“Chúng tôi đi không tiếc đời mình...”

(Baonghean) - Nói đến Yên Thành là nói đến “quê lúa”, vùng đất có nhiều chàng trai, cô gái TNXP anh dũng, kiên cường trong hai cuộc chiến tranh. Nhân ngày Truyền thống lực lượng TNXP (15/7) và ngày Thương binh - Liệt sỹ (27/7), chúng tôi về đây thắp nén tâm hương và chia sẻ tâm tư, nỗi niềm với thân nhân những người đã hóa thân cho đất nước mãi trường tồn...

Nỗi đau xen lẫn tự hào

Điểm đến đầu tiên của chúng tôi là xã Hợp Thành, nơi có 2 liệt sỹ TNXP hy sinh nơi “tọa độ lửa” Truông Bồn, trong trận bom ác liệt gần 45 năm trước. Trong căn nhà vừa mới được sửa sang, ông Nguyễn Trọng Đàn- người đang thờ cúng liệt sỹ Nguyễn Thị Tâm kể cho chúng tôi chuyện người o (cô) ruột của mình. Liệt sỹ Nguyễn Thị Tâm hy sinh khi ông Đàn mới 12 tuổi, nay đã xấp xỉ tuổi 60 nhưng hình ảnh o Tâm vẫn in đậm trong tâm trí ông. Ông nhớ như in người o vui vẻ, hồn nhiên, thường ngày rủ cháu ra đồng chăn trâu, cắt cỏ. Cảnh sống thanh bình ấy nhanh chóng qua đi khi bom Mỹ dội xuống ngày càng ác liệt.

O Tâm lên đường gia nhập TNXP. Nghe nói địa bàn hoạt động của o lúc thì ở Quỳnh Lưu, lúc vào Nghi Lộc, lúc lại ngược lên tận Đô Lương. Mỗi lần đi qua nhà, o thường tranh thủ ghé về một vài tiếng. Những lúc như thế, o thường ngồi khâu vá cho cháu mình cái áo, cái quần bị rách. Trước lúc hy sinh mấy ngày, o Tâm dẫn người yêu là Cao Ngọc Hòa, người cùng đơn vị về ra mắt gia đình, sau đó lại tiếp tục lên đường làm nhiệm vụ.

Chiều ngày 30/10/1968, gia đình người yêu o Tâm từ Diễn Châu lên làm lễ bỏ trầu. Đêm đó, bà nội ông Đàn và mẹ của người yêu o Tâm trò chuyện gần như suốt đêm, câu chuyện xoay quanh việc vun vén và xây dựng tương lai, hạnh phúc cho đôi trẻ. Sáng mai, khi gia đình ông ra cổng tiễn nhà trai, bỗng dưng mọi người cảm nhận được sự rung chuyển, chấn động của mặt đất. Lúc đó, ai cũng đoán được giặc Mỹ vừa thả loạt bom tọa độ tại một trọng điểm nào đó.

Rồi khoảng 3 tiếng sau, gia đình nhận được tin o Tâm và dượng Hòa vừa hy sinh tại Truông Bồn. Bom đã dứt nhưng đất dưới chân dường như đang lún sụt... Ông nội của ông vội vã chạy bộ lên Truông Bồn cùng mọi người đào bới đống đất đá để tìm thi thể con gái nhưng vô vọng. Xương thịt o Tâm đã tan biến vào đất đai, cây cỏ...



Ông Nguyễn Trọng Đàn và tấm ảnh chân dung Liệt sỹ Nguyễn Thị Tâm.

Là cháu đích tôn nên, ngoài nhiệm vụ chăm sóc bàn thờ, phần một tổ tiên và bố mẹ, ông Nguyễn Trọng Đàn còn được giao chăm sóc phần hồn và hương khói cho o Tâm. Vào các dịp kỷ niệm, lễ, tết, ông đều lên Truông Bồn để thắp hương tưởng niệm o Tâm, dượng Hòa và các đồng đội đã ngã xuống nơi đây. Ông Đàn chia sẻ: “Không thể kể hết nỗi đau mất người thân. Tuy vậy, gia đình tôi luôn tự hào về sự hy sinh của o Tâm, o đã hy sinh để góp phần làm nên chiến thắng”. Ngoài o Tâm, ông Đàn còn được giao nhiệm vụ chăm sóc hương hồn của 2 liệt sỹ khác, một người là bác ruột, một người là chú họ.

Cách nhà ông Đàn không xa, gia đình anh Phan Văn Châu (sinh 1963) cũng được giao chăm sóc hương hồn của 4 liệt sỹ. Một người là con nuôi của ông nội anh Châu hy sinh trong kháng chiến chống Pháp, một người là bác ruột hy sinh năm 1966, một người là chú ruột hy sinh năm 1972. Còn một người nữa, liệt sỹ Phan Thị Dung - anh gọi bằng o, hy sinh ngày 31/8/1968 tại Truông Bồn.

