Bài 3: Đường vô xứ Nghệ quanh quanh…

(Baonghean) - Trên con đường di sản miền Trung, Nghệ An được biết đến là một vùng đất giàu truyền thống lịch sử, quy tụ nhiều giá trị văn hóa đặc sắc. Không chỉ được thiên nhiên ban tặng nguồn tài nguyên phong phú mà nơi đây còn có những không gian khác biệt có sức lôi cuốn đối với bè bạn và du khách gần xa.

Du lịch sông Giăng vào Vườn Quốc gia Pù Mát. Ảnh: Sỹ Minh

Với vị trí địa lý và những đặc trưng riêng có, Nghệ An hội tụ nhiều yếu tố để phát huy thế mạnh, mở rộng giao lưu hợp tác quốc tế trên các lĩnh vực. Chính vì vậy, việc tỉnh Nghệ An mở đường bay Vinh – Viêng Chăn vào đầu năm 2014 đã cho thấy sự chủ động trong việc nắm bắt cơ hội, từng bước khẳng định vai trò, vị trí của một vùng đất trong xu thế hội nhập và phát triển.

Trong chuỗi các điểm đến hấp dẫn của Nghệ An, nếu lấy Thành phố Vinh là trung tâm thì tại đây mọi người sẽ có những giây phút thanh thản, yên bình khi đến tham quan Quảng trường Hồ Chí Minh và Tượng đài Bác Hồ. Trên diện tích 11 ha, Quảng trường Hồ Chí Minh và Tượng đài của Người là nơi diễn ra các hoạt động quan trọng của tỉnh. Công trình được hoàn thành vào năm 2003, dịp kỷ niệm 113 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh. Công trình thể hiện sự tôn kính của muôn triệu trái tim người dân xứ Nghệ dành cho Bác Hồ - Anh hùng giải phóng dân tộc, danh nhân văn hóa thế giới và người con kiệt xuất của quê hương. Quảng trường Hồ Chí Minh và Tượng đài Bác Hồ trở thành biểu tượng văn hóa tinh thần rất đỗi tự hào của người dân xứ Nghệ.

Khu di tích Kim Liên - Nam Đàn.

Nếu ai từng biết rằng, trong 2 cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, Thành phố Vinh bị tàn phá nặng nề, không còn một nếp nhà nguyên vẹn thì sẽ biết hiện nay cư dân thành Vinh tự hào như thế nào về sự trỗi, dậy vươn lên của thành phố sau chiến tranh. Phần lớn các công trình kiến trúc, hệ thống đền, chùa, miếu mạo ở Nghệ An nói chung và Thành phố Vinh nói riêng được phục dựng sau khi kết thúc chiến tranh. Tuy vậy, không khó để nhận thấy, các công trình đền, chùa đều có kiến trúc hòa trộn giữa phật giáo đại thừa, nho giáo và đạo giáo giai đoạn từ thế kỷ 16 đến cuối thế kỷ 19. Trong không gian 104,96 km2, Thành phố Vinh có sự phân bố khá đậm đặc các điểm du lịch hấp dẫn. Đó là hệ thống Thành cổ Vinh được xây từ năm 1804 vào đời vua Gia Long. Thành cũng liên tiếp được tu sửa, gia cố các đời vua tiếp theo của triều đình nhà Nguyễn. Từ ngày mới được xây dựng, trên mặt thành được bố trí các loại vũ khí phục vụ chiến đấu và phòng thủ. Công trình này cũng nhằm hướng tới mục tiêu tạo ra một trung tâm chính trị, quân sự chiến lược trong một giai đoạn lịch sử của đất nước. Sau nhiều lần được tôn tạo, sửa chữa, hiện nay Thành cổ Vinh trở thành điểm nhấn riêng có trong không gian văn hóa lịch sử của Thành phố Vinh, là biểu tượng thể hiện sự bền bỉ trong tinh thần của người dân xứ Nghệ.

Nếu như đến Lào hay Thái Lan, mọi người sẽ thấy đạo phật chi phối gần như hoàn toàn trong hệ tư tưởng của người dân, cũng như trong mọi giá trị vật thể, phi vật thể của 2 đất nước này, thì ở Thành phố Vinh, Nghệ An cách Viêng Chăn 50 phút bay, có sự hội tụ của những tín ngưỡng, tâm linh của Phật giáo, Đạo giáo, Nho giáo và Thiên chúa giáo. Đa số cư dân của Vinh nói riêng và Nghệ An nói chung luôn cho rằng mình không theo một tín ngưỡng, đức tin nào, song trên thực tế, có rất nhiều người dân đến chùa chiền, đền, miếu để nguyện cầu những điều tốt đẹp nhất cho cuộc sống và gia đình mình. Thể hiện rõ nhất ở các công trình như: chùa Cần Linh (hay còn gọi là chùa sư nữ), đền Hồng Sơn, đền thờ Vua Quang Trung… Những công trình kiến trúc này không chỉ là nơi diễn ra các hoạt động văn hóa tâm linh, tín ngưỡng mà thực sự là những điểm dừng chân lý thú khi du khách tìm đến Thành phố Vinh.

