm kỷ luật Đảng.

Cùng với việc thực hiện nhiệm vụ kiểm tra, giám sát, chi bộ còn đặc biệt chú trọng đổi mới phương pháp theo hướng “kịp thời - linh hoạt - thực chất - hiệu quả”. Kiểm tra có trọng tâm, trọng điểm, tránh dàn trải, hình thức; tập trung nhiều hơn vào kiểm tra dấu hiệu vi phạm, giám sát chuyên đề gắn với các lĩnh vực phức tạp, nhạy cảm.

Trong xử lý vi phạm, luôn đề cao tính giáo dục và phòng ngừa, coi trọng việc giúp cán bộ, đảng viên nhận rõ khuyết điểm để sửa chữa, thay vì chỉ tập trung vào xử lý kỷ luật. Đây là sự vận dụng sáng tạo quan điểm của Bác về kiểm tra: Kiểm tra để phát hiện, để cảnh báo, để ngăn ngừa, để giúp đỡ cán bộ tiến bộ.

Chi bộ cũng gắn công tác kiểm tra với công tác tư tưởng, xây dựng Đảng, coi đó là một thể thống nhất. Thường xuyên đổi mới nội dung sinh hoạt chi bộ, chú trọng sinh hoạt chuyên đề, quán triệt nghiêm túc các nghị quyết, văn bản, chính sách mới của Trung ương, của tỉnh.

Hằng năm, tổ chức ít nhất 2 chuyên đề về học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, cùng với 1-2 chuyên đề về chuyên môn nghiệp vụ. Yêu cầu mỗi đảng viên phải xây dựng bản cam kết tu dưỡng, rèn luyện, nêu gương; cam kết ấy được giám sát thường xuyên, trở thành căn cứ quan trọng để đánh giá chất lượng đảng viên cuối năm.

Công tác sơ kết, tổng kết, khen thưởng được tiến hành kịp thời, công bằng, nghiêm túc. Kết quả là chất lượng đội ngũ cán bộ, đảng viên trong chi bộ ngày càng được nâng cao: Hằng năm có 6 đồng chí được thủ trưởng cơ quan xếp loại hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ; 5 đồng chí được suy tôn Chiến sĩ thi đua cấp cơ sở; 6 đồng chí được chi bộ xếp loại hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, trong đó, có 3 đồng chí được khen thưởng tiêu biểu. Năm 2024, Ban Thường vụ Đảng ủy Khối Các cơ quan tỉnh còn tặng Bằng khen cho 1 cá nhân điển hình trong học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Đây là những minh chứng rõ rệt cho thấy hiệu quả của việc gắn kiểm tra với xây dựng Đảng, với học tập và làm theo Bác.

Tuy vậy, bên cạnh những kết quả quan trọng, công tác kiểm tra, giám sát vẫn còn những hạn chế, bất cập. Trước hết là nhận thức của một số cấp ủy, tổ chức đảng và cán bộ, đảng viên về nhiệm vụ kiểm tra, giám sát chưa đầy đủ.

Một số cấp ủy, ủy ban kiểm tra chưa xây dựng được phương hướng, nhiệm vụ, chương trình, kế hoạch kiểm tra, giám sát trong toàn khóa; việc xây dựng chương trình, kế hoạch kiểm tra, giám sát còn chậm, chưa xây dựng quy định, quy trình kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng của cấp mình. Do chưa nhận thức đầy đủ, ở một số nơi người đứng đầu chưa chủ động, thiếu tích cực phối hợp, còn biểu hiện né tránh, ngại va chạm; thiếu quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo. Năng lực lãnh đạo, tổ chức thực hiện công tác kiểm tra của một số tổ chức đảng cơ sở còn hạn chế, thậm chí có nơi còn thụ động, trông chờ, ỷ lại vào sự chỉ đạo của cấp trên, chưa đủ sức ngăn chặn, phòng ngừa, phát hiện kịp thời vi phạm.

Bên cạnh đó, phạm vi, nội dung kiểm tra có nơi, có lúc còn thiếu trọng tâm, trọng điểm. Việc lựa chọn nội dung, đối tượng kiểm tra nhiều khi còn mang tính hình thức, chưa thực sự tập trung vào lĩnh vực dễ phát sinh vi phạm, vấn đề nổi cộm, gây bức xúc ở địa phương, đơn vị. Có tình trạng để xảy ra vi phạm trong thời gian dài nhưng chậm được phát hiện và xử lý. Việc lựa chọn nội dung, đối tượng kiểm tra đôi khi còn né tránh, ngại khó, chưa tập trung vào trách nhiệm của người đứng đầu, nhất là cấp ủy viên cùng cấp và cán bộ thuộc diện cấp ủy cùng cấp quản lý.

Phương thức, quy trình kiểm tra cũng có nơi chưa đúng quy cách, chưa khoa học, hoặc áp dụng máy móc, dẫn đến hiệu quả không cao. Phương pháp phát huy tinh thần tự giác của tổ chức đảng và đảng viên còn hạn chế; nhiều nơi chưa tạo điều kiện để cán bộ, đảng viên tham gia phê bình, góp ý; có nơi còn định kiến, thiếu thiện chí với người phê bình. Việc vận động, thuyết phục chưa được làm tốt nên chưa phát huy được tinh thần chủ động, trách nhiệm phối hợp của tổ chức đảng, đảng viên.

