Bệnh Lao kháng thuốc - cách phòng và điều trị
(Baonghean) - Lao kháng thuốc là tình trạng vi khuẩn lao kháng lại với các thuốc chống lao, những trường hợp này điều trị rất khó khăn và là nguồn lây lan rất nguy hiểm cho cộng đồng.
* Bệnh lao kháng thuốc được phân loại như sau:
- Kháng thuốc tự nhiên: Khi vi khuẩn lao trong tổn thương phát triển đạt đến một một số lượng nhất định, thì có 1 số vi khuẩn (do đột biến trong gen) kháng lại 1 loại thuốc chống lao
- Kháng thuốc tiên phát: Là kháng thuốc ở người bệnh chưa từng điều trị thuốc lao, nay mắc bệnh lao kháng thuốc do lây nhiễm vi khuẩn từ người bệnh bị lao kháng thuốc.
- Kháng thuốc mắc phải: Là kháng thuốc ở người bệnh đã điều trị lao, nhưng do điều trị không đúng gây ra các chủng lao kháng thuốc.
- Kháng đa thuốc (MDR TB - Multi drug Resistant TB): Là kháng thuốc ở người bệnh có vi khuẩn lao kháng với cả 2 loại INH và Rifampicin.
- Siêu kháng thuốc (XDR TB - Extensively drug Resistant TB): Là những trường hợp lao kháng đa thuốc có kháng thêm với bất cứ thuốc nào trong nhóm Quinolon và kháng với ít nhất một loại thuốc chống lao hàng 2 dạng tiêm (Amikacin, Capreomycin hoặc Kanamycin).
* Triệu chứng lâm sàng, cận lâm sàng của lao kháng thuốc:
Lâm sàng: Khi đang điều trị lao nhưng các triệu sốt, ho, khạc đờm không thuyên giảm hoặc thuyên giảm một thời gian rồi lại xuất hiện trở lại với các triệu chứng tăng lên.
Cận lâm sàng: Hình ảnh tổn thương trên phim X.quang phổi không thay đổi hoặc xuất hiện thêm tổn thương mới. Xét nghiệm đờm thấy AFB dương tính liên tục hoặc âm tính một thời gian rồi dương tính trở lại hoặc âm tính dương tính xen kẽ.
Chẩn đoán xác định bệnh lao kháng thuốc:
- Nuôi cấy tìm vi khuẩn lao, kháng sinh đồ với các thuốc chống lao hàng 1 và hàng 2.
- Phương pháp sinh học phân tử (lập trình chuỗi - sequencing): Có thể chẩn đoán nhanh bằng cách xác định các đoạn gen kháng thuốc.
Nguyên nhân của bệnh lao kháng thuốc
- Do phát hiện muộn: Số lượng vi khuẩn lao sinh sản đến một số lượng nhất định sẽ có một số vi khuẩn đột biến kháng lại thuốc chống lao ví dụ tại ổ tổn thương lao ở phổi khi số lượng vi khuẩn lao đến 10 triệu con vi khuẩn sẽ có 1 con kháng lại thuốc rifampixin, 100.000 con vi khuẩn sẽ có một con vi khuẩn đột biến kháng lại Streptomycin và Isoniazid.
- Điều trị lao không đúng:
+ Không phối hợp các thuốc điều trị lao (điều trị đơn lẻ)
+ Liều lượng thuốc lao không đủ
+ Dùng thuốc chống lao không tuân thủ theo phác đồ.
+ không uống thuốc đều hàng ngày, uống thuốc không đúng giờ.
+ Bệnh nhân tự bỏ điều trị, điều trị không đủ thời gian quy định (phác đồ điều trị lao hiện nay là 8 tháng).
Hậu quả của bệnh lao kháng thuốc:
- Bệnh nhân điều trị không khỏi sẽ dẫn đến tử vong
- Tiếp tục lây cho cộng đồng vi khuẩn lao kháng thuốc rất nguy hiểm
Vấn đề điều trị và phòng bệnh lao kháng thuốc:
Điều trị bệnh lao kháng thuốc hiện nay rất khó khăn, đặc biệt bệnh nhân lao kháng đa thuốc và siêu kháng thuốc, hiện nay ở tỉnh Cao Bằng chưa có cơ sở điều trị lao kháng thuốc, những bệnh nhân kháng thuốc được gửi về Bệnh viện K74 ở tỉnh Vĩnh Phúc để được khám và quản lý điều trị.
Bệnh lao kháng thuốc phải điều trị thời gian kéo dài liên tục từ 18 đến 20 tháng, dùng nhiều loại thuốc phối hợp, rất đắt tiền và nhiều tai biến khi dùng thuốc, vấn đề quản lý điều trị lao kháng thuốc đang là khó khăn thách thức đối với chương trình chống lao bởi bệnh nhân lao đa phần bệnh nhân nghèo, ở vùng sâu vùng xa. việc tiếp cận và điều trị lao đã khó khăn. Vì vậy để phòng bệnh lao kháng thuốc không còn biện pháp nào khác là: Phát hiện sớm và điều trị kịp thời cho bệnh nhân mắc lao. Quản lý điều trị chặt chẽ bệnh nhân lao đảm bảo bệnh nhân dùng thuốc theo đúng phác đồ, đúng nguyên tác điều trị đó là:
- Phối hợp thuốc chống lao và tuân thủ điều trị theo 2 giai đoạn, giai đoạn tấn kéo dài 2 đến 3 tháng đầu, giai đoạn duy trì kéo dài 5 - 6 tháng tiếp theo để đảm bảo cho bệnh nhân khỏi bệnh.
- Dùng thuốc đúng liều lượng, dùng 1 lần trong ngày, cố định giờ và uống thuốc cách 2 bữa ăn ít nhất 1,5 giờ.
- Điều trị đủ thời gian theo phác đồ quy định là 8 tháng.
Thanh Tường
(Tổng hợp)
