Công tác thủy lợi và mục tiêu ứng phó biến đổi khí hậu

(Baonghean) - Thủy lợi có vai trò rất quan trọng, ngoài bảo đảm nguồn nước tưới góp phần tăng năng suất sản lượng cây trồng, thủy lợi còn cung cấp nước cho sản xuất công nghiệp, phục vụ sinh hoạt, tăng cường phòng chống và giảm nhẹ thiên tai. Đặc biệt, trong điều kiện của biến đổi khí hậu thì thủy lợi thực sự là một lĩnh vực đang được quan tâm cao của toàn xã hội...

Theo con số tổng hợp, sau 67 năm xây dựng và phát triển, hiện nay trên địa bàn Nghệ An đã hình thành hệ thống cơ sở vật chất thủy lợi đồ sộ với 2 hệ thống thủy lợi (Bắc & Nam), hơn 624 hồ đập, 559 trạm bơm, 5.950 km kênh mương và 473 km đê các loại. Những năm gần đây, thực hiện sự nghiệp đổi mới, Đảng và Nhà nước đã có nhiều chủ trương, chính sách, UBND tỉnh cũng đã có các cơ chế huy động các nguồn lực đầu tư phát triển thủy lợi. Các hệ thống thủy lợi lớn như: Thủy lợi Bắc, thủy lợi Nam, nhiều hồ đập, trạm bơm, đê điều, được cải tạo, nâng cấp với tổng trị giá hàng ngàn tỷ đồng. Một số công trình thủy lợi lớn như: Hồ Vực Mấu, Vệ Vừng, Khe Đá… có trữ lượng hàng chục triệu m3 nước trở lên, hệ thống đê biển, đê sông ách yếu thuộc các huyện Quỳnh Lưu, Diễn Châu, Hưng Nguyên, Nam Đàn, Thanh Chương, Đô Lương đều được đầu tư nâng cấp và gần 5.000 km kênh mương được bê tông hoá. Vài năm lại nay, mặc dù trong điều kiện suy giảm kinh tế, thắt chặt đầu tư công nhưng Đảng và Nhà nước vẫn ưu tiên cho công tác thủy lợi. Các công trình trọng điểm trên địa bàn như: Cống Nam Đàn 2, dự án chống sạt lở ven sông suối, an toàn hồ chứa… vẫn tiếp tục ghi vốn trả nợ, đầu tư thi công.

Hệ thống tiêu úng Rào Đừng (Hưng Hòa, TP. Vinh).

Hệ thống thủy lợi trên địa bàn Nghệ An không chỉ đảm bảo nước tưới ổn định cho 180.000 ha lúa nước, giải quyết tiêu 56.000 ha, ngăn mặn cho hơn 10.000 ha… mà còn cung cấp nước cho sinh hoạt của nhân dân, tưới cây công nghiệp, cây ăn quả, cây màu và phục vụ nuôi trồng thủy sản, bảo vệ môi trường sinh thái. Trong thập niên đầu của thiên niên kỷ mới, công tác thủy lợi tỉnh ta đã có dấu ấn nổi bật với các sự kiện: Ngày 21/5/2001, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh ban hành Nghị quyết 02-NQ/TU về thủy lợi tưới cho cây công nghiệp, cây ăn quả, cây màu và phục vụ nuôi trồng thủy sản; tiếp tục chương trình kiên cố hoá kênh mương, lấy ngày 16/10 hàng năm phát động toàn dân ra quân làm thủy lợi. Công trình thủy lợi Sông Sào được khởi công và xây dựng hoàn thành giai đoạn 1 phát huy hiệu quả và đang triển khai giai đoạn 2. Dự án Hồ chứa nước Bản Mồng với tổng mức đầu tư 4.500 tỷ đồng khởi công xây dựng vào dịp kỷ niệm 120 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh. Nghệ An là tỉnh đầu tiên đã xây dựng phê duyệt quy hoạch phòng lũ và quy hoạch đê điều; xây dựng phương án phòng chống lũ ống, lũ quét, được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đánh giá cao, đồng thời coi đây là mô hình nhân rộng trong cả nước.

Có thể nói, công tác thủy lợi đã góp phần đắc lực vào phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn, đưa nông nghiệp Nghệ An giành thắng lợi toàn diện, đạt mục tiêu trên 1 triệu tấn lương thực và góp phần xoá đói giảm nghèo, làm thay đổi nhanh chóng bộ mặt nông thôn, nhất là nông thôn miền núi.