Trong nhà thờ chi 2 - họ Phan ở xóm Xuân Thượng (Hợp Thành) tấm bằng Tổ quốc ghi công và bức chân dung- di ảnh của liệt sỹ Phan Thị Dung được treo ở một vị trí trang trọng. Lúc liệt sỹ Phan Thị Dung hy sinh, anh Phan Văn Châu chưa đầy 5 tuổi nên không thể nhớ rõ khuôn mặt và vóc dáng. Nghe nói, ngày làm lễ truy điệu, gia đình tìm mãi vẫn không thấy tấm ảnh chân dung nào của o. May thay, ít lâu sau có người bạn thân hay tin đã đem tấm ảnh chân dung ngày trước o Dung tặng để tặng lại cho gia đình làm ảnh thờ.

Ngày mồng Một, ngày Rằm và các dịp giỗ chạp, lễ Tết, gia đình anh Phan Văn Châu không bao giờ quên việc sắm sửa hoa quả, mâm cỗ, hương vàng dâng lên hương hồn các liệt sỹ. Quanh năm bận việc đồng áng, anh vẫn sắp xếp lên Truông Bồn, đến dâng lễ và thắp hương trước phần mộ chung của o Dung cùng đồng đội đã hóa thân và vĩnh viễn yên nghỉ nơi mảnh đất này. Mỗi khi có sách, báo viết về tập thể TNXP anh hùng hy sinh tại Truông Bồn, anh đều tìm đưa về nhà bằng được để đặt trước bàn thờ và thắp hương báo với o Dung. Những tờ báo và cuốn sách ấy với các thành viên trong gia đình đã thành “gia bảo”, được cất giữ cẩn thận để truyền lại cho con cháu đời sau hiểu rõ, từ đó, xây đắp niềm tự hào về truyền thống anh dũng, vẻ vang của gia đình, dòng họ.

Đau đáu Sê Băng Hiêng

Chúng tôi tìm đến nhà ông Trần Danh Diệu (sinh 1954) xã Bắc Thành đúng vào ngày giỗ lần thứ 44 của liệt sỹ Trần Danh Mão (anh trai ông Diệu). Ông Diệu kém anh trai 3 tuổi, bố mẹ ông sinh được 8 người con.

Ông cho biết: “Là anh thứ 2, anh Mão rất yêu thương các em và thường xuyên giúp bố mẹ cáng đáng việc ruộng đồng. Anh học rất giỏi, tích cực tham gia công tác Đoàn, Đội. Học xong lớp 9, anh đã dạm hỏi một cô gái cùng làng, nhưng vẫn tình nguyện gia nhập TNXP chống Mỹ cứu nước. Tôi vẫn còn nhớ rất rõ, ngày 1/5/1969, anh và các đồng chí, đồng đội của anh lên đường...”.

Gia nhập lực lượng TNXP, Trần Danh Mão được phân công làm Tiểu đội phó thuộc Đại đội 202-N241-P31. Hàng chục năm sau khi anh trai hy sinh, ông Diệu mới có điều kiện gặp gỡ các đồng chí, đồng đội cùng Đại đội 202 để chắp nối và xâu chuỗi thông tin. Qua đó, ông được biết đơn vị TNXP của Trần Danh Mão hoạt động chủ yếu ở 2 tỉnh Quảng Bình và Quảng Trị. Nhiệm vụ chính của đơn vị là cáng thương, tải đạn và lương thực phục vụ chiến trường. Địa điểm liệt sỹ Trần Danh Mão hy sinh là ở ngã ba sông Sê Băng Hiêng, thuộc địa bàn xã Hướng Lập, huyện Hướng Hóa (Quảng Trị). Vị trí này chính là địa điểm đơn vị chọn để xây dựng kho gạo dự trữ phục vụ chiến dịch.

Trưa ngày 16/7/1969, Tiểu đội phó Trần Danh Mão đang tải bao gạo 70kg trên lưng, đi từ sông lên kho tập kết thì bất ngờ một tốp máy bay Mỹ kéo đến cắt bom tọa độ. Mặt đất rung chuyển, khói lửa ngút trời. Sau loạt bom, đồng đội ra tìm thấy tiểu đội phó của mình máu đầm đìa, nằm thoi thóp dưới một gốc cây, ngực bị trúng một mảnh bom. Đồng đội quyết định cáng đến trạm cứu thương, mới đi được chừng 2km, người tiểu đội phó ấy đã trút hơi thở cuối cùng. Thi hài liệt sỹ Trần Văn Mão được đồng đội chôn cất ở bìa rừng cách vị trí hy sinh không xa.

