(Baonghean) - Hiện trên địa bàn Quế Phong có gần 1000 hộ dân sinh sống ven các khe, suối, các điểm thường xảy ra lũ ống, lũ quét và sạt lở núi. Mùa mưa bão đang đến, tuy nhiên công tác di dời dân đến nơi an toàn ở Quế Phong đang gặp rất nhiều khó khăn.
Ngược lên Tri Lễ những ngày mưa lớn, chúng tôi chứng kiến dọc tuyến đường ở huyện Quế Phong nhiều điểm bị sạt lở núi. Đoạn dốc quanh co ngay tại xã Châu Kim, với khoảng trên 300m dài đất đá sạt lở kéo theo cả những gốc cây to đổ xuống chắn hết cả đường đi. Ngược lên con dốc Bù Chồng Cha xuất hiện nhiều vết nứt từ trên sườn núi. Một người dân bản cho hay: Mưa lớn, nước ngâm ủ trong lòng núi khiến đất bị nhão ra nên sạt lở núi có thể xảy ra bất cứ lúc nào. Biết là nguy hiểm nhưng người dân vẫn phải đi vì đây là con đường độc đạo để xuống Thị trấn Kim Sơn (Quế Phong).
Sạt lở núi ở xã Châu Kim-Quế Phong.
Vào đến bản Tà Pàn, xã Tri Lễ, nhà của bà con đều được bố trí nằm dọc theo dòng khe Quàng. Anh Moong Văn Kỳ đang chằng chéo lại ngôi nhà nói: “Ở đây, có năm mưa lớn, lũ lên nước dâng ngập nửa nhà. Lũ lên thì cả nhà ta chạy lên núi, chỉ sợ lũ quét thôi! Đang ngủ nó ập về thì không thể tránh kịp”. Sát bên nhà anh Kỳ là nhà của chị Học Thị Dung. Mấy ngày nay trời mưa to chị Dung đã đưa trâu, bò đi gửi nhà người quen ở bản Minh Châu. Chị Dung chia sẻ: Cũng muốn di dời đến nơi an toàn lắm, nhưng bản hiếm đất bằng nên cũng không đi đâu được. Vào mùa lũ nước dâng bất ngờ có khi trở tay không kịp. Theo các cao niên của bản thì ngày xưa dòng khe Quàng rất hiền hòa, nhưng do nạn chặt phá rừng đầu nguồn nên nay mưa lũ về rất nhanh. Cả bản Tà Pàn có khoảng trên 30 hộ dân thì đều ở dọc khe Quàng, vào mùa mưa lũ ngày đêm phải đối mặt với nguy cơ lũ quét.
Ông Vi Văn Cường - Phó Chủ tịch UBND xã Tri Lễ cho biết: Trận mưa kéo dài từ ngày 7/9 đến thời điểm này khu vực núi cao các bản người Mông như Huồi Xái I, Huồi Xái II và bản Huồi Mới đã có 4 điểm sạt lở núi gây ách tắc giao thông. Xã đã huy động lực lượng dân quân và bà con thôn bản tranh thủ tạnh mưa dùng cuốc thuổng san gạt thông đường. Ông Cường cho biết thêm, ở khu vực các bản người Mông sinh sống thì thường xuyên bị sạt lở núi, đe dọa tính mạng người dân đi lại trên đường.
Đối với các bản người Thái như: Tà Pàn, bản Chọt, bản Đôn, bản Piêng Lôm … hầu hết nằm dọc khe suối lớn nhỏ, đặc biệt là khe Quàng nên nguy cơ bị lũ ống, lũ quét rất cao. Nếu tiếp tục mưa lớn thì cần phải di dời trên 150 hộ dân, chủ yếu di dời người và tài sản. Trong đó có khoảng trên 20 hộ dân cần phải di dời nhà đến nơi an toàn, tuy nhiên do không có đất bằng và kinh phí di dời nên việc di chuyển rất khó khăn. Thời điểm này, xã đã chỉ đạo dân quân tự vệ kết hợp sức dân chằng chéo được các nhà cửa ở vùng xung yếu. Xã cũng cảnh báo người dân canh chừng lũ lên trong đêm, thấy có dấu hiệu bất thường phải nhanh chóng di chuyển lên núi cao.
Ngôi nhà sàn của Mong Văn Kỳ ở khe Quàng, bản Tà Pàn có nguy cơ
lũ quét đe dọa.
Đợt mưa lớn trong những ngày qua cũng đã gây sạt lở dọc dòng khe Quỷa khiến nhiều hộ dân xã Cắm Muộn mất đất canh tác và đất thổ cư, như ở bản Đòn Phạt, bản Pún. Ông Lô Văn Thường - Trưởng bản Pún cho hay: Bản Pún nằm dọc khe Quỷa, trận mưa mấy ngày qua có trên 20 hộ dân bị ngập nước, nếu trời tiếp tục đổ mưa lớn thì dân bản chúng tôi phải rời bản men theo núi lên vùng Piếng Căm để trú ngụ. Theo ông Thường, nguy cơ lũ quét ở đây là rất lớn bởi lâu nay thượng nguồn khe Quỷa người ta đào bới làm vàng tạo nên những hầm hố giữa lòng sâu hoắm và cơ man là những cồn đất to nhỏ.
