Con Cuông: Phát triển kinh tế từ nghề truyền thống

Làng nghề đan lát hàng xuất khẩu

Bản Diềm, xã Châu Khê là bản thuần nông ở huyện miền núi Con Cuông. Nơi đây có hơn 153 hộ đồng bào dân tộc Thái và người Đan Lai sinh sống. Ở bản, nghề đan lát thủ công từ mây tre đã có từ xa xưa. Người dân vẫn thường đan lát vào thời điểm nông nhàn, làm ra các sản phẩm phục vụ sinh hoạt thường ngày như như quạt, mâm mây, rổ rá, gùi, ép xôi… Các sản phẩm dư thừa thì được người dân đem đưa ra chợ bán, đổi các nhu yếu phẩm khác. Tuy nhiên nhìn chung lợi ích từ việc đan lát các sản phẩm mây tre là không đáng kể.

Sản xuất mây tre đan tại Hợp tác xã Mây tre đan Bản Diềm xã Châu Khê. Ảnh: Thành Cường

Nghề đan lát mây tre ở bản Diềm đã “thăng hoa” kể từ khi có sự hướng dẫn chung tay vào cuộc của các cấp ngành, sự cố gắng của người dân. Bà Lang Thị Hoa, Chủ nhiệm Hợp tác xã Mây tre đan Bản Diềm kể: Năm 2014, với sự hỗ trợ của các Dự án VIE 028, Dự án Oxfam Hồng Kong, Dự án VIRI về phát triển ngành nghề nông thôn Việt Nam, tổ sản xuất mây tre đan Bản Diềm ra đời. Năm 2016, tổ sản xuất tham gia hội thi xóa đói giảm nghèo Trung ương và đạt giải Ba. Từ đây, tổ sản xuất được Viện Nghiên cứu Ngành nghề nông thôn Việt Nam tập huấn thêm kỹ thuật. Huyện, tỉnh và xã hỗ trợ máy móc, nhà trưng bày và đưa sản phẩm đi giới thiệu khắp nơi. Trong năm, tổ sản xuất lên hợp tác xã…

Từ sự hướng dẫn, hỗ trợ này, các sản phẩm mây tre đan của bản Diềm đã rời khỏi chợ quê, từ bước tìm đến các thị trường Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Nhật, Đức, Pháp... Từ việc sản xuất các sản phẩm gia dụng thuần tuý, Hợp tác xã Mây tre đan Bản Diềm đã sản xuất các sản phẩm đồ lưu niệm, trang trí phục vụ khách du lịch. Các thành viên trong hợp tác xã không ngừng sáng tạo ra những mẫu mã, hoa văn họa tiết mới, màu sắc độc lạ trên các sản phẩm mây tre đan mỹ nghệ… Đến năm 2018, bản Diềm đã vinh dự được Uỷ ban Nhân dân tỉnh Nghệ An công nhận là làng nghề tiểu thủ công nghiệp.

Các sản phẩm mây tre đan độc đáo của bản Diềm ngày một phong phú, độc đáo, đáp ứng nhu cầu của khách du lịch trong và ngoài nước. Ảnh: Thành Cường

Bà Lang Thị Hoa chia sẻ: Các sản phẩm mây tre đan độc đáo của bản Diềm ngày một phong phú, độc đáo, đáp ứng nhu cầu của khách du lịch trong và ngoài nước. Đơn đặt hàng về liên tục, 75 thành viên hợp tác xã trong niềm vui “bận tối mắt tối mũi”. Với nghề mây tre đan, mỗi thành viên trong hợp tác xã (chủ yếu là người cao tuổi, phụ nữ đơn thân, sức khỏe yếu, không thể tham gia việc đồng áng, nương rẫy) có thu nhập 4,5 triệu đồng/tháng. Khi bắt đầu tham gia 8/54 hộ gia đình ở hợp tác xã là hộ nghèo. Sau 1 thời gian với nguồn thu nhập tăng thêm, có 6 gia đình đã thoát nghèo… Trong 2 năm ảnh hưởng dịch Covid-19, hợp tác xã vẫn đảm bảo thu nhập cho thành viên 2 - 2,5 triệu đồng/người/tháng.

