Chú trọng hơn tiêu chí tăng thu nhập

(Baonghean) - Tăng thu nhập cho nông dân là một trong những tiêu chí cốt lõi, ảnh hưởng đến nhiều tiêu chí khác trong chương trình xây dựng nông thôn mới (NTM). Thế nhưng, để thực hiện được tiêu chí này là điều khó khăn của nhiều địa phương, bởi sản xuất nông nghiệp còn lệ thuộc nhiều vào điều kiện tự nhiên và sự bấp bênh của thị trường... Đến nay, toàn tỉnh mới chỉ có 102/431 xã đạt tiêu chí này.

Kiểm tra mô hình trồng cây cỏ ngọt tại xã Nam Sơn - huyện Đô Lương.

Theo Quyết định 342/QĐ-TTg tháng 2/2013 của Thủ tướng Chính phủ, quyết định sửa đổi một số tiêu chí của bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới, đặt tiêu chí thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn (tiêu chí số 10) đối với vùng Bắc Trung bộ năm 2015 là 18 triệu đồng trở lên, đến năm 2020 là 35 triệu đồng.

Xác định tiêu chí thu nhập là lĩnh vực quan trọng nhất trong các tiêu chí xây dựng NTM, thời gian qua, với sự hỗ trợ của tỉnh, các địa phương luôn ưu tiên các nguồn vốn đầu tư thực hiện các chương trình, dự án, đẩy mạnh phát triển sản xuất, chăn nuôi nhằm nâng cao thu nhập cho người dân. Tính đến cuối năm 2014, tổng các nguồn vốn đầu tư Chương trình xây dựng NTM (từ huy động sức dân và lồng ghép các chương trình) toàn tỉnh đạt 15.374 tỷ đồng; trong đó, vốn hỗ trợ trực tiếp cho chương trình sản xuất, chăn nuôi là hơn 2.410 tỷ đồng… Cùng đó, từ năm 2013 và những tháng đầu năm 2014, toàn tỉnh đã mở được 394 lớp dạy nghề cho lao động nông thôn; tổng số lao động nông thôn được học nghề theo Quyết định 1956 là 12.687 người; kinh phí phân bổ hỗ trợ cho lao động nông thôn học nghề trong 2 năm (2013, 2014) là trên 270 tỷ đồng.

Nhiều địa phương đã xây dựng được một số mô hình dạy nghề và sử dụng cho lao động nông thôn có hiệu quả. Việc ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất nâng cao năng suất, sản lượng cây trồng, vật nuôi, giảm chi phí, góp phần quan trọng nâng cao thu nhập cho nông dân, giảm tỷ lệ hộ nghèo từ 22,89% năm 2011 xuống còn 13,4% năm 2013 và dự kiến cuối năm 2014 còn 10 - 11%; tỷ lệ hộ nghèo giảm bình quân hàng năm 3,02%/năm, số hộ nghèo giảm tương đương 20.000 hộ/năm theo thống kê, thu nhập bình quân đầu người của tỉnh Nghệ An năm 2014 đạt 15 triệu đồng.

Nhìn bình diện chung là vậy nhưng xét thực tế từ các xã thực hiện xây dựng chương trình NTM giai đoạn 2013 - 2015 cho thấy, không phải địa phương nào cũng tìm được hướng đi phù hợp để chuyển dịch cơ cấu kinh tế, nâng cao thu nhập cho người dân. Hầu hết các xã trên địa bàn tỉnh đều xuất phát điểm thấp, đang thuần nông, tỷ lệ lao động nông nghiệp chiếm cao, điều kiện phát triển kinh tế còn khó khăn nên việc nâng cao thu nhập, giảm nghèo là vấn đề không dễ.

Nam Sơn là xã thuần nông thuộc diện miền núi của huyện Đô Lương. Trong tổng số 128 ha đất 2 lúa thì có đến hơn 30 ha chỉ sản xuất được 1 vụ, không cấy được vụ hè thu do tính chất ruộng bậc thang, nguồn nước tưới phụ thuộc hoàn toàn vào thời tiết. Cộng với chất đất xấu nên 34 ha đất màu chuyên trồng lạc, ngô cũng cho năng suất thấp thua hơn so với năng suất trung bình của cả huyện. Như ngô vụ đông năm 2013 xã chỉ đạt 150 kg/sào, lạc vụ xuân 1,1 tạ/ sào, trong khi năng suất ngô trung bình của cả huyện là 200 kg/sào, lạc đạt 1,5 tạ/sào. Ngay cả năng suất lúa xuân hàng năm, cao nhất cũng chỉ đạt 60 - 62 tạ/ha, so với xã Đặng Sơn kế bên thấp hơn 6 - 8 tạ/ha…

Theo ông Nguyễn Trọng Hạ - Phó Chủ tịch UBND xã Nam Sơn: Thu nhập của xã hiện mới đạt ở mức 12,3 triệu đồng/người/năm. Với mong muốn sớm hoàn thành chương trình xây dựng nông thôn mới, giúp người dân ổn định, nâng cao chất lượng cuộc sống, mấy năm gần đây xã đã đưa rất nhiều mô hình kinh tế mới vào thử nghiệm như mô hình trồng cây cỏ ngọt do Công ty Stevia Á Châu liên kết đầu tư mô hình trồng dưa hấu vụ xuân 2012, nhưng đều không thành công. Hiện nay thu nhập chủ yếu của người dân địa phương vẫn phụ thuộc chủ yếu vào sản xuất nông nghiệp, nên tiêu chí tăng thu nhập bình quân năm 2015 lên 18 triệu đồng/người là khó thực hiện.