Theo sơ đồ các đồng đội của anh trai cung cấp, ông Diệu đã nhiều lần vượt suối, băng rừng vào Hướng Hóa, tìm đến ngã ba sông Sê Băng Hiêng để tìm mộ liệt sỹ Trần Danh Mão. Nhưng đành ngậm ngùi trở về, bởi lẽ đã hơn 40 năm trôi qua, vùng đất này đã bao lần bị bom đạn địch cày xới, rồi bao lần mưa nguồn suối lũ làm cho cảnh vật đổi thay. Trước cảnh rừng núi hoang vu, ông Diệu chỉ biết bày lễ, thắp hương rồi gọi tên anh trai, rồi òa khóc nức nở... Mỗi lần biết ông Diệu trở về “tay trắng”, mẹ ông- cụ Nguyễn Thị Đị (gần 85 tuổi) lại thở dài. Rồi những giọt nước ứa ra từ khóe mắt, rịn xuống khuôn mặt nhăn nheo, héo úa. Cụ không sang ở với các con, cụ muốn ở một mình trong căn nhà cũ kỹ, bị mối mọt xông hơn nửa để chờ người con trai đi TNXP trở về. Vì ngày trước, anh Mão của cụ ra đi từ mái nhà này. Mấy năm nay, dù bị chứng bệnh liệt nửa người hành hạ, cụ Đị vẫn quyết không chịu rời bỏ căn nhà cũ ấy. Cụ thường ngồi nhìn lên mái nhà, nhìn quanh các bức tường vôi long tróc như để tìm hình bóng của người con trai đã ra đi từ hơn 44 năm trước.

Ông Trần Danh Hiệu chia sẻ: “Mẹ và các anh chị em, con cháu chúng tôi luôn đau đáu hướng về ngã ba sông Sê Băng Hiêng, nơi anh Mão đang yên nghỉ. Chúng tôi mong được các đồng chí, đồng đội của anh và cấp trên giúp đỡ để đưa được hài cốt của anh về quê. Như thế, gia đình tôi mới thực sự thanh thản”.

Từ xã Bắc Thành, vượt qua cánh đồng lúa, chúng tôi đến xã Nam Thành thăm thân nhân liệt sỹ Đinh Văn Bỉnh (sinh 1953)- người hy sinh cùng ngày với liệt sỹ Trần Danh Mão. Tiếp chúng tôi là bà Đặng Thị Vợi (sinh 1952), vợ ông Đinh Văn Thỉnh (em trai liệt sỹ Bỉnh). Qua lời bà Vợi, được biết liệt sỹ Bỉnh cùng tiểu đội với liệt sỹ Mão và 2 người hy sinh cùng ngày. Chỉ có điều liệt sỹ Trần Danh Mão hy sinh vào buổi trưa, còn anh trai chồng bà hy sinh lúc chiều tối. Mẹ mất lúc Đinh Văn Bỉnh vừa mới 9 tuổi, bố đi lấy vợ khác, anh em ông Thỉnh sớm phải gánh chịu thiệt thòi, cơ cực. Mới 16 tuổi, Bỉnh đã gia nhập TXNP chống Mỹ cứu nước và làm nhiệm vụ ở Quảng Bình, Quảng Trị.

Chưa đầy 2 năm sau khi lên đường, Đinh Văn Bỉnh đã hy sinh và nằm lại với núi đồi Hướng Lập. Cho đến nay, gia đình bà Vợi vẫn không tìm ra được tấm di ảnh của liệt sỹ Bỉnh để đặt lên bàn thờ. Cầm tấm bằng Tổ quốc ghi công của người anh trai chồng, bà Đặng Thị Vợi rưng rưng nước mắt: “Nghe nói anh Bỉnh hy sinh trong một cánh rừng sâu ở Quảng Trị, đường vào rất gian nan, hiểm trở. Ông Thỉnh- chồng tôi nằm liệt giường gần 10 năm nay; anh em, con cháu mỗi người một nơi, không biết khi nào mới đưa được thi hài anh anh Bỉnh về quê!”.

Khi tìm về dâng hương cho 4 liệt sỹ trong tổng số hơn 40 liệt sỹ TNXP của “quê lúa”, chúng tôi chợt nhớ mấy câu thơ của Thanh Thảo: “Chúng tôi đi không tiếc đời mình/Nhưng tuổi hai mươi làm sao không tiếc/Nhưng ai cũng tiếc tuổi hai mươi thì còn chi là Tổ quốc”. (Những người đi tới biển). Cả 4 con người ấy đều ngã xuống ở lứa tuổi đôi mươi, 2 cô gái vĩnh viễn nằm lại ở Truông Bồn, còn 2 chàng trai đang yên nghỉ ở núi rừng Quảng Trị, nghe tiếng vỗ về của dòng Sê Băng Hiêng. Họ đã quên mình để cùng đồng chí, đồng đội và những người cùng thế hệ viết nên khúc tráng ca một thời...

Công Kiên