Tuy vậy, trong tình hình mới, nhất là biến đổi khí hậu ngày càng bất lợi: mực nước biển dâng, xâm nhập mặn, các trận bão lũ không chỉ với cường độ mạnh xuất hiện ngày càng nhiều mà đang có diễn biến dị thường. Trên biển, bão, áp thấp, lốc xoáy cường độ mạnh xuất hiện ngày càng nhiều. Ở Nghệ An bão không phải xuất hiện vào tháng 9, tháng 10 như trước mà xảy ra tháng 5 tháng 6 mà trận lũ quét lịch sử tại Kỳ Sơn vào ngày 23/6/2011 và tại Nậm Giải năm 2007 là một ví dụ. Bối cảnh đó đang đặt ra cho ngành Thủy lợi những nhiệm vụ, trọng trách, yêu cầu cao hơn. Ông Trần Hữu Lực - Phó Giám đốc Sở NN&PTNT cho biết: Đối phó với biến đổi khí hậu vừa cấp bách vừa lâu dài, nên cần phải có chiến lược phòng chống hữu hiệu. Trước mắt, cần tập trung vào 3 vấn đề chủ yếu: Tổ chức quản lý, khai thác, sử dụng tài nguyên nước tiết kiệm hợp lý, chống cạn kiệt và ô nhiễm nguồn nước. Chuẩn bị ngày càng tốt hơn các cơ sở vật chất, hạ tầng, kỹ thuật, nâng cao năng lực công tác phòng chống bão lụt, giảm nhẹ thiên tai; chủ động xây dựng phương án và chuẩn bị cơ sở vật chất, con nguời để ứng phó với các khả năng tình huống của biến đổi khí hậu và nước biển dâng…”

Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã tăng cường vai trò trách nhiệm của các đơn vị chuyên ngành như: Chi cục Thủy lợi, Chi cục Đê điều và Phòng chống lụt bão tham mưu đề xuất nhiều giải pháp quan trọng nâng cao chất lượng, hiệu quả quản lý nhà nước về thủy lợi. Ông Hoàng Nghĩa Hiếu - Chi cục trưởng Chi cục Đê điều và Phòng chống bão lụt cho hay: “Để kịp thời ứng phó với thiên tai bão lụt năm nay, bên cạnh cập nhật và bổ sung bản đồ nguy cơ ngập lụt, dự báo, cảnh báo các vùng có nguy cơ xảy ra lũ quét, sạt lở đất, sóng thần, đơn vị đã tham mưu UBND tỉnh triển khai đồng bộ các giải pháp phòng chống bão lụt. Trong đó tập trung chỉ đạo các huyện, các đơn vị đẩy nhanh tiến độ tu sửa các công trình bị thiệt hại do bão lụt năm 2011 gây ra; kiểm tra, đánh giá chất lượng đê điều, hồ đập, công trình giao thông, xử lý các vướng mắc khó khăn của cơ sở, chuẩn bị tốt phương án đối phó và khắc phục hậu quả do thiên tai bão lụt gây ra, nhất là phương án phòng chống lũ ống, lũ quét, sạt lở đất ở các huyện miền núi và bão tố ở các huyện ven biển”. Được biết, hiện 37 hộ dân bản Xốp Mạt, xã Lượng Minh (Tương Dương) nằm trong vùng nguy cơ sạt lở đã được di dời về địa điểm mới; 2 xóm chài: Hòa Lam (Hưng Hoà), xóm 16 (Hưng Long, Hưng Nguyên) chỉ đạo đẩy nhanh thực hiện dự án di dời; kế hoạch tu bổ đê điều căn bản hoàn thành. Mặc dù nguồn vốn cấp chưa đủ nhưng một số hạng mục ách yếu trên đê Tả Lam đoạn Hưng Hoà, Hưng Lam, Hưng Lợi đã thi công xong và bàn giao, cống Nam Đàn 2 đã hoàn tất công tác phòng lũ. Còn ông Nguyễn Văn Hoa - Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi trăn trở: “Hiện đơn vị đang tập trung phối hợp tăng cường quản lý công trình thủy lợi trên cả 3 mặt: nước, công trình và kinh tế. Trong đó hướng dẫn, chỉ đạo, đôn đốc xây dựng thực hiện chặt chẽ định mức kinh tế kỹ thuật tưới, tiêu, vận hành, quản lý, sử dụng, tu sửa các công trình và nguồn thu thủy lợi phí đảm bảo nâng cao trách nhiệm người phục vụ và người hưởng lợi, sử dụng nước tiết kiệm, hiệu quả, bảo vệ an toàn công trình...”.

Dẫu đã có những cố gắng nhưng còn nhiều công trình hồ đập nhỏ xuống cấp chưa được nâng cấp; hành lang an toàn các công trình thủy lợi vẫn đang bị xâm hại nghiêm trọng; nạn xâm nhập mặn ở vùng Nam - Hưng - Nghi ngày càng đáng cảnh báo... Đó cũng là những việc, vấn đề đang đặt ra thách thức cần tiếp tục quan tâm giải quyết.

Hải Yến