Về quản lý nguồn công đức ở các di tích lịch sử, văn hóa
Trên địa bàn Nghệ An hiện nay có 1.395 di tích-danh thắng, trong đó cấp tỉnh quản lý 17 di tích, cấp huyện quản lý 239 di tích, cấp xã, phường quản lý 1.139 di tích. Theo khảo sát của Ban Quản lý di tích - danh thắng tỉnh, tại 10 di tích tiêu biểu của tỉnh thì tổng giá trị đóng góp công đức trong thời gian 3 năm (2007-2009) là 3.965.574.000 đồng, trong đó tiền mặt 2.100.851.000 đồng, hiện vật trị giá 1.864.723.000 đồng.
(Baonghean) - Trên địa bàn Nghệ An hiện nay có 1.395 di tích-danh thắng, trong đó cấp tỉnh quản lý 17 di tích, cấp huyện quản lý 239 di tích, cấp xã, phường quản lý 1.139 di tích. Theo khảo sát của Ban Quản lý di tích - danh thắng tỉnh, tại 10 di tích tiêu biểu của tỉnh thì tổng giá trị đóng góp công đức trong thời gian 3 năm (2007-2009) là 3.965.574.000 đồng, trong đó tiền mặt 2.100.851.000 đồng, hiện vật trị giá 1.864.723.000 đồng.
Có 7 di tích đóng góp công đức lớn nhất gồm: đền Cờn (Quỳnh Lưu): 815.000.000 đồng, đền Cuông (Diễn Châu): 786.103.000 đồng, đền Hoàng Mười (Hưng Nguyên):735.000.000 đồng, đền Hồng Sơn (TP.Vinh): 531.386.000 đồng, đền Quả Sơn (Đô Lương): 314.540.000 đồng, nhà thờ họ Hồ (Quỳnh Lưu): 306.000.000 đồng, bao gồm cả tiền mặt và giá trị hiện vật. Qua số liệu khảo sát trên đây cho thấy, nguồn đóng góp công đức tại các di tích nếu cộng lại nhiều năm là khoản tiền rất lớn. Riêng chùa Đại Tuệ (Nam Đàn) đã huy động đóng góp công đức hàng chục tỷ đồng để thực hiện dự án phục dựng chùa.
Ngày 24/1/2011, UBND tỉnh có Quyết định số 195/QĐ.UBND “Ban hành quy định tiếp nhận, quản lý, sử dụng nguồn công đức ở các di tích lịch sử, văn hóa trên địa bàn Nghệ An” (thay thế Quyết định số 1258/QĐ.UBND ngày 30/10/1998). Theo đó, nguồn đóng góp công đức được quy định: trích 65% tiền mặt, 100% hiện vật, sức lao động để tu sửa, tôn tạo di tích theo quy định của Luật Di sản (trường hợp di tích đã được tu bổ, tôn tạo hoàn chỉnh thì nguồn công đức được sử dụng phục vụ các chính sách an sinh xã hội tại địa phương); trích 30% tiền mặt cho lễ nghi, khánh tiết, điện nước, quảng cáo tuyên truyền, in ấn phiếu công đức, sơ kết, tổng kết và tổ chức lễ hội; trích 5% tiền mặt cho đội ngũ làm công tác bảo vệ, quản lý di tích (nhưng không quá 1 hệ số lương cơ bản của mỗi người trong một tháng, mỗi di tích tối đa không quá 8 người). Di tích phân cho cấp nào quản lý thì nguồn công đức do cấp đó quản lý. Tiền, hiện vật công đức ở di tích nào thì được sử dụng cho di tích đó.
Quy định như vậy là chặt chẽ, nhưng khi thực hiện vẫn có những bất cập. Đối với những di tích do tỉnh và huyện quản lý, trích 65% nguồn đóng góp công đức là khoản tiền khá lớn để tu bổ, tôn tạo các di tích. Còn các di tích giao cho cấp xã quản lý thì dù số lượng rất nhiều, nhưng đều là di tích nhỏ, nguồn đóng góp công đức không đáng kể, bởi vậy không có kinh phí để bảo vệ, tu bổ. Có những di tích quan trọng do tỉnh hoặc huyện quản lý, nhưng không phải là nơi thu hút tâm linh nên không có nguồn đóng góp công đức để phục vụ hoạt động của di tích. Điển hình như di tích đình Hoành Sơn (Nam Đàn) do tỉnh quản lý, là một công trình kiến trúc cổ nổi tiếng, nhưng không có nguồn công đức, di tích bị xuống cấp nghiêm trọng nhưng không có kinh phí tu bổ.
Theo quy định của UBND tỉnh thì chỉ được trích 30% tiền mặt từ nguồn công đức cho lễ nghi, khánh tiết, điện nước, quảng cáo, tuyên truyền, in ấn phiếu công đức, sơ kết, tổng kết và tổ chức lễ hội. Nhưng thực tế hiện nay, phần lớn nguồn công đức chủ yếu phục vụ lễ hội, mua đồ tế khí và phục vụ những người trực tiếp quản lý di tích; chỉ những di tích có dự án tôn tạo, nâng cấp thì nguồn công đức mới được góp vào dự án (như đền Cờn hiện nay). Với cơ chế di tích phân cho cấp nào thì nguồn đóng góp công đức do cấp đó quản lý, Ban Quản lý di tích- danh thắng chỉ in phiếu công đức giao cho các di tích sử dụng, còn số tiền công đức thu được bao nhiêu chỉ biết qua báo cáo hàng năm của các di tích, có di tích không báo cáo. Theo quy định của UBND tỉnh, thì tiền công đức phải nộp vào kho bạc nhưng chỉ có đền Cờn và đền Hồng Sơn thực hiện quy định này.
Để khai thác, quản lý, sử dụng nguồn công đức đúng mục đích, có hiệu quả, UBND tỉnh cần giao Sở Tài chính và Phòng Tài chính các huyện trực tiếp quản lý như một nguồn thu ngân sách của tỉnh, từ đó đưa vào kế hoạch sử dụng hàng năm đúng theo tỷ lệ đã được UBND tỉnh quy định. Ban Quản lý di tích-danh thắng có nhiệm vụ lập kế hoạch khai thác, sử dụng nguồn công đức hàng năm, tham mưu cho UBND tỉnh quyết định giao chỉ tiêu kế hoạch, có sự điều phối hợp lý giữa các di tích.
Trần Hồng Cơ