Là 1 trong 6 xã của huyện Hưng Nguyên đăng ký về đích xây dựng NTM năm 2015, nhưng tại xã Hưng Phú, tiêu chí thu nhập cũng chưa đạt chuẩn, thu nhập bình quân đầu người là 16,5 triệu đồng/năm (quy định mức thu nhập đạt chuẩn NTM năm 2014 vùng Bắc Trung bộ là 17 triệu đồng). Ông Hoàng Văn Nghĩa - Phó Chủ tịch UBND xã Hưng Phú cho biết: “Xã có 130 ha đất lúa và 30 ha đất màu chủ yếu trồng cây rau gia vị. Đồng đất ở đây thuộc vùng trũng, đất thịt nặng, nên có đến 120 ha đất lúa không sản xuất được vụ đông. 10 ha còn lại ở các xóm 4, 6, 7 chủ yếu trồng ngô và khoai lang. Từ chỗ chỉ sản xuất được 1 vụ lúa, thu hoạch trung bình 60 - 62 tấn/ha, tổng sản lượng toàn xã đạt 7.800 - 8.000 tấn lúa/năm; cây ngô và khoai lang diện tích trồng 1 vụ chưa đầy 10 ha, cho năng suất không đáng kể. Hiện tổng đàn trâu, bò toàn xã có 450 con, nhưng chăn nuôi cũng không mấy thuận lợi do không đủ nguồn thức ăn, không có nơi chăn thả…”.

Tính đến tháng 11/2014, toàn tỉnh đã có 24 xã đạt 19/19 tiêu chí (trong đó 17 xã đã có quyết định), 68 xã đạt 15 tiêu chí, 140 xã đạt từ 10 - 14 tiêu chí, 157 xã đạt từ 3 - 9 tiêu chí xây dựng nông thôn mới. Sau 3 năm triển khai thực hiện, bên cạnh một số tiêu chí có tỷ lệ xã đạt chuẩn cao như quy hoạch chung, bưu điện, điện lưới, trường học, hệ thống tổ chức chính trị - xã hội, quốc phòng - an ninh, thì vẫn còn một số tiêu chí tỷ lệ đạt chuẩn thấp và khó đạt được là tiêu chí thu nhập, giao thông, hình thức sản xuất... Theo đánh giá của Văn phòng Điều phối chương trình xây dựng NTM tỉnh, các tiêu chí thu nhập, giải quyết việc làm và cơ cấu lao động đang là một thách thức của cả tỉnh cũng như ở các địa phương. Theo kế hoạch, đến năm 2015, tỉnh có 20% số xã (87 xã) đạt chuẩn NTM, tạo tiền đề để đến năm 2020 có 50% số xã (216 xã) đạt chuẩn NTM. Nhưng đến thời điểm hiện nay, qua số liệu thống kê chưa đầy đủ thì trong số 87 xã có tới 29 xã chưa hoàn thành tiêu chí thu nhập. Hiện Ban chỉ đạo xây dựng NTM tỉnh đang rà soát để loại những xã không thể về đích, tiếp tục bổ sung những xã đủ điều kiện để đạt đúng tiêu chí 20% số xã về đích NTM giai đoạn 2015.

Tăng thu nhập được xem là một trong những bài toán mà khó có thể giải quyết trong một sớm một chiều. Để hoàn thành được tiêu chí nâng mức thu nhập, ngoài sự nỗ lực của cấp ủy, chính quyền địa phương thì chính bản thân mỗi người dân cũng cần tự ý thức chủ động tìm kiếm việc làm để nâng cao thu nhập, cải thiện cuộc sống. Bên cạnh đó, các địa phương cần kết hợp việc phát triển nông nghiệp gắn với chế biến, dịch vụ, thu hút đầu tư công nghiệp để kéo giãn lao động nông nghiệp chuyển dần sang nhiều ngành nghề khác có thu nhập cao hơn. Về lý thuyết, như vậy, sẽ góp phần để công tác xây dựng NTM có thể hoàn thành theo đúng mục tiêu đề, ra nhưng trong thực tế, đang là một bài toán cần nhiều cấp ngành và chính người dân tham gia tích cực để tìm lời giải phù hợp…

Ngọc Anh