Nâng tầm giá trị cây tre, cây mét

Hợp tác xã Mây tre đan Bản Diềm với nguồn lực đầu tư ít, mang lại hiệu quả tốt. Mô hình sản xuất này đã tận dụng được nguồn nhân lực nhàn rỗi; khai thác được nguồn tài nguyên mây tre sẵn có rất lớn trên địa bàn; bảo tồn và phát huy tốt nghề truyền thống… đã trở thành cảm hứng khởi nghiệp, động lực làm giàu chính đáng cho nhiều địa phương, doanh nghiệp và cá nhân ở huyện Con Cuông. Trong số đó có anh Thái Đăng Tiến, tại thôn Khe Choăng, xã Châu Khê. Thái Đăng Tiến kể: "Ý tưởng khởi nghiệp của tôi xuất phát từ thành công của Hợp tác xã Mây tre đan Bản Diềm. Từ mô hình này, tôi muốn tiếp tục nâng cao giá trị của cây tre, cây mét ở địa phương thành những sản phẩm gia dụng, thủ công mỹ nghệ trang trí, trưng bày.”

Hợp tác xã Mây tre đan Bản Diềm đã trở thành cảm hứng cho anh Thái Đăng Tiến khởi nghiệp. Ảnh: Bá Hậu

Sau nhiều năm đi xuất khẩu lao động tại Đài Loan, anh Thái Đăng Tiến trở về quê hương Con Cuông khởi nghiệp. Được “truyền lửa” từ Hợp tác xã Mây tre đan Bản Diềm, anh Tiến nhận thấy: Con Cuông là địa phương có nguồn nguyên liệu liệu tre, trúc, mét rất dồi dào, có thể tái sinh trong thời gian ngắn. Nguồn nguyên liệu này có thể tạo ra những sản phẩm thân thiện với môi trường. Các sản phẩm đồ gia dụng, mỹ nghệ từ tre trúc hiện đang được thị trường ưa chuộng và trong tương lai sẽ dần thay thế cho các sản phẩm gây hại cho môi trường. Bên cạnh đó, ở Con Cuông có rất nhiều nghệ nhân tài hoa vẫn thường chế tác ra những sản phẩm thủ công từ tre, nứa mét.

Từ nhận thức này, năm 2019, anh Tiến đã thành lập xưởng và Hợp tác xã Trà Lân Con Cuông. Để biến trúc tre thành sản phẩm mỹ nghệ, Thái Đăng Tiến đã không ngừng lao tâm khổ tứ, học hỏi, mày mò tìm bí quyết chống mối mọt, sáng tạo mẫu mã, “thổi hồn” cho sản phẩm. Tất cả các bộ phận cây tre, mét đều có thể trở thành nguyên liệu tốt cho các sản phẩm. Thân tre để làm cốc, ấm, bình đựng hoa, đồ trang trí. Cành thì làm tay cầm, vòi nước. Gốc tre sẽ để làm những ấm trà. Các sản phẩm chế tác từ phần gốc, rễ của cây tre dù cùng chủng loại cũng không thể giống nhau mà sẽ mang nét riêng biệt.

Từ cây tre, cây mét, Thái Đăng Tiến đã chế tác hàng trăm loại sản phẩm khác nhau. Ảnh: Bá Hậu