Vào mùa mưa những hố, những cồn đất giữa lòng khe tạo nên những “túi” nước khổng lồ và khi hàng loạt “túi” nước ấy cùng vỡ thì sẽ tạo nên lũ ống lũ quét. Ông Lô Thanh Bình- Chủ tịch UBND xã Cắm Muộn cho biết: Cắm Muộn có 2 bản Pún và Đòn Phạt với gần 200 hộ dân nằm trong vùng đe dọa nguy cơ lũ quét lũ ống. Trong đó có trên 40 hộ dân cần phải di dời khẩn cấp, xã đã tuyên truyền vận động di dời đến nơi an toàn nhưng các hộ dân không di chuyển do đến nơi ở mới thiếu đất sản xuất. Từ năm 2012 đến nay xã chỉ mới vận động được hơn 10 hộ dân ở 2 bản trên di dời theo diện được Nhà nước hỗ trợ 17 triệu đồng/hộ dân.
Ông Lữ Đình Thi - Chủ tịch UBND huyện cho biết: Tất cả các xã Nậm Giải, Nậm Nhoóng, Cắm Muộn, Quang Phong, Tri Lễ, Tiền Phong, Hạnh Dịch… có các sông lớn chảy qua như sông Chu, sông Nậm Việc, sông Nậm Giải và sông Quàng đều có nguy cơ lũ ống, lũ quét và nhiều điểm sạt lở núi. Trước thực trạng trên, huyện đã kiện toàn Ban chỉ huy PCLB các cấp. Trước mùa mưa bão tổ chức tiến hành kiểm tra, đánh giá chất lượng khả năng chống lũ của tất cả các công trình để lập phương án PCBL.
Đối với các hồ đập đất, khi có lũ không để cho nước tràn đỉnh dẫn đến vỡ đập. Tràn tiêu lũ luôn phát quang, dọn cỏ, vớt rác. Đã lập phương án các điểm có nguy cơ sạt lở đất ta luy âm, ta luy dương các điểm tái định cư Thủy điện Hủa Na, các điểm ven sông suối để chủ động phòng chống lũ kịp thời. Hiện đã kè chống sạt lở xong khu tái định cư Huồi Lướm, Na Lướm, riêng điểm Khủn Na, Huối Duộc, Huồi Man chưa kè được vì thiếu kinh phí. Đối với các điểm sạt lở núi ở Châu Thôn, Tri Lễ, Châu Kim, Hạnh Dịch… huyện đã chỉ đạo cắm các biển cảnh giới để cấm người dân qua lại lúc mưa lớn.
Riêng xã Hạnh Dịch có điểm sạt lở mới đây tại khu vực Na Xén, bản Mứt huyện đang tích cực huy động máy xúc và gần 10 ô tô vận tải san gạt và tu bổ đường giao thông. Đến thời điểm, này huyện Quế Phong đã san gạt xong trên 5.000m3 đất đá bị sạt lở ở khu vực bản Thục, bản Méo, Piêng Lơng. Đối với các vùng nguy cơ lũ quét lũ ống, huyện đã xây dựng phương án chi tiết huy động lực lượng địa phương di dời, ứng cứu đến nơi an toàn. Việc di dời dân huyện giao cho các địa phương đảm nhiệm và chủ động.
Đến thời điểm này, lực lượng dân quân địa phương đang phối hợp với bà con chằng chéo nhà cửa các khu vực nguy cơ lũ quét. Ông Lữ Đình Thi cho biết thêm: Huyện đã tích cực vận động các hộ dân ở nhiều xã di dời đến nơi an toàn, hiện đã tháo dỡ di dời nhà của 2 hộ dân ở xã Đồng Văn đến nơi an toàn. Tuy nhiên, công tác di dời dân vùng nguy cơ lũ ống, lũ quét huyện đang gặp rất nhiều khó khăn bởi đất bằng khan hiếm, thiếu kinh phí.
Đến thời điểm này, Quế Phong đã cấp phát được trên 200 tấn gạo cho bà con để phòng lũ lớn, giao thông chia cắt. Tại khu vực lòng hồ Thủy điện Hủa Na đã có 6 ca nô của các đơn vị liên quan túc trực ứng cứu. Để đảm bảo an toàn tính mạng cho người dân, huyện đang chỉ đạo các địa phương tuyên truyền, nghiêm cấm người dân đi rẫy vào thời điểm mưa to và đi qua các điểm sạt lở núi.