Bãi tắm Cửa Lò.

Hang Bua - Quỳ Châu.

Cách Thành phố Vinh chưa đầy 20 km là Khu di tích Kim Liên, Nam Đàn, quê hương của Chủ tịch Hồ Chí Minh, nơi đã gắn bó với tuổi thơ của Người. Khu di tích Kim Liên là 1 trong 4 di tích quan trọng bậc nhất tại Việt Nam về cuộc đời và sự nghiệp của Bác Hồ. Trên diện tích 205 ha là các điểm, cụm di tích có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong đời sống tinh thần của người dân xứ Nghệ và cả nước. Đó là ngôi nhà tranh vách đất giản dị của gia đình Bác Hồ, là nhà của ông nội, ông ngoại Bác, là nhà thờ họ Nguyễn Sinh, họ Hoàng, là những hiện vật gắn bó mật thiết với thời niên thiếu của Chủ tịch Hồ Chí Minh, như giếng Cốc, lò rèn của cố Điền, di tích cây đa, các hồ hồng rực hoa sen… Trong hệ thống của Khu di tích Kim Liên còn có công trình rất đặc sắc về kiến trúc và không gian, đó là mộ Bà Hoàng Thị Loan, thân mẫu của Bác Hồ được xây dựng trên dãy núi Đại Huệ thuộc Cụm di tích Núi Chung. Vào tháng 5/2012, Khu di tích Kim Liên được Chính phủ công nhận là Khu di tích quốc gia đặc biệt. Điều này thêm một lần nữa khẳng định vai trò lịch sử, văn hóa của Chủ tịch Hồ Chí Minh và người thân của Bác đối với sự nghiệp phát triển của quê hương, đất nước.

Cũng ở huyện Nam Đàn còn có những điểm đến hấp dẫn khác như Khu di tích và đền thờ Vua Mai Hắc Đế, người có công lao lớn trong cuộc kháng chiến chống lại sự xâm lược của nhà Đường (Trung Quốc); Công trình lưu niệm của Nhà yêu nước Phan Bội Châu. Bên cạnh đó, tại huyện Nam Đàn vẫn còn lưu giữ các yếu tố có giá trị tinh thần, tâm linh sâu sắc, như: Lễ hội Làng Sen, Lễ hội Vua Mai, đặc biệt là các làn điệu dân ca, ví dặm với bản sắc không thể tìm thấy ở đâu khác.

Đến Nghệ An mọi người không chỉ bị thu hút bởi các công trình mang tính lịch sử, tín ngưỡng, mà còn được thưởng ngoạn một không gian hết sức kỳ vĩ của khu vực miền núi phía Tây. Cách Thành phố Vinh khoảng 120 km, tại huyện Con Cuông là Vườn Quốc gia Pù Mát. Khu dự trữ sinh quyển này được đánh giá có tầm quan trọng bậc nhất của thế giới. Tại đây các chuyên gia đã xác định được 42 loài thú lớn, 20 loài thú nhỏ, 295 loài chim, 39 loài dơi, 12 loài thằn lằn, 25 loài rắn, 23 loài ếch nhái, 82 loài cá, 21 loài rùa, gần 400 loài bướm. Trong đó những loài đặc biệt quý hiếm như: sao la, hổ, mang Trường Sơn, voi, thỏ vằn…Về hệ thực vật các nhà khoa học trong và ngoài nước đã điều tra và thu được mẫu của 2.494 loài, trong đó có một số loài quý như: pơ mu, sa mu, thông lông gà, tuế, phong lan, sao Hải Nam…

Vườn Quốc gia Pù Mát còn có những danh thắng rất ấn tượng như sông Giăng 4 mùa nước xanh ngắt, thác Khe Kèm đủ làm xao xuyến bất cứ ai từng một lần đặt chân. Nếu thực hiện hành trình vào vùng lõi của Pù Mát, mọi người có thể được tận hưởng không gian kỳ bí của những cánh rừng nguyên sinh với gốc cây sa mu trên dưới nghìn năm tuổi. Cũng tại huyện Con Cuông, khu vực vùng đệm của Vườn Quốc gia Pù Mát đã hình thành những làng du lịch sinh thái của đồng bào dân tộc Thái ở xã Môn Sơn, Lục Dạ. Hình ảnh những ngôi nhà sàn thấp thoáng trong sương lam bên sườn núi có sức lay động, mê hoặc bất cứ du khách nào từng một lần ghé thăm.

Lễ hội Đền Cờn.