Một hạn chế nữa là chất lượng đội ngũ cán bộ làm công tác kiểm tra chưa đồng đều. Dù phần lớn có bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức tốt, năng lực chuyên môn khá, song vẫn còn một bộ phận nhỏ yếu về trình độ, năng lực, kỹ năng. Có trường hợp còn biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, thậm chí lợi dụng chức trách, nhiệm vụ được giao để gây khó khăn cho đảng viên, tổ chức đảng. Một số báo cáo kết quả thẩm tra, xác minh chưa rõ ràng, toàn diện, thiếu sức thuyết phục. Ủy ban kiểm tra ở một số nơi chưa đủ mạnh, thiếu chủ động trong tham mưu, đề xuất phương án xử lý những vụ việc bức xúc, còn làm việc theo thời vụ, chiến dịch hoặc khi có dư luận mới tiến hành kiểm tra, chưa thực sự chủ động, thường xuyên.

Từ những hạn chế trên cho thấy, để nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra, giám sát, cần có các giải pháp đồng bộ:

Trước hết, phải nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cấp ủy, tổ chức đảng, ủy ban kiểm tra các cấp, đặc biệt là người đứng đầu. Thực tế đã chứng minh, ở đâu người đứng đầu nhận thức đúng, quan tâm, thường xuyên chỉ đạo, theo dõi, định hướng cho công tác kiểm tra thì ở đó công tác này chuyển biến mạnh, vi phạm ít, chất lượng tổ chức, cán bộ nâng cao. Cần quán triệt sâu sắc các quy định của Trung ương, nhất là Quy định số 296-QĐ/TW ngày 30/5/2025 của Ban Chấp hành Trung ương, Hướng dẫn số 08-HD/TW ngày 10/6/2025, Kế hoạch 237-KH/UBKTTW ngày 11/6/2025 của Ủy ban Kiểm tra Trung ương... Đồng thời, phải tuyên truyền sâu rộng để cán bộ, đảng viên hiểu rõ mục đích, yêu cầu, tầm quan trọng của công tác kiểm tra, từ đó, tạo ra sự đồng thuận, quyết tâm, tinh thần tự giác.

Thứ hai, phải xây dựng nội dung, phạm vi kiểm tra bảo đảm đúng người, đúng việc, hạn chế kiểm tra dàn trải hoặc bỏ sót. Ngay từ đầu nhiệm kỳ, cấp ủy đảng cần căn cứ vào hướng dẫn của cấp trên và các quy định của Đảng để nhanh chóng xây dựng kế hoạch kiểm tra toàn khóa, bám sát nghị quyết đại hội. Kế hoạch phải xác định rõ đối tượng, thời gian tiến hành, nội dung phù hợp với chức năng, nhiệm vụ. Đồng thời, các chi bộ phải căn cứ tình hình thực tế để triển khai nhiệm vụ kiểm tra đối với đảng viên hằng năm. Kiểm tra phải toàn diện, vừa phát huy ưu điểm, vừa chỉ ra hạn chế để đảng viên khắc phục, tiếp tục phấn đấu.

Thứ ba, cần đổi mới phương pháp, kỹ năng, quy trình kiểm tra. Phải bảo đảm khoa học, dân chủ, khả thi; tập trung vào phát hiện sớm để phòng ngừa, ngăn chặn vi phạm. Làm tốt công tác vận động, thuyết phục, đề cao ý thức tự phê bình và phê bình; khuyến khích sự tham gia của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị-xã hội, nhân dân, phương tiện truyền thông trong giám sát. Coi trọng tự kiểm tra của tổ chức đảng, phát hiện sớm để phòng ngừa. Tập trung kiểm tra đảng viên có biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”; việc chấp hành quy định về những điều đảng viên không được làm; việc nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là người đứng đầu. Đồng thời, phải phối hợp chặt chẽ công tác kiểm tra, giám sát của Đảng với thanh tra, Kiểm toán Nhà nước và cơ quan bảo vệ pháp luật, kết hợp giám sát của Đảng với giám sát của Nhà nước và của Nhân dân.

Đặc biệt, cần xây dựng đội ngũ cán bộ làm công tác kiểm tra đủ về số lượng, hợp lý về cơ cấu, đáp ứng yêu cầu về chất lượng. Phải xây dựng hệ tiêu chuẩn cán bộ kiểm tra phù hợp, bao gồm cả phẩm chất chính trị, đạo đức, năng lực chuyên môn. Tạo điều kiện để cán bộ được đào tạo, bồi dưỡng thường xuyên, nâng cao trình độ. Cần lập kế hoạch đào tạo dài hạn và hằng năm, bảo đảm cán bộ được đào tạo bài bản, chính quy. Đẩy mạnh luân chuyển cán bộ theo Quy định số 101-QĐ/TW ngày 6/7/2023 của Ban Bí thư. Đồng thời, phải có cơ chế, chính sách đãi ngộ phù hợp, vừa thu hút cán bộ giỏi, vừa đề cao trách nhiệm cá nhân, hạn chế tiêu cực. Kiện toàn tổ chức bộ máy cơ quan ủy ban kiểm tra từ tỉnh đến cơ sở, bảo đảm hoạt động hiệu lực, hiệu quả.

Tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác kiểm tra, giám sát là nền tảng lý luận vững chắc, là kim chỉ nam cho mọi hoạt động của Đảng trong công tác xây dựng và chỉnh đốn Đảng. Vận dụng tư tưởng ấy, Chi bộ cơ quan Ủy ban Kiểm tra Tỉnh ủy Nghệ An đã đạt được nhiều kết quả nổi bật, góp phần giữ vững kỷ luật, kỷ cương, nâng cao uy tín và niềm tin của nhân dân./.