Xây dựng điển hình

(Baonghean) - Không chỉ trong thi đua mà trong hoạt động thường ngày ở các cơ quan, đơn vị đều có những gương tốt tiêu biểu, quen gọi là điển hình tiên tiến. Thường thì để được danh hiệu đáng quý đó, chủ yếu do nỗ lực của người trong cuộc. Những gương điển hình này tốt tự nhiên; được người xung quanh thừa nhận, noi theo. Ngược lại, những điển hình do xây dựng mà nên có khi chẳng có tác dụng nêu gương, thậm chí phản cảm bởi người tốt, việc tốt trong trường hợp này lắm lúc không thật.

Để xây dựng điển hình, lãnh đạo đơn vị thường chọn nguồn để bồi dưỡng và tạo điều kiện cho người được chọn khẳng định mình trước tập thể. Lãnh đạo thường xuyên theo sát nhắc nhở, khi thấy nguồn điển hình có biểu hiện thua sút thì tìm cách “đẩy” lên; nếu đang học ở trường thì phải “chạy” điểm; nếu ở cơ quan thì kê thêm khối lượng chất lượng công việc vào báo cáo thành tích. Người được chọn xây dựng điển hình cũng đồng nghĩa được lãnh đạo ưu ái trong nhận xét đánh giá để xứng là “cột cờ” trong “bó đũa”, để sau đó còn “nhân điển hình tiên tiến.” Khâu làm báo cáo thành tích cho gương điển hình thường rất được coi trọng. Trong nhiều trường hợp, có ít xít cho nhiều, cơi nới, thêm thắt, tô hồng, thậm chí hư cấu thành tích để có bản báo cáo thật nổi bật… Không ít đơn vị chọn người có khả năng viết báo cáo thành tích cho các điển hình thật “hay” để dễ được cấp trên ghi nhận. Rõ ràng không ít gương điển hình được xây dựng không tốt tự nhiên, có khi chủ yếu do tô vẽ, gò ép mà nên.

Nhiều người biết mình được chọn để xây dựng điển hình cũng hành xử không tự nhiên. Họ dù không tích cực thì cũng cố tỏ ra tích cực trong công việc; cố gắng giấu những thói xấu theo kiểu lấy màn nhung phủ trên đống rác; giữ mình thật tròn trĩnh theo dạng nín thở qua cầu, ngậm miệng ăn tiền. Nói chung, họ cố thể hiện mình trước tập thể theo kiểu “đẹp đẽ khoe ra, xấu xa đậy lại”. Bởi họ coi danh hiệu cao quý nào đó là mục đích nên cố đạt được bằng mọi giá; có khi giả dối, nguỵ tạo. Vậy là người được chọn xây dựng điển hình đã tự biến thành kẻ cơ hội. Vì là cơ hội nên khi đạt được mục đích rồi, họ liền quay về bản ngã vốn có, những thói xấu lại lòi ra. Không ít người khi phấn đấu vào Đảng thì hăng lắm, tốt lắm nhưng đạt nguyện vọng rồi thì chững lại.

Những điển hình tiên tiến là gương sáng gần gũi để người xung quanh noi theo, hãy để những gương ấy sáng tự nhiên như vốn có. Ngược lại, những điển hình được xây dựng bằng cách nhào nặn thiếu chân thực thì chẳng những không thuyết phục mà còn phản tác dụng.

Nguyễn Trọng Hoạt