Nhưng khu vực miền núi phía Tây xứ Nghệ không chỉ có Vườn Quốc gia Pù Mát ở huyện Con Cuông, mà có tới 2 khu dự trữ sinh quyển khác ở huyện Quế Phong và Quỳ Châu. Đó là Vườn Quốc gia Pù Huống và Pù Hoạt. Hiếm có nơi nào ở Việt Nam lại hội tụ những di sản, giá trị thiên nhiên đặc hữu như Nghệ An. Trên diện tích rừng núi gần 14.000km2, sự ưu ái của tạo hóa đã làm hình thành nên những hệ thống hang động, thác nước rất phong phú và lạng mạn. Đó là hang Bua, hang Thẩm Ồm, Thẩm Chạng ở huyện Quỳ Châu; thác Xao Va, thác 7 tầng ở huyện Quế Phong. Lịch sử khảo cổ học còn chứng minh, miền Tây xứ Nghệ còn là nơi hình thành của người Việt cổ. Tại đây có những di chỉ gắn với quá trình hình thành và phát triển của người Việt thời kỳ nền văn hóa Đông Sơn.

Di chỉ khảo cổ ở hang Thẩm Ồm hay Làng Vạc (Thị xã Thái Hòa) đã minh chứng rõ nét về điều này. Gắn với các địa danh, thắng cảnh là những lễ hội đặc sắc được tổ chức hằng năm, như: Lễ hội Hang Bua ở Quỳ Châu, Lễ hội Đền Chín Gian ở Quế Phong, Lễ hội Làng Vạc ở TX. Thái Hòa. Điều đặc biệt, sự lôi cuốn của vùng đất miền Tây Nghệ An còn đến từ những phong tục, tập quán giàu bản sắc của nhiều đồng bào dân tộc cùng sinh sống tại đây. Sự góp mặt của các giá trị bản sắc của đồng bào các dân tộc: Kinh, Thái, Mông, Khơ mú, Thổ đã tạo ra một không gian đa sắc màu, vừa không làm mất đi nét riêng biệt nhưng cũng không ảnh hưởng đến sự hài hòa, thân thiện vốn có của cư dân bản địa.

Sẽ không có gì thiếu sót hơn nếu đến Nghệ An mà không khám phá hoạt động du lịch biển. Với 82 km chiều dài bờ biển, tỉnh trung tâm Bắc miền Trung đang sở hữu một trong những lợi thế để phát huy tiềm năng từ nền kinh tế đang có xu thế ngày càng quan trọng trong bối cảnh hiện nay. Trung tâm của các hoạt động khai thác dịch vụ du lịch biển là bãi tắm ở Thị xã Cửa Lò. Chỉ cách Thành phố Vinh 20km, Cửa Lò có bãi tắm thoai thoải, nước trong xanh với chiều dài hơn 10 km. Từ nhiều năm nay, Cửa Lò thu hút một lượng lớn khách du lịch từ khắp nơi đến nghỉ dưỡng. Năm 2013 bãi tắm Cửa Lò đón hơn 2,1 triệu lượt khách du lịch, trong đó khách nước ngoài đạt 5.400 lượt. Doanh thu từ các hoạt động du lịch đạt 1.460 tỷ đồng. Tính đến thời điểm này trên địa bàn Thị xã Cửa Lò có 246 cơ sở lưu trú, 6.543 phòng nghỉ với gần 13.200 giường. Trong chính sách phát triển ngành công nghiệp không khói của tỉnh Nghệ An, Cửa Lò luôn được xác định là khu vực trọng tâm trong khai thác dịch vụ du lịch.

Thị xã biển này hằng năm diễn ra nhiều lễ hội đặc trưng như: Lễ hội sông nước Cửa Lò, Lễ hội đua thuyền, cầu ngư, Lễ hội Đền Vạn Lộc… Du khách đến Cửa Lò cũng có thể lênh đênh cùng sóng nước giữa trời đêm để câu những chú mực nhỏ xinh, lấp lánh sáng, hoặc thảng thốt trên những chuyến tàu nhỏ vượt sóng để đến đảo Ngư với hệ thống công trình tâm linh trên đảo nhỏ xanh tươi này. Du lịch biển ở Nghệ An còn được biết đến ở huyện Quỳnh Lưu với bờ biển đẹp ở xã Quỳnh Bảng, Quỳnh Phương, hay xã Diễn Thành, huyện Diễn Châu. Nếu muốn được tận hưởng một không gian tiện nghi, sang trọng hơn, mọi người có thể tìm đến khu nghỉ dưỡng cao cấp với resort Bãi Lữ ở huyện Nghi Lộc.

Không chỉ đẹp như câu ca: Đường vô xứ Nghệ quanh quanh/ Non xanh nước biếc như tranh họa đồ, Nghệ An còn có gần 1.000 công trình di tích lịch sử lớn nhỏ. Đó là chưa kể tới các di sản phi vật thể khác như văn học dân gian, dân ca – dân vũ, các sắc thái của đời sống tinh thần đa dạng, giàu bản sắc của người dân sinh sống bên dòng sông Lam giàu huyền tích. Tất cả tạo dựng nên hồn cốt của một vùng đất chưa bao giờ ngừng quyến rũ.

(Còn nữa)

Khánh Ly - Đào Tuấn