Trong quá trình triển khai ý tưởng, thành lập hợp tác xã, anh Tiến nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình của lãnh đạo chính quyền địa phương và cơ quan chức năng. Sau 2 năm lập nghiệp, Hợp tác xã Trà Lân Con Cuông do Thái Đăng Tiến thành lập đã có thể chế tác hàng trăm loại sản phẩm khác nhau từ tre, mét, gồm: thìa tre, hộp đựng bút, thân bút bi, cốc uống nước cho đến bình hoa hay những bộ ấm chén tinh xảo, cầu kỳ…Các sản phẩm này đã được trưng bày, giới thiệu và bán cho du khách một số điểm du lịch trong và ngoài tỉnh. Nhiều sản phẩm được ngợi khen vì ý tưởng độc đáo, tính thẩm mỹ tinh tế và hữu dụng. Xưởng đã có 15 lao động làm việc (trong đó có 7 lao động lành nghề, 3 người khuyết tật), với mức thu nhập bình quân 4-5 triệu đồng/tháng. Cũng trong năm này, Thái Đăng Tiến mạnh dạn tham gia cuộc thi “Ý tưởng, dự án khởi nghiệp trong thanh niên tỉnh Nghệ An năm 2021” với dự án “Phát triển chuỗi giá trị cây tre bản địa theo hướng bền vững” và giành được giải nhất.

Phát triển kinh tế từ nghề truyền thống

Ý tưởng sản xuất sản phẩm mỹ nghệ của anh Tiến không chỉ nâng cao hiệu quả kinh tế của cây tre vốn rất nhiều ở địa phương mà còn tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân, góp phần bảo vệ môi trường; đồng thời tiếp tục mở ra những triển vọng vừa phát triển kinh tế từ ngành nghề truyền thống vừa giữ gìn được bản sắc văn hóa dân tộc của đồng bào huyện Con Cuông.

Hiện nay, huyện Con Cuông đang không ngừng đẩy mạnh công tác bảo tồn, duy trì và phát huy hiệu quả các ngành nghề truyền thống. Ảnh: Bá Hậu

Được biết, những năm qua, huyện Con Cuông đã không ngừng đẩy mạnh công tác bảo tồn, duy trì và phát huy hiệu quả các ngành nghề truyền thống. Thông qua việc thu hút các chương trình, dự án như Dự án VE028, chương trình 135 mở các lớp đào tạo nghề truyền thống; hình thành nên các làng nghề như mây tre đan Châu Khê, dệt thổ cẩm Môn Sơn, rượu cần Mậu Đức trên địa bàn; thu hút hàng trăm lao động tham gia. Bên cạnh đó, huyện cũng đã tăng cường hoạt động liên doanh, liên kết tìm đầu ra bao tiêu sản phẩm…Thực tiễn cho thấy: So với các ngành nghề khác, mức thu nhập từ những nghề truyền thống tuy chưa cao nhưng lại không kén người làm; giải quyết công việc cho người dân lúc nông nhàn, người quá tuổi lao động.

Việc phát triển các ngành nghề truyền thống ở huyện miền núi Con Cuông trong thời gian gần đây đang có nhiều triển vọng và đi đúng hướng. Tuy vậy, trong xu thế phát triển, nghề truyền thống ở địa phương vẫn đứng trước những thách thức không nhỏ, đó là: Thiếu đầu ra ổn định, lâu dài; thiếu lao động trẻ tham gia; sự cạnh tranh lớn của các sản phẩm được sản xuất công nghiệp. Lao động tham gia; sự “cả thèm, chóng chán” của thị trường đòi hỏi người sản xuất phải không ngừng chạy theo, đón đầu thị hiếu khách hàng…

Giải quyết khó khăn, vướng mắc này, Con Cuông hiện đang đẩy mạnh kế hoạch mở các lớp truyền nghề, đào tạo nghề truyền thống; tìm đầu ra, bao tiêu sản phẩm. Ông Vi Văn Quý, Phó Chủ tịch UBND huyện Con Cuông cho biết: Thời gian tới, huyện tiếp tục kết nối mở thêm các lớp đào tạo nghề ngắn hạn đến các thôn, bản và các xã vùng khó khăn cũng như tìm kiếm đầu ra cho sản phẩm của người dân. Một giải pháp quan trọng nữa là phát triển nghề truyền thống gắn với du lịch cộng đồng nhằm tạo nên sự phát triển bền vững, đột phá và nâng cao mức sống cho người dân./.