Danh họa Nguyễn Phan Chánh - Người cao tuổi không biết già

(Baonghean.vn) - Nguyễn Phan Chánh (1892-1984), danh họa nổi tiếng thế giới, là người được mệnh danh mở đường cho nghệ thuật tranh lụa Việt Nam.

Xuất thân trong một gia đình nôn dân ở xã Trung Tiết, huyện Thạch Hà, tỉnh Hà Tĩnh, Nguyễn Phan Chánh thích vẽ từ khi còn nhỏ. Vừa học chữ Nho vừa học vẽ, đến năm 1924, ông thi đỗ vào khóa I Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương.

Ngay từ những tác phẩm nổi tiếng đầu tiên như “Chơi ô ăn quan”, “Cầu ao”, “Mẹ con”, “Ra đồng”..., ông đã lấy cuộc sống nông thôn Việt Nam làm đề tài sở trường của mình để cảm thụ và sáng tạo. Bức tranh “Chơi ô ăn quan” được chọn trưng bày tại Triển lãm Tranh quốc tế đầu những năm 1930, ở Thủ đô Paris (Pháp), đã khiến báo chí lúc bấy giờ tôn vinh ông lên đỉnh cao của tranh lụa.

Cách mạng tháng 8 năm 1945 đã giải phóng cho con người và nghệ thuật Nguyễn Phan Chánh. Ông hăng hái tập trung vẽ tranh tuyên truyền, cổ động cho cách mạng và kháng chiến chống thực dân Pháp. Năm 1954, hòa bình lập lại, Nguyễn Phan Chánh có điều kiện tiếp tục nghiện cứu và thể nghiệm tranh lụa. Nhiều bức như “Chống hạn tập đoàn”, “Sau giờ lao động”, “Một buổi cày”, “Vườn trẻ”... đã được tham dự Triển lãm Tranh toàn quốc và quốc tế. So với trước đây, đề tài nông thôn vẫn xuyên suốt, tuy nhiên có thêm sự kết hợp giữa tính hiện thực và tính lãng mạn, các nhân vật trong tranh của ông hoạt bát hơn, chủ động hơn trong cuộc sống mới...

Năm 1996, Danh họa Nguyễn Phan Chánh vinh dự được Đảng và Nhà nước ta truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh .

Cuộc đời và sự nghiệp của Nguyễn Phan Chánh rất phong phú, gắn với nhiều câu chuyện thú vị và giàu ý nghĩa giáo dục. Nữ nhà văn Nguyệt Tú (con gái của danh họa) kể lại một kỉ niệm nhớ đời... Ấy là năm 1962, tại Đại hội Văn nghệ toàn quốc lần thứ III, Bác Hồ đến dự. Bác tỏ ý muốn bắt tay vị đại biểu nào có tuổi đời cao nhất. Bác nói một cách vui vẻ: “Tôi nói cao tuổi nhất, không phải là già nhất đâu nhé!”. Tiếng cười và tiếng vỗ tay vang cả hội trường. Danh họa Nguyễn Phan Chánh cảm động bước lên và được bắt tay Bác Hồ. Năm ấy, ông đã 70 tuổi, còn Bác Hồ thì đã ở tuổi 72. Đó là một kỷ niệm không bao giờ quên.

Có thể nói Nguyễn Phan Chánh đã làm việc quên cả tuổi tác. Thời chống Mỹ, giặc Mỹ ném bom tàn phá Hà Nội. Gia đình và đồng nghiệp đều khuyên ông đi sơ tán. Ông liền nói: “Đừng nghĩ người già thì dứt khoát phải đi sơ tán? Nghĩ thế là nhầm. Người già yếu và trẻ con không làm được việc mới phải đi sơ tán. Mình còn vẽ được, lại đang vẽ dở, đi răng được mà đi”.

Vậy là Nguyễn Phan Chánh vẫn tiếp tục ở lại Hà Nội để vẽ tranh. Nghe kể lại, khi có còi báo động, ông mới xuống hầm trong nhà, ăn bánh mì với nước chè xanh thay cơm. Năm 1972, ở tuổi 80, ông vẫn tổ chức triển lãm tranh dưới hầm của Bảo tàng Mỹ thuật Hà Nội... Những việc làm “khác thường” rất đáng trân trọng đó của danh họa càng khiến nhiều người gần gũi ông, thấm thía câu nói của Bác Hồ ngày nào: “Cao tuổi không phải là già”!

Kim